Döviz açığı küçülüyor
2013 Ekim ayında cari açık (döviz açığı) 3 milyar 286 milyon dolardı. Bu ekimde 2 milyar 27 milyon dolara geriledi.
2013 yılının ilk 10 ayında açık 52 milyar dolardı. Bu yılın ilk 10 ayında 33 milyar dolar oldu. Döviz açığımızın gerilemesinin arkasında, ithalat artışının durması, az da olsa gerilemesi, ihracatın artması var.
2013 yılında ilk 10 ayda ithalat 200 milyar dolarken, bu yıl 193 milyar dolar oldu. Geçen yılın ilk 10 ayında 133 milyar dolar olan ihracat bu yıl 142 milyar dolar oldu. (TCMB ihracatı da ithalatı da fob olarak hesaplar. Bu nedenle TÜİK rakamları ile TCMB rakamları farklıdır.)
Sonuçta mal dengesindeki açık 66 milyar dolardan 50 milyar dolara indi. Mal dengesi 16 milyar dolar. Döviz açığındaki 19 milyar küçülmenin 16 milyar doları ithalatın azalmasına, ihracatın artmasına dayanıyor. Ancak unutmamak gerekir, ithalat, içeride üretimde ithalat gereği azaldığı için gerilemedi. Üretimde ithalat gereği devam ediyor. İçeride talep azalınca, üretim geriliyor. İthalat gereği azalıyor.
İyi gelişme şudur; Döviz açığımız küçülüyor. Döviz açığımızı kapatmak için döviz bulmakta zorlanmıyoruz. Açığımızdan fazla döviz bulabiliyoruz. Ama... Aması var.
Döviz açığının küçülmesinin nedeni ne üretimin ithalat bağımlığının azalmasına, ne de ihracat patlamasına dayanıyor. Açığı azaltan iç talebin kısılması. İç talebin kısılması için frene basıldıkça döviz açığı küçülüyor ama büyüme de yavaşlıyor.
Döviz açığının küçülmesi önemli ama daha da önemlisi açığın nasıl kapatıldığı. Ekim ayında döviz girişi bol oldu. Hem net kredi kullanımı arttı. Hem de bono ve hisse senedi almak için bolca döviz girişi oldu.
Ekim ayının özelliği “Nerden geldiği belli olmayan döviz girişi” yerine, “nereye gittiği belli olmayan” 2 milyar dolara yakın döviz çıkışının olmasıdır.
Buna rağmen ekim ayında net döviz girişi, döviz açığının 1 milyar 460 milyon dolar üzerinde oldu. Bu fazlalık da döviz rezervine eklendi..
Yılın ilk 10 ayında toplam açık 33.1 milyar dolar, sermaye hareketi ile ülkeye giren net döviz 31.6 milyar dolar, nereden geldiği belli olmayan döviz girişi 6 milyar dolara yakın.
Toplam döviz girişi net 37 milyar dolar. 10 aylık açık 33 milyar dolar. Rezerve eklenen döviz 4 milyar doların üzerinde.
2014 yılını 40-45 milyar dolar döviz açığı ile kapatacağız. Açık milli gelirin (GSYH) yüzde 5-5.6’sı dolayında olacak.
2015 yılında iç talepteki fren devam edecek gibi. İhracat dış pazarların durumuna bağlı. Bu durumda 2015 yılında döviz açığının durumunu petrol fiyatlarındaki ucuzlama belirleyecek.
Döviz açığındaki küçülmenin, ülkenin döviz gideri ile gelirinin birbirine yakınlaşmasının kalıcı olabilmesi, üretimin ithalat bağımlılığının azaltılmasına bağlıdır.
Tarım ve sanayide yapısal değişim denilen şey, üreticinin, ithalata daha az bağımlı olarak daha çok katma değer yaratabilmesi, pazarı olan mal yaratabilmesidir.
Cari açık küçülüyor diye sevinirken, bu yapısal değişimin gerçekleşmekte olup olmadığına bakmamız gerekir. Yapı aynı yapı ise üretim artışı başladığında cari açık gene büyür.
