Euro ile “mutlu” yaşamanın şartları var
Avrupa Birliği’nin 3 temeli var:
1)Gümrük Birliği,
2) Mali Birlik,
3) Para Birliği.
Para birliğine geçebilmek için öncelikle Gümrük Birliği ve Mali Birlik şartlarının gerçekleşmesi zorunluluğu var.
Gümrük Birliği‘nin gerçekleşmesi daha kolay.
Mali Birlik zor. Çünkü;
(1)AB’nin tek bir Maliye Bakanlığı yok. Her üye ülkenin Maliye Bakanlığı farklı. Bu vergi oranlarında, bütçe gelir ve harcamalarında farklılık yaratıyor.
(2)Tek bir Merkez Bankası yok. Federal bir merkez bankası sistemi var. AB Merkez Bankası var ama her ülkenin kendi merkez bankası da faaliyet gösteriyor.
Mali Birliği sağlamak ve korumak için Maastricht şartları uygulanıyor.
1991 yılında imzalanarak 1 Ocak 1993'de yürürlüğe giren Maastricht Anlaşması’nda Ekonomik ve Parasal Birliğin (EPB) aşamaları, bu süreçte izlenecek ekonomik ve parasal politikalar ile bunların gerektirdiği kurumsal değişiklikler ayrıntılı olarak düzenlendi.
Bu düzenleme çerçevesinde EPB’nin son aşamasına geçiş öncesinde, üye ülke ekonomileri arasındaki farklılıkların giderilebilmesini ve de korunmasını hedef alan makro büyüklükler ve bunlara uyulmaması durumunda yaptırımlar belirlendi.
Maastricht kriterlerine göre bir ülkenin parasal birliğe dahil olabilmesi ve parasal birlikte kalabilmesi için:
•Toplulukta en düşük enflasyona sahip (en iyi performans gösteren) üç ülkenin yıllık enflasyon oranları ortalaması ile ilgili üye ülke enflasyon oranı arasındaki fark 1.5 puanı geçmemelidir.
•Devlet borçlarının GSYİH’sına oranı yüzde 60’ı geçmemelidir.
•Bütçe açığının GSYİH’sına oranı yüzde 3’ü geçmemelidir.
•Herhangi bir üye ülkede uygulanan uzun vadeli faiz oranları 12 aylık dönem itibariyle, fiyat istikrarı alanında en iyi performans gösteren 3 ülkenin faiz oranını 2 puandan fazla olmamalıdır.
•Son 2 yıl itibariyle üye ülke parası diğer bir üye ülke parası karşısında devalüe edilmiş olmamalıdır.
Açık anlatımıyla AB’ye katılmakla otomatik olarak euro kullanma imkanı elde edilmiyor. AB’ye girdikten ve parasal birliğe katıldıktan sonra, üye ülke parasal birliğe katılma şartlarına uyumda istediği gibi davranamıyor.
Buraya kadar anlatılanlar parasal birliğe katılmanın şartları.
Şimdi gelelim milli paradan çıkarak, euroya bağlanmanın bir ülke için ortaya çıkaracağı risklere:
Özetle; (1) Bir ülkenin bütçesi devamlı açık veriyor ise, (2) Bir ülkenin dış ticaret açığı-cari açığı var ise, (3) Bir ülkenin malları dış ülkelerde rekabet şansına sahip değilse, (4) Bir ülkede tarım ve sanayi üretimi zayıf, büyüme yavaş ise, (5) Ülke hızlı büyüme mecburiyetinde ise, böyle bir ülkenin “euro”ya bağlanması iyilik getiremez.
1)Milli para kullanan ülke, bütçe açığını, milli parayla borçlanarak iç borç kapatır. Euroya geçmiş ise, euro ile borç kullanmadan bütçe açığını kapatamaz.
2)Milli para kullanan ülkeler, iç borçlanmada zorlanırlar ise para basarlar. Euro kullanan ülkeler, para basamaz ancak maaş ve ücretleri, sosyal harcamaları keserek, ödemeleri azaltarak dengeye ulaşabilirler.
3)Milli para kullanan ülkeler para değerini gerektiğinde ayarlayarak, rekabet şansı olmayan ürünlerine ihracat fırsatı yaratabilirler. Euro ile üretim ve ihracat yapan ekonomilerde, ürünlerin rekabet şansı yoksa ihracatı artırma imkânı da yoktur.
4)Bütçe açığı ve dış ticaret (döviz açığı) sorunları olduğu halde, euro sistemine giren bir ülkenin tarım ve sanayi üretimini artırması, istihdam sorununu çözmesi, büyümesi imkânsızdır.
5)Euro (ortak para birimi) kullanma işi bütçe geliri giderine denk, ihracatı ithalatına denk, hatta ve hatta bütçe fazlası, dış ticaret fazlası veren ülkeler için çok çok iyidir. Yunanistan gibi ülkeler için ise çok çok kötüdür.
Euro, Almanya, Fransa, İtalya için sorun olmuyor. Hatta İspanya, Portekiz için bile sorun olmuyor. Ama Romanya, Bulgaristan gibi eski Sovyet Bloğu ülkelerinde hayatı zorlaştırıyor. Çünkü bu ülkeler Gümrük Birliği’nde, Parasal Birlikte ama, Mali Birlik için getirilen Maastricht şartlarına sahip değiller.