2016’da ekonomimiz (1)
Peşi sıra üç yazı 2016’da Türkiye ekonomisinin nasıl şekillenebileceğine ve hangi unsurların bu şekillenmede temel rol oynayacağına ilişkin öngörülerimi vereceğim. Bunları yapabilmek için, önce temel makroekonomik büyüklüklerin 2015’i nasıl kapatacaklarını değerlendireceğim ve bunları 2014 sonunda verdiğim tahminler ile karşılaştıracağım.
Makroekonomik büyüklüklerin ileride alabilecekleri değerlere ilişkin tahmin yapabilmek için temel dışsal faktörlere ilişkin bir senaryo oluşturmak gerekiyor. 10 ve 17 Aralık 2014’te yayınlanan iki yazımda 2015’te bizim için önemli olan dışsal unsurlara ilişkin şunları söylemiştim:
“1) ABD Merkez Bankası (FED) faiz artırımına 2015’in ortası gibi başlayacak; faiz artırımları ılımlı kalacak ve zamana yayılacak. 2) Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise Almanya’nın izin verdiği ölçüde gevşek para politikasını sürdürecek. Çok muhtemelen gevşeme dozu artacak. 3) Bizim için asıl belirleyici FED’in kararlarının olumsuz etkisi olacak. 4) Petrol fiyatları 70 dolar civarında kalacak. 5) İhracat pazarlarımızdaki milli gelir artışı 2014’e kıyasla sınırlı ölçüde yükselecek. 6) 2015’te ekonomi politikamızda belirgin bir değişiklik olmayacak. Genel seçime bağlı olarak bir miktar kamu harcamalarında artış bekleyebiliriz. 7) Kobani, Suriye, Irak ve genelde İşid’e karşı savaş Türkiye’nin hem dış ilişkilerini hem iç barışını hem de yurtdışındaki algısını etkilemeye devam edecek ve ekonomimiz için önemli bir belirsizlik unsuru olacak. Son gelişmeler çerçevesinde bu temel senaryoya sekizinci unsur olarak Rusya’daki krizi de eklemek gerekiyor: 8) Rusya’nın içine düştüğü durumdan, petrol fiyatlarına ilişkin varsayımım nedeniyle, uzun bir süre kurtulamayacağını düşünüyorum. Elbette bir de Ukrayna nedeni ile üstündeki ambargo ve baskı var.”
Dışsal unsurlardan 2, 3, 5, 6, 7 ve 8inci maddelerde belirtilenler hemen hemen gerçekleşenler ile uyumlu. Buna karşılık FED faiz artırımına (1 numaralı unsur) 2015 ortasında değil aralık ayında başladı. Ama hemen belirteyim; faiz kararını veren komitenin faiz beklentileri FED’in internet sayfasında yayınlanıyor. Bundan 1,5 yıl önce faiz karını veren yetkililerin kendileri de 2015 için daha yüksek bir faiz oranı bekliyorlardı. Petrol fiyatları (4 numaralı unsur) ise 70 doların oldukça altına indi; 2015 ortalaması 52,6 dolar oldu. Özellikle bu düşüş enflasyon oranımızın 2015’te benim beklediğimden daha düşük bir düzeyde gerçekleşmesine yol açtı.
Yukarıda yaptığım alıntıda belirtilen temel senaryo altında “Türkiye’ye yönelik mevcut risk algılaması değişmese bile –ki çevremizdeki belirsizlik karşısında değişmeden kalacağını beklemek doğru değil, net dış kaynak (net dış finansman) girişinin azalması beklenir.” demişim. Temel makroekonomik büyüklüklerin 2015’te alabilecekleri değerlere ilişkin ise bir yıl önce yaptığım tahminler şöyleymiş: “Büyüme: Yüzde 2,5 civarı. Özel yatırımlarda artış beklemiyorum. Yıllık ortalama işsizlik oranı: Yüzde 11 dolaylarında. Altın dışı ihracat artışı: Yüzde 5-7. Cari açığın milli gelire oranı: Yüzde 4,5-5,2. Yıllık ortalama enflasyon: Yüzde 8-9.”
Sıra bu tahminleri gerçekleşmelerle, daha doğrusu gerçekleşme tahminleri ile karşılaştırmakta. ‘Gerçekleşme tahminleri’ diyorum; çünkü yılın dördüncü çeyreğine ilişkin büyüme rakamlarını bilmiyoruz, son işsizlik verisi Eylül, son enflasyon değeri Kasım ve son ihracat rakamı ise Ekim ayına ait. Yılın ilk üç çeyreğinde bir yıl öncesine kıyasla yüzde 3.5 oranında büyüdük. Yüzde 2.5 tahminimin üzerinde. Muhtemelen yıl sonunda büyüme de bu civarda olacak.
Özel yatırımlar ise tahminim paralelinde hareket ediyor. İşsizlik oranı yüzde 10.3 düzeyinde kalacak gibi görünüyor; beklentimin biraz altında. Altın dışı ihracatın artacağını tahmin etmişim, oysa azaldı. Aslında ihracata sabit euro-dolar kuru ile bakmak gerekiyor. Öyle bakınca da azaldığı görülüyor ihracatın. Cari işlemler açığının milli gelire oranı ise tahmin aralığımın üst sınırının da biraz üzerinde gerçekleşecek gibi duruyor. Yıllık ortalama enflasyon yüzde 7.6 düzeyinde ve tahminimin altında kalacak. Özetle, ihracat ve cari işlemler açığında bir miktar iyimser, diğer büyüklüklerde ise ‘bir tık’ daha karamsar kalmışım. Devam edeceğim.