Çin’in tüketime dayalı büyümesine giden ‘sağlıklı’ yol

CAMBRIDGE

Çin’in ekonomik politika yapıcıları ülkenin üretimini ihracat ve ağır sanayiden uzaklaştırarak GSYH’da tüketimin payını artırmmak istiyor. Sağlık sigortasını teşvik edecek nispeten kolay bir kurumsal değişiklik bu hedeflerden ikincisini önemli ölçüde destekleyebilir.

Daha yüksek seviyede tüketici harcamaları ortalama Çinli bir ailenin yaşam standardını yükseltebilir, Çinli liderlerin şimdi “Çin rüyası” dediği hedefin birincil bir bileşeni olabilir. Tüketici harcamalarında daha hızlı bir büyüme ise şu anda yavaşlayan GSYH büyümesini, ekstra talep yaratarak tersine çevirebilir. Bu talep tarımı bırakan ve ülkenin üniversitelerinden mezun olan milyonlarca Çinli için istihdam da sağlar.

Şu anda Çin’de tüketici harcamaları GSYH’nın yüzde 36’sına denk geliyor. Bu oran ABD’deki ve Batı Avrupa’daki tüketici harcamalarının GSYH’ye oranının neredeyse yarısı ediyor. Bu fark edilir düşük seviye hane halkı gelirlerinin toplam GSYH içerisindeki payının ne kadar küçük olduğunu ve tasarrufların ne kadar yüksek oranda seyrettiğini gösteriyor.

Çinli yetkililer sıkılaşan istihdam piyasalarının ücretleri yükseltmesi ve şehirleşmenin işçileri düşük üretkenlikteki çiftliklerden yüksek ücretli istihdam sağlayan şehirlere yöneltmesiyle, daha yüksek hane gelirlerinin tüketici harcamalarını artıracağını umuyor.

Çin hane halklarının gelirlerinin tasarrufa ayrılan payının düşürülmesi tüketici harcamalarının daha hızlı ve kolay artmasını sağlar. Çin’de tasarruf oranlarının yüksek olması, ülkede işini kaybeme riskinin yüksek olması ve güvenilir hükümet destekli emeklilik programlarının eksikliği gibi birçok nedeni yansıtıyor.

Fakat Çinli hane gelirlerinin nispeten düşük olan maaşlarından bu denli tasarruf ayırmasının en önemli sebebi aile bireylerinden birinin bir sağlık sorunu olduğunda,  bir ameliyat olması ya da hastanede yatması gerektiğinde yüksek hastane masraflarını karşılayabilecek güvence sağlamaktır. İnsanlar bu kadar biriktiriyor çünkü ülkede sigorta hizmetleri çok yetersiz. Hükümetin evrensel sağlık sigortası çok ilkel ve özel sağlık sigortası geniş ölçüde bulunamıyor. Bu sebeple hane halkları büyük miktarlarda nakit para biriktirerek bir gün ciddi bir hastane masrafıyla karşılaşma ihtimaline karşı kendini güvenceye alıyor.

Özel sağlık sigortası böylesi aşırı miktarlarda tasarrufu bireylerden (ya da işverenlerinden) çok daha cüzzi primler alarak oluşturulan havuz sayesinde gereksiz hale getirecektir. Bu primler yüksek hastane masraflarını ödemek zorunda kalanlara ödenerek bu mümkün kılınacaktır.

Dolayısıyla bireylerin ve işverenlerin sağlık sigortası alımlarını teşvik ederek Çin hükümeti hane halkı gelirlerinin tasarruf oranlarını önemli ölçüde azaltabilir. Böyle bir sigortası olan bireyler de memnun olacaktır çünkü artık çok yüksek sağlık hizmeti faturalarıyla karşılaşma riskini bertaraf etmiş olurlar ve diğer tüketim biçimlerinde çok daha fazla harcayabilirler.

Sağlık sigortası alımlarını teşvik etmenin en direk yolu ücretlerin sağlık sigortasına ayrılan kısımlarının vergi matrahlarından çıkartılmasıdır. Bu yöntem ABD’de ve İngilterede özel sağlık sigortalarının alımlarını teşvik etmekte çok verimli olmuştır. Vergi gelirleri bireylerere sağlık bireysel sigortaları için ödedikleri primi vergilendirilen gelirlerinden çıkartmalarına izin vererek daha da genişletilebilir.

Bu vergi teşvikleri şimdi Çin’de emeklilik birikimi için kullanılıyor. Çin hükümeti yakın bir dönemde vergi kanununda bir değişiklik yaparak çalışanların emeklilik katkılarını vergilenebilirden çıkartarak bu fonları vergisiz şekilde biriktirmelerine olanak sağladı. Bu vergi teşvikki çalışan tasarruf planı daha kapsamlı bir sosyal güvenlik emekliliği için çok iyi bir ikamedir. Fakat istenmeyen bir şekilde tüketimi artıracağına tasarrufları artırmıştır.

Aksine, çalışanların sağlık güvencesi harcamalarını vergiden hariç tutacak benzer bir vergi düzenlemesi çalışanları yüksek mikyarda nakit birikimler için sağlık sigortalarını destekleyerek ulusal tasarrufları azaltabilir.

Eğer Çin hükümeti sigorta alımlarını canlandırmak için bu yaklaşımı kullanırsa vergi avantajlarını ameliyat ya da diyabet tedavisi gibi yüksek ücretli sağlık masrafları için sınırlandırmalıdır. Diğer bir deyişle vergi avantajlı sağlık sigortası poliçelerinde yüksek vergi tenzilatı sağlanmalıdır Korkulan şey pahalı sağlık hizmetleri için ekstra para ödemek zorunda kalmaktır ve insanları nakit biriktirmeye iten de budur. Böyle büyük risk sigortalarında avantajlı vergiye odaklanmak küçük sağlık hizmetlerinde müsrif bir harcamayı engelleyecek vecüzzi hastane masraflarında daha fazla harcanmasını sağlayacaktır. Bu da hane geliri tasarruflarını çok fazla canlandırmaz ve sigorta ihtiyacı içermez.

Ayrıca sağlık sigortasının genele yayılması hastane hizmetlerinin yasal şartlarının da yükselmesini sağlayacaktır. Sigortaya olan talebin bu gibi hizmetler için arttığını gören özel sağlık kuruluşları pazara girecektir. Ve Çin hükümeti sağlık hizmetleri için ayırdığı karşılığı herhangi bir ücret ödemeden artırmış olacaktır. Çünkü tüketicilerin sigortaları yapılan yatırımların hesabını ödeyecektir.

Kısacası, asağlık sigortasının alımını teşvik edici avantajlı vergi düzenlemeleri ulusal tasarruf oranlarını düşürecek ve tüketici harcamalarını artıracaktır. Halkın hastane masrafları endişesi azalacak ve sağlık hizmetlerinin kalitesi artacaktır. Yetkililer ne kadar çabuk hareket ederse ‘Çin rüyası’ o kadar çabuk gerçek olacaktır.

Martin Feldstein Harvard Üniversitesi Ekonomi Profesörü ve Ulusal Ekonomi Araştırmaları Bürosu Onursal Başkanıdır.1982-84 yılları arasında ABD Başkanı Ronald Reagan’ın Ekonomik Danışmanlar Konseyi’nde görev yapmıştır.