Lisanssız elektriğin önü açıldı

Mehmet KARA

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK-Kurul) tarafından hazırlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Lisans alma ile şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, elektrik enerjisi üretebilecek gerçek veya tüzel kişilere uygulanacak usul ve esasları belirleyen yönetmelik, tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarının tüketim noktasına en yakın üretim tesislerinden karşılanmasını, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılıp etkin kullanımının sağlanmasını, elektrik şebekesindeki kayıp miktarlarının düşürülmesini amaçlıyor.

Ticarete konu edilemeyecek

Lisanssız üretim tesisleri, elektrik piyasasında dengeleme birimi olamayacak, bu kapsamdaki uygulamalara katılamayacak. Lisanssız elektrik istisnalar dışında, ticarete konu edilemeyecek ve üretim tesisinin bulunduğu dağıtım bölgesinin dışında tüketime sunulamayacak.

Üretim fazlası kime nasıl satılacak?

Lisanssız ve yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten gerçek veya tüzel kişiler ihtiyaç  fazlası elektriği sisteme verebilecek. Bu durumda söz konusu elektrik enerjisi, ilgili görevli tedarik şirketi aracılığı ile YEKDEM kapsamında değerlendirilecek.

Birden fazla tesise izin var ama...

Dağıtım sisteminde yeterli kapasite bulunması halinde bir tüketim tesisi için birden fazla kojenerasyon veya yenilenebilir enerji kaynağına dayalı üretim tesisi kurulabilecek. Ancak her bir tüketim tesisi için kurulabilecek yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisinin veya tesislerinin toplam kurulu gücü Kanun ve Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek üst sınırı aşamayyacak. Bir gerçek veya tüzel kişi, uhdesindeki her bir tüketim tesisi için sadece bir adet mikrokojenerasyon tesisi kurabilecek. Bu arada, kendi üretim tesisini kuracak kişilerin üretim tesisleriyle tüketim tesislerinin aynı dağıtım bölgesi içerisinde olması şart.

Üst sınırın aşılabileceği durumlar

Lisanssız elektrik üretimine getirilecek kurulu güç üst sınırı şartı bazı hallerde aranmayacak. Bu tür tesisler şöyle sıralanıyor: İmdat grupları, iletim ya da dağıtım sistemine bağlanmadan izole çalışan tesisler, ürettiği enerjinin tamamını iletim veya dağıtım sistemine vermeden kullanan, üretimi ve tüketimi aynı ölçüm noktasında olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri; Bakanlık'ça belirlenecek verimlilik değerini sağlayan kategorideki kojenerasyon tesisleri, belediyelerin su ve atık su isale hatları ile katı atık ve arıtmaya ilişkin elektrik ihtiyacını karşılamak üzere kurdukları tesisler.

Şebekeye bağlanmak esas, istisnalar var

Yönetmelik kapsamına giren üretim tesisleri, üretiminin tamamını iletim veya dağıtım sistemine vermeden kullanan, üretimi ve tüketimi aynı ölçüm noktasında olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri hariç olmak üzere dağıtım sistemine bağlanacak. İlgili Şebeke İşletmecisi, üretim tesisinin teknik özelliklerine ve bağlantı noktası itibarıyla dağıtım sisteminin mevcut kapasitesine göre üretim tesisini YG veya AG seviyesinden dağıtım sistemine bağlayabilecek. Bağlantı başvurusu talebi, ancak İlgili Mevzuat ve İlgili Teknik Mevzuat hükümleri kapsamında reddedilebilecek.

Bağlantı başvurularına bir ayda cevap

Yüksek gerilim seviyesinden dağıtım sistemine bağlanmak isteyen rüzgâr ve/veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisi bağlantı başvuruları için, bir transformatör merkezine yönlendirilen toplam kurulu gücün 2 MW’ın üzerinde olması halinde ilgili dağıtım şirketi veya OSB dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi TEİAŞ’a kaynak bazında ayrı ayrı bağlantı kapasite bildiriminde bulunacak ve TEİAŞ’ın görüşlerini alacak. Dağıtım şirketi veya OSB dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi, TEİAŞ’ın bildireceği bağlanabilir kapasiteyi bağlantı görüşlerinin sonuçlandırılmasına esas alacak. TEİAŞ, talepleri kendisine geliş tarihinden itibaren bir ay içinde sonuçlandıracak.

HES'lerde DSİ'ye danışılacak

Hidrolik kaynağa dayalı üretim tesisleri için Su Kullanım Hakkı İzin Belgesi düzenlemeye, başvuru yapılan İl Özel İdaresi yetkili kılındı. İl Özel İdaresi, su kullanım hakkı izin belgesini ancak başvurunun DSİ taşra teşkilatınca üretim tesisinin yapımının su rejimi açısından uygun bulunduğuna dair görüşü ve İlgili Şebeke İşletmecisinin uygun bağlantı görüşünün birlikte bulunması halinde düzenleyebilecek.

EDAŞ'lar, en geç bir ay içinde bağlayacak

Gerekli bilgi ve belgelerin süresi içerisinde ve eksiksiz olarak sunulması halinde İlgili Şebeke İşletmecisi, başvuru sahibiyle otuz gün içerisinde bağlantı anlaşması imzalamakla yükümlü kılındı. Bu belgeler arasında proje onayı ve RES'lerde Teknik Etkileşim İzni de yer alıyor. Üretim tesisinin geçici kabulü yapılana kadar, başvuru sahiplerine sadece bir defaya mahsus olmak üzere kurulu güç değişiklik izni verilebilecek.

Sistem kullanım bedeli nasıl alınacak?

Üretim tesisleri, sistem kullanım anlaşmasında belirtilen tarihten itibaren sisteme enerji verebilecek. Bu tarih hiçbir şekilde Bakanlık veya Bakanlığın yetki verdiği kuruluş ve/veya tüzel kişiler tarafından üretim tesisinin geçici kabulünün yapıldığı tarihten önce olamayacak. Üretim ve tüketim tesislerinin aynı yerde olması halinde sisteme verilen veya sistemden çekilen net enerji miktarı için; tesislerin ayrı yerlerde bulunması halinde ise sisteme verdiği ve sistemden çektiği enerji miktarları için ayrı ayrı sistem kullanım bedeli alınacak.

YEKDEM'den yararlanmak isteyenler için

Yönetmelik, lisanssız elektrik üretip de yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesi mekanizması YEKDEM'den yararlanmak isteyenlerle ilgili hükümler de içeriyor. Buna göre, yenilenebilir kaynaklardan üretim yapmak amacıyla bağlantı ve sistem kullanım anlaşması imzalayan üreticilere, talep etmeleri halinde, şebeke işletmecisi tarafından Üretim Kaynak Belgesi verilecek. Bu yöndeki başvurular en geç on iş günü içinde sonuçlandırılacak. Aynı üretim dönemine ilişkin sadece bir kez Belge verilecek.

Tesislerden üretici sorumlu

Şebekeye AG ve YG seviyesinden bağlanacak üretim tesislerinin yapımı, işletmeye alınması, işletilmesi ve iş güvenliği sorumluluğu üretim yapan gerçek veya tüzel kişiye ait olacak. Üretim tesisi YG seviyesinden yapılacak bağlantılar için, üretim tesisinin geçici kabulünden başlamak üzere işletme süresince, yetkili işletme sorumlusu istihdam etmek ve/veya bu konuda gerekli hizmetleri almakla yükümlü kılınıyor. İşletme sorumlusu, üretim tesisi ve mütemmim cüzlerinin mevzuata uygun olarak işletilmesinden sorumlu tutulacak. İşletme Sorumlusu, mevzuata aykırılıklardan kaynaklanacak zararlardan işletme sahibi ile beraber müteselsilen sorumlu olacak.

Giren-çıkan elektrik kaynak bazında ölçülecek

Üretim ve tüketim tesisleri aynı yerdeyse, dengeleme mekanizmasının gerektirdiği haberleşmeyi sağlayabilecek çift yönlü ölçüm yapabilen saatlik sayaç takılacak. Üretim ve tüketim tesisleri farklı yerlerdeyse de gereken yerlere yine çift yönlü ölçüm yapabilen saatlik sayaç takılacak. Şebekeye bağlı her bir üretim tesisinin üretimini ölçmek amacıyla ayrı bir sayaç bulundurulması zorunlu. Bir tüketim tesisi için kurulacak, farklı teşvik fiyatlarına tabi yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri ile kojenerasyon ve mikro kojenerasyon tesislerinde üretilen elektrik enerjisinin ayrı ayrı saatlik ölçülmesine imkân verecek şekilde sayaç sistemi kurulacak.

Üretim başka tesise yönlendirilebilecek

Lisanssız üretim yapan gerçek ve tüzel kişilerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yapmaları esas. Ancak, elektriğin üretim tesisi ile aynı yerde kurulu tesislerde tüketilemeyen miktarı, aynı dağıtım bölgesinde olması şartıyla aynı kişinin uhdesindeki başka bir tüketim tesisinde ya da tesislerinde tüketilebilecek. Şebeke işletmecileri şebekeye verilen ihtiyaç fazlası elektrik enerjisi miktarını saatlik olarak ve kaynaklar bazında tespit edecek. Fazla üretim, her ayın dördüne kadar saatlik bazda Enerji Piyasaları İşletme AŞ'ye bildirilecek.

OSB'de üretilen sadece orada tüketilecek

OSB dağıtım şebekesi içinde kurulacak üretim tesislerinden sisteme verilen enerji ancak OSB dağıtım şebekesine bağlı tüketim tesislerinde tüketilebilecek. Serbest bölgelerde kurulacak üretim tesislerinden sisteme verilen enerji, ancak bölge sınırları içerisinde tüketilebilecek. Bu kapsamda sisteme verilen enerji için herhangi bir bedel ödenmeyecek.

İhtiyaç fazlası 10 yıl boyunca satılacak

Şebekeye verilen elektrik enerjisinden her fatura döneminde tüketilemeyen net elektrik enerjisi miktarı ihtiyaç fazlası kabul edilerek YEKDEM kapsamında on yıl süreyle satın alınacak. Yenilenebilir olmayan kaynaklardan üretilerek sisteme verilen net enerji miktarı, görevli tedarik şirketi tarafından en düşük fiyattan yine on yıl süreyle satın alınacak. Lisanssız üreticiler ikili anlaşmayla ve/veya Organize Toptan Elektrik Piyasalarında satış yapamayacak. Lisanssız üreticilerin elektriği satın alınırken, tesislerde yerli malzeme kullanım farkları da fiyata eklenerek ödeme yapılacak.

Lisanslı tesisler lisanssıza geçebilecek

Lisansa konu bir üretim tesisi belirli şartları taşıması halinde lisanssız üretim faaliyeti kapsamına alınabilecek. Bu tür tesislerin geçici kabulünün yapılmış ve üretime geçmiş olması şart. Başvuruda bulunan gerçek veya tüzel kişinin, tüketiminin tamamını veya bir kısmını ilgili üretim tesisinden karşılayacağı mevcut bir tüketim tesisine sahip olması da gerekiyor.

Eski başvuruların durumu ne olacak?

Bugüne kadar hidrolik kaynaklar dışında diğer kaynaklara dayalı lisanssız üretim tesisleri başvurusu yapıp da Bağlantı Anlaşması Çağrı Mektubu gönderilmemiş olan gerçek veya tüzel kişilerin, varsa ek olarak sunması gereken belgeleri, 180 gün içerisinde ilgili dağıtıcıya sunmaları gerekiyor. Bu sürede belgeler ulaştırılmazsa Şebeke İşletmecisi 3 ay eksik belgelerin ulaşmasını bekleyecek. Gerekli tüm belgeleri süresinde tamamlayanların başvurusu yeni yönetmeliğe göre sonuçlandırılacak.

Bağlantı çağrısı alanlar ne yapacak?

Kendisine daha önce Bağlantı Anlaşması Çağrı Mektubu gönderilmiş gerçek veya tüzel kişilerden; rüzgara dayalı başvurular dışındakiler, sunulması gereken belgeleri 180 gün içerisinde ilgili Şebeke İşletmecisine eksiksiz sunarsa 30 gün içerisinde bağlantı anlaşması imzalayabilecek. Rüzgara dayalı başvuru sahipleri için, 30 gün içerisinde Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü'nden Teknik Değerlendirme Raporu istenecek. Rapor olumsuzsa başvuru belgeleri iade edilecek. Rapor olumluysa işlem tesis edilecek. Bu kapsama girenlerin Teknik Etkileşim İznini en geç 31 Aralık 2014 tarihine kadar İlgili Şebeke İşletmecisine sunmaları zorunlu.

Bağlanma kapasiteleri yılda 4 kez ilan edilecek

Dağıtım şirketleri ile OSB dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler, ilgili dağıtım bölgesinde Lisanssız üretim yönetmeliği çerçevesinde trafo merkezi bazında dağıtım sistemine bağlanabilecek üretim tesisi kapasitelerini içinde bulunulan yıl için, Ocak, Nisan, Temmuz ve Eylül aylarının ilk haftası içerisinde kendi internet sayfalarında yayımlamakla yükümlü kılındı. Lisanssız elektrik üretimi için yapılan başvurulardan alınan başvuru bedelleri istisnalar dışında iade edilmeyecek.

Üretim tesisleri devredilebilecek

Lisanssız elektrik üretim tesisleri, geçici kabulü yapılmış olmak kaydıyla, satış, devir veya diğer bir düzenleme ile aynı kapsamda üretim faaliyeti göstermek isteyen başka bir gerçek veya tüzel kişiye devredilebilecek. Üretim tesisini devredecek ve devir alacak gerçek veya tüzel kişiler, devir işlemi gerçekleşmeden önce eşzamanlı olarak İlgili Şebeke İşletmecisine başvuruda bulunacak. Başvurular belgelerin eksiksiz olması halinde otuz gün içerisinde sonuçlandırılacak. Devrin yürürlüğe girmesi, devir alacak kişinin bağlantı ve sistem kullanım anlaşmalarını imzalaması halinde geçerli olacak. Devre konu tesis HES ise su kullanım hakkı devralacak adına yeniden düzenlenmiş olacak.

Lisanssız tesis kredi kullandıysa, ilgili finansman kuruluşu tesislerin bir başkasına devrini isteyebilecek.

Kullanıcılar tüketimlerini birleştirebilecek

Aynı bağlantı noktasına bağlanan veya elektrik enerjisi tüketimleri tek bir ortak sayaç ile ölçülebilen bir veya birden fazla gerçek ve/veya tüzel kişi, uhdesindeki/uhdelerindeki tesislerde tüketilen elektrik enerjisi için tüketimlerini birleştirerek bu Yönetmelik kapsamında üretim tesisi ya da tesisleri kurabilecek. Tüketim birleştirmeye katılan kişilerin her birinin ayrı ayrı tüketim tesisi ya da tesisleri bulunması şart. Tüketimini birleştiren gerçek ve/veya tüzel kişiler, aralarından bir kişiyi vekalet sözleşmesiyle tam ve sınırsız olarak yetkilendirecek. İş ve işlemler, yetkilendirilen kişi nam ve hesabına yapılacak. Tüketimini birleştiren kişiler, bu birleştirmeden kaynaklanan her türlü anlaşmazlığı kendi aralarında çözecek. İhtiyacı karşılanacak tüketim tesisinin, en geç ilgili üretim tesisinin geçici kabulünün yapıldığı tarih itibariyle enerji tüketiyor olması zorunlu olacak.

İzin alıp yan gelip yatmak yok

Şebekeye bağlanacak lisanssız üretim tesislerinin geçici kabul işlemlerinin, bağlantı anlaşmasının imza tarihinden itibaren, YG seviyesinden bağlanacak hidrolik kaynağa dayalı üretim tesislerinde üç yıl; YG seviyesinden bağlanacak hidrolik dışındaki üretim tesislerinde iki yıl; AG seviyesinden bağlanacak tüm üretim tesislerinde bir yıl; İletim şebekesine bağlanacak üretim tesislerinde Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği çerçevesinde aynı niteliklere sahip üretim tesisleri için öngörülen süre içerisinde tamamlanması zorunlu. Mücbir sebepler dışında, bu sürelerin sonunda üretim tesisi tamamlanmazsa bağlantı anlaşması ile su kullanım haklarına ilişkin izin belgeleri kendiliğinden hükümsüz hale gelecek.