Darbelerin ekonomiye etkisi en az 7 yıl
Silahla yapılan ilk darbeye 1980 yılında şahit oldum. Dünyada genel olarak darbelerin gece insanlar uyurken yapıldığına şahit oluyorduk. Türkiye askeri darbelerle 1960 yılında ilk kez karşılaşmıştı, bunların bir kısmı başarılı olmuş bir kısmıda başarılı olamamıştı. 1971 ve 1997 yılında yapılan darbeler askerler tarafından hükümetin ve hükümet üyelerinin değiştirilmesi ile kapanmıştı. 1960 ve 1980 yıllarında ise darbeciler yönetimi tamamen kendileri almıştı.
Darbeler genel olarak ülkelerde iç karışıklıkların artması, kutuplaşmanın artması, yolsuzluk olaylarının artması ve ekonomik sıkıntıların ortaya çıkması ile tetikleniyordu. Bu dönemlerde ülkedeki siyasi iktidarları değiştirerek siyasi alanlarını genişletmek için Amerika ve Rusya adeta diğer ülkeler üzerinden gizli bir savaş yönetmekte idiler.
Grafikte görüldüğü gibi 1960 yılından sonra darbelerin sayısı artmış ve darbelerin tamamı yakını Orta ve Güney Amerika, Afrika ve Asya ülkelerinde kısmense Avrupa Kıtası’nda yaşanmıştır.
Şimdide darbelerin ekonomiye etkisine bakalım. Genel olarak darbe dönemleri sonrasında ekonomide ciddi daralmalar ortaya çıkıyor. Bunu da iki sebebe ayırabiliriz. Darbe dönemi öncesi siyasi bedel ödemek uğruna yönetimde bulunan hükümetler yapısal reformları yapmama ve dolar kurunda ciddi anlamda manipülasyon yapmaktadır. Acı reçeteyi uygulamakta gecikmektedir.
Darbe ile yönetime gelen askerlerin tekrar seçilme gibi bir kaygısı olmadığı için bazı kararları almakta zorlanmamaktadır. Olağan üstü dönemlerde yatırımlar durmakta, yabancı yatırımcılar gelmemekte, gelenler gitmekte, harcamalar azalmakta ödemeler gecikmektedir.
1) Tabloda da görüldüğü askerlerin yönetimi tam olarak devraldığı darbe girişiminden sonraki yıllar içinde milli gelir artışı olmadığı ve ciddi miktarda ekonomide daralma olduğu görüyoruz. (1960-1980)
2) Askeri baskı ile oluşan sivil hükümet değişikliğinde ise ekonomik büyümenin devam ettiği görüyoruz. (1971-1997)
3) Fiili olarak gerçekleşen 1960, 1980 darbe döneminden sonraki 7 yıl içinde ekonomi toparlanabilmekte ve eski performansına kavuşmaktadır.
4) Arjantin, Şili, Brezilya ‘da toplumsal travma çabuk atlatılmış, bu ülkelerde ekonomi ülkemize göre daha çabuk toparlanmıştır.
Türkiye gibi 1960’dan sonra sık sık darbe girişimi ile karşılaşan Latin Amerika ülkelerinden Arjantin 6, Brezilya 3 ve Şili’de 3 kez (1973 yılında 2 kez) darbe olmuş ve ekonomik olarak ciddi kayıplar yaşamışlardır.
Yukarıdaki verilere göre ekonomi alanındaki çıkarabileceğimiz sonuç.
“En kötü barış, en iyi savaştan iyidir” anlayışında olduğu gibi “En kötü sivil yönetim, en iyi askeri darbe yönetiminden iyidir” Her zaman ilkemizde hukukun, adaletin, insan hakkının, sosyal hakların herkese eşit uygulanması ve faydalanması üzerine olmalıdır.
Kaynak: IMF, WTO, Kneoma,
