Genişbantımız ne kadar geniş?
Hindistan’ın Haydarabad şehri, yıl sonuna kadar 4G Wi-Fi (kablosuz genişbant internet) ile kaplanacak. 3.5 milyon nüfuslu şehirdeki bu projeye hükümet 678 milyon dolar (Hindistan para sistemine göre 4,100 crore) ayırdı.
Genişbant internetin, GSYH’a katkısına dair çok sayıda araştırma var. Hepsini tek bir kaynakmış gibi kabaca özetlersek: Genişbant kullanımında yüzde 10 artış, GSYH’da yüzde 0.25-1.38 artış sağlıyor. Aynı oranda artış, istihdama yüzde 2-3 olumlu etki yapıyor. Yaratıcı yenilikçiliği körüklemesi de caba...
Bu gerçek, Türkiye’de de fark edilmiş durumda: Dünya Bankası, International Finance Corporation (IFC) ve InfoDev’in “Türkiye’de Genişbant Araştırması” na göre, genişbant, ekonomik büyümeye yılda yüzde 0.8 - 1.7 artış sağlayabilir.
Genişbanttan azami yararı sağlamaya kararlı New York’ta Manhattan bölgesinin genişbant Wi-Fi ile kaplanması çalışmaları sürüyor. Japonya ise, 2016’dan itibaren turistlere bedava Wi-Fi hizmeti sunacak alt yapıyı hazırlamakla meşgul. Japonya’da Japonca bilmeyen yabancılar, Wi- Fi sistemine telefonlarındaki alfabe farklılığı nedeniyle giremiyor (Tek çare, Tokyo havalimanında Japon Softbank iPhone’u kiralamak...) Şimdi hükümet, Japon telekom şirketleri NTT ve KDDI ile, 2020 Tokyo Olimpiyatlarına gelecek turist seline eksiksiz Wi-Fi hizmeti vermeye hazırlanıyor.
Bir çok ülkede genişbant / Wi- Fi hizmeti çeşitli sınırlama ve tanımlarla sunuluyor. Genişbant, şehirlere su taşıyan borularıyla aynı hesap: Boru ne kadar genişse, o kadar çok su nakledilir. 1850’lerde Londra ve Paris’te yapılan “ilk” kanalizasyonlarda boru genişliği, bir insanın ayakta ancak durabileceği çaptaydı. Şimdi Londra için inşa edilmekte olan yeni su yolunda çapı 12- 15 metreyi bulan borular kullanılıyor. İstanbul’u susuz bırakmayacağını umduğumuz Melen Projesi’nde bile boru çapı 5 metre 11 santim.
Genişbantı, fiber optik kabloyla veya baz istastonundan kablosuz olarak iletirken, bant genişliğini de tanımlamak gerek: Her uçak, uçar ama; bir kişilik uçak da var, 300 kişilik uçak da var. Aradaki fark önemli. Ve “genişbant” dediğimizde, acaba “ne genişlikte” bir bandı kastediyoruz?
ABD Federal İletişim Komisyonu (FCC, bizim BTK+RTÜK karışımı), genişbantın “tanımını” değiştirmeye hazırlanıyor. Gayet haklı. Zetabyte’lar konuşulurken, 5Mb artık genişbant sayılamaz.
Zetabyte,kilo-santim-litre gibi, internet hızı ölçü biriminde 21 sıfırla ifade edilen bir rakam. Bu, saniyede, genişbanttan geçen data miktarını anlatıyor. Megabyte ise “sadece” 6 sıfırlı.
FCC, 10 Mb ve üstü, hatta 25 Mb ve üstü kapasiteyi “genişbant” olarak tanımlamayı düşünüyor diye yazdı Washington Post. Bu gerçekleşirse bize şu olacak: Aniden, genişbant hızı/yayılımımız, şak diye “aza” inecek.
Türkiye’de resmi açıklamaya göre 35 milyon genişbant abonesi var. Ama bu genişbant “ne kadar” geniş? Konunun uzmanı Akamai’ye göre Türkiye’de ortalama hız 5 Mb. Dünyada 49. sıradayız. Bir üstümüzde İtalya, bir altımızda Birleşik Arap Emirlikleri.
Bizim 5 Mb, çeşitli hızlardaki genişbantımızın aritmetik ortalaması. Ama, FCC, hız tanınımı değiştirince, bir gecede “hız yoksulu” ülke olacağız. Bu nedenle, fiber veya Wi-Fi, 5-10 Mb üstü genişbantın yükseltilmesi mutlak şart: 2020’de AB’nin yüzde 50’sinin 100 Mb üstü genişbant kullanması hedefl eniyor. Türkiye’de ise 2014-18 Bilgi Toplumu Stratejisi Taslağı’nda “hedef” olarak sadece abone sayısını artırmak esas alınmış (Tablo 4). Abone sayısı elbette önemli ama, bant genişliğini artırmayı hedefl emek öncelikli olmalıydı. Şimdi bile Türkiye’de Mb bazında genişbant kullanım verisi, zaten, hadi “yok” demeyelim de “yetersiz” diyelim.