İstihdam ve Çalışma Hayatının 2023 Yılı Hedefleri

Bir önceki yazımızda 23 Temmuz 2019 tarihli, 30840 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan On Birinci Kalkınma Planı’nın 2019-2023 yıllarını kapsayan sosyal güvenlik sistemi politika ve hedeflerine değinmiştik.

Bu yazımızda da, kalkınma planındaki “istihdam ve çalışma hayatını” ilgilendiren politika ve hedeflere yer verilecektir.

Gerek küresel anlamda, gerekse ülkesel düzeyde ekonomik ve sosyal yapılardaki dönüşüm işgücü piyasasını da kaçınılmaz olarak etkilemektedir.

Özellikle teknolojik değişimlerin etkisiyle günümüzün ve geleceğin işlerinde; demografi ve göç boyutuyla emek arzında; işin niteliğindeki değişimlerin etkisiyle istihdam ilişkilerinde; gelirin bölüşümü ve güvencesiyle sosyal mutabakatta önemli dönüşümler yaşanmaktadır.

Üretim biçimlerindeki teknoloji kaynaklı dönüşüm, nitelikli işgücü talebini artırırken, otomasyona konu olan işlerde orta ve düşük nitelikli emek talebi azalmakta, istihdamda orta düzey nitelikteki işlerin ve ücretlerinin payı gerilemektedir.

Dijital teknolojilerdeki gelişmelerin etkisiyle yeni meslek ve iş yapış biçimleri ortaya çıkmakta, ülkeler iş mevzuatlarını farklı esnek çalışma biçimlerini içerecek şekilde değiştirme yoluna gitmektedir.

Kadınlarda eğitim seviyesindeki artışa rağmen düşük nitelikli, kayıt dışı, ücretsiz aile işçiliği gibi alanlarda kadın işgücü oranının yüksekliği sürmekte, kadınların işgücüne katılımı henüz istenilen seviyede değildir.

Göç olgusu, emek arzının önemli bir unsuru haline gelirken, düşük nitelikli işlerde kontrolsüz göçmen yoğunlaşması, iş koşullarının kötüleşmesine ve yerleşik nüfusta tepkiye neden olmaktadır.

Küreselleşme ve finansal sektörün ağırlığının artmasıyla ekonomide yaratılan kazançlar daha küçük bir kesimde toplanmakta; işgücü piyasasına ilişkin kurumların zayıflamasının da etkisiyle reel ücretler hem ülkemizde hem dünyanın birçok yerinde verimlilik artışlarının gerisinde kalmaktadır.

Ülke içi gelir eşitsizliğinde, yüksek gelirlilerin daha da zenginleşmesi ve düşük gelirlilerin fakirleşmesi sonucu önemli artış olurken, ülke içi gelir dağılımında bozulmalar meydana gelmektedir. Gelir eşitsizliği ise, toplumların tüm tabakalarını etkilemekte, toplumsal uyumu, ekonomik büyümenin sürdürülebilirliğini ve kamu politikalarının etkinliğini güçleştirmektedir.

Bu çerçevede, hem yukarıda belirtilmeye çalışılan teknolojik dönüşüm ve yapısal sorunların, hem de istihdam ve çalışma hayatının diğer sorunlarının çözümüne yönelik politika ve tedbirlerin hayata geçirilmesi toplumun tüm kesimlerini yakından ilgilendirmektedir.

İstihdam ve Çalışma Hayatı

11. Kalkınma Planında öncelikle “Toplumun tüm kesimlerine insana yaraşır iş fırsatlarının sunulması ile başta kadın ve gençler olmak üzere özel politika gerektiren grupların istihdamının artırılması” temel amaç olarak ortaya konulmuş, bu temel amaç doğrultusunda da politika ve tedbirler belirtilmiştir.

İstihdam ve Çalışma Hayatında öngörülen politika ve tedbirler

11. Kalkınma Planında aşağıda belirtildiği gibi istihdam ve çalışma hayatı ile ilgili oniki politika ve buna ilişkin tedbirler öngörülmüştür.

1. Dijital dönüşüm ve teknolojik gelişmelerin işgücü piyasasına yansımaları çerçevesinde ortaya çıkacak yeni beceri ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bu gelişmelerin mesleklerde yol açtığı dönüşümün izlenmesi

• Dijitalleşmenin iş ve meslekler üzerindeki etkilerini ölçmeye yönelik saha araştırmaları yapılacak.

• İş ve meslek bazında yapılacak analizlerle beceri ve nitelik ihtiyaçlarının veri tabanı çıkarılacak.

2. Mesleki eğitim kursları ve işbaşı eğitim programlarının, dijital dönüşüm çerçevesinde ortaya çıkacak işgücü ihtiyacına cevap verecek yapıya kavuşturulması

• Dijital dönüşümün ortaya çıkardığı yeni meslek alanlarında işgücünün yetiştirilmesine yönelik kurs ve programlar düzenlenecek.

• Yeni beceri ihtiyaçlarının belirlenmesine yönelik işveren örgütleri ve sektörde yer alan işyerleri ile nitel araştırma ve analizler yapılarak aktif işgücü programları nitelik yönüyle güçlendirilecek.

3. İşgücü piyasasının ihtiyaçlarına yönelik esnek çalışma biçimlerinin etkinleştirilmesi ve konuya ilişkin denetimlerin artırılması

• Çalışma saatleri üzerindeki denetim etkinliği artırılacak.

• Kısmi ve esnek çalışanların sosyal güvenceye erişimini artırmak üzere gerekli değişiklikler yapılacak.

• Esnek çalışma biçimleri konusunda tüm sosyal taraflara yönelik farkındalık faaliyetleri artırılacak.

4. Kıdem tazminatı reformunun gerçekleştirilmesi

• Kıdem tazminatı reformu sosyal tarafların mutabakatıyla gerçekleştirilecek.

5. Özel politika gerektiren grupların işgücüne ve istihdama katılımlarının artırılması

• İş ve meslek danışmanlığı kapsamında yürütülen işveren danışmanlığı hizmetleri geliştirilerek işverenlere, özel politika gerektiren gruplara ilişkin uygulamalar hakkında bilgilendirme programları düzenlenecek.

• Özel politika gerektiren gruplara yönelik işe yerleştirme hizmetleri, bu grupların ve işgücü piyasasının ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilecek.

• Özel politika gerektiren gruplara daha nitelikli danışmanlık hizmeti sunulabilmesi maksadıyla İş Kulüpleri ve bu kulüplerden yararlanan kişi sayısı artırılacak.

6. Kadınların işgücü piyasasına katılımlarını kolaylaştırıcı ve istihdamlarını artırıcı uygulamaların geliştirilmesi

• İşgücü piyasasında kadın istihdamını artıracak şekilde kadınların özellikle kodlama, yazılım gibi teknoloji üretimi alanlarında mesleki eğitim ve beceri gelişimi fırsatları güçlendirilecek.
• Kadınların işgücüne ve istihdama katılımlarının artırılmasını teminen bakım hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması başta olmak üzere iş ve aile yaşamını uyumlaştıran uygulamalar hayata geçirilecek.

7. Gençlerin işgücü piyasasına aktif katılımlarının desteklenmesi ve istihdam edilmelerinin kolaylaştırılması

• Üniversite öğrencilerinin işgücü piyasasına geçişlerinin sağlanmasını teminen üniversite-özel sektör işbirliği geliştirilecek.

• Staj, girişimcilik ve işbaşı eğitim programlarının etkinleştirilmesi yoluyla gençlerin işe geçişleri kolaylaştırılacak.

• Nitelikli işgücüne yönelik kariyer merkezleri artırılacak ve bu merkezlerde rehberlik faaliyetleri etkinleştirilecek.

• Gençlerin iş arama becerilerini geliştirmek ve çalışma hayatına uyumunu sağlamak için bilinçlendirme faaliyetleri yürütülecek.

• Gençlerin, işgücü piyasasında aranan eleman olmaları için ortaokuldan itibaren mesleki eğitime özendirilecek, gençlerin yeteneklerine ve piyasa taleplerine uygun eğitim almaları sağlanacak.

• Kırsal alanda yaşayan gençler arasında yenilikçi ve katma değeri yüksek üretimin cazip hale getirilmesine yönelik eğitim ve destek programları uygulanacak.

• Yerel yönetimler tarafından bölgelerindeki iş ve işgücü potansiyellerini dikkate alarak gençlerin istihdamını artırmaya yönelik uygulamalar desteklenecek.

• Gençlerin istihdamını artırmaya yönelik olarak illerdeki potansiyeli açığa çıkartacak yenilikçi ve sürdürülebilir projeler desteklenecek.

8. Engellilerin işgücüne katılımının ve istihdamının artırılması

• Engellilerin meslek edinmesine yönelik uzaktan eğitim programları geliştirilecek.

• Engellilerin işgücüne katılımını ve istihdam edilebilirliğini artırmak için genel ve mesleki eğitim, mesleki rehabilitasyon, kendi işini kurma hibe desteği ve iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri geliştirilecek.

• Engellilere yönelik istihdam olanakları ve engelli istihdamına ilişkin teşvikler konusunda özel sektör işverenlerinin bilinçlendirilmesi sağlanacak.

• İş ve meslek danışmanlarının nitelikleri, engellilere daha iyi bir hizmet sunabilecek şekilde geliştirilecek.

9. Aktif işgücü programlarının yaygınlaştırılması ve programların etkinliğinin artırılması

• Gençlerin, kadınların ve sosyal yardım alanların işgücü piyasasına katılımını sağlamaya yönelik hedef grup, sektör, bölge odaklı aktif işgücü programlarının uygulanması ve kursiyerler ile katılımcıların programlar sonrasında istihdam edilmelerini kolaylaştırmaya yönelik beceriler kazanmaları sağlanacak.

• Uzun süreli işsizlerin istihdam edilebilirliklerini artırmak üzere aktif işgücü programları kapsamında yeni uygulamalar geliştirilecek.

• Sosyal yardım yararlanıcılarının yardım almadan yaşayabilecekleri duruma gelmeleri için meslek edindirme çalışmaları yürütülecek.

• Aktif işgücü programları içerisinde Toplum Yararına Programlar güncellenerek mesleki eğitim kurslarına ve girişimcilik eğitim programlarına ağırlık verilecek.

10. Küresel, bölgesel, yerel ve sektörel işgücü dinamikleri dikkate alınarak, uluslararası işgücü politikalarının geliştirilmesi

• İşgücü piyasasında nitelikli yabancıların çalışacağı sektörlerin belirlenmesine yönelik sektör çalışmaları ve saha ziyaretleri yapılacak.

• Nitelikli işgücünün ülkemize kazandırılması ve ilgili ülkelerdeki işgücü imkânlarının araştırılması amacıyla yurt dışı tanıtım faaliyetleri yürütülecek.

11. Beyin göçünün nedenlerinin analiz edilmesi ve bu analizler çerçevesinde nitelikli işgücünün ülkemizde kalmasının sağlanması

• Beyin göçünün engellenmesi ve geri dönüşlerin artırılmasına yönelik araştırmalar yapılacak.

• Yurt dışında yaşayan ve potansiyel olarak ülkemizde çalışma ihtimali bulunan vatandaşlara ilişkin uluslararası nitelikli işgücü ağı oluşturulacak.

12. İş sağlığı ve güvenliği alanında yürütülen hizmetlerin nitelik ve verimliliğinin artırılması

• İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili farklı kurumlar tarafından toplanan verilerin tek bir veri tabanına aktarılmasını, işyerlerinden alınacak verilerin belirlenmesini ve tüm bu verilerin iş kazası ve meslek hastalıklarını önleme odaklı kullanılmasını temin edecek bir sistem geliştirilecek.

• İş sağlığı ve güvenliği kültürünün geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik ilgili kamu kurumları, üniversiteler, sendikalar ve STK’lar ile eğitim, seminer ve bilgilendirici faaliyetler düzenlenecek.

• İş ekipmanlarının iş sağlığı ve güvenliği standartlarına uygun hale getirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecek ve yerli üretim özendirilecek.

• Piyasanın ihtiyaç duyduğu alanlarda eğitim programlarının temeli olan meslek standartları ve yeterliliklerin oluşturulması; işgücünün bilgi, beceri ve yetkinliklerinin belgelendirilerek, iş kazalarının azaltılması ve işgücüne ehliyet kazandırılması sağlanacak.

• İş sağlığı ve güvenliği alanında yetkilendirilen kurumların etkin denetimler ve düzenlemeler ile nitelik ve hizmet kalitesi artırılacak, iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin eğitimlerine yönelik ölçme ve değerlendirme kriterleri geliştirilecek.

13. Kayıt dışı istihdamla mücadele edilmesi

• Kayıtlı istihdamın teşvikine yönelik olarak veri analizine dayalı risk odaklı denetim faaliyetleri yaygınlaştırılacak.

• Kayıt dışılığın yaygın olduğu sektörler öncelikli olmak üzere yönlendirici ve rehberlik edici denetim faaliyetleri artırılacak.

İstihdam ve Çalışma Hayatına İlişkin 2023 Yılı Hedefleri