Enflasyon yükselirken faiz indirilir mi artırılır mı?
Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan uzun süredir ekonominin beklenenden daha fazla frenlendiğini vurguluyor ve de piyasanın canlanabilmesi için faiz indirimini savunuyor.
Bakan Çağlayan'ın bu konudaki söylemlerinin, Merkez Bankası Başkanı ile ekonominin kaptanı Devlet Bakanı Babacan'ınkilerle farklı bir çizgide olması dikkat çekiyor.
Önce bütçe açığını kapatmak arayışında KDV ve ÖTV oranları artırıldı. Ardından BOTAŞ zararını kapatmak için doğalgaza ve onun uzantısı olarak da elektriğe zam geldi.
Bu zamların etkisinde ekim ayında TÜFE artışı yüzde 2 dolayında gerçekleşecek. Yılsonunda aralık-aralık yıllık fiyat artışı yüzde 7.5-8.0 oranında gerçekleşse de, 12 aylık ortalama TÜFE artışı yüzde 9.0'un üzerine çıkacak.
Bu durumda acaba Bakan Çağlayan'ın faiz indirimi isteği kabul görebilir mi?
- Normal olarak enflasyon artarken, faizlerin indirilmesi değil, artırılması beklenir.
- Fakat denilebilir ki, "Evet enflasyon artıyor ama bu artış talep artışından kaynaklanmıyor. Maliyet artışına dayanıyor. Bu nedenle faizi indirmekte sakınca yoktur.
Önümüzdeki günlerde bu tartışmaları izleyeceğiz.
Bakan Çağlayan, reel ekonominin içinden gelen ve reel ekonominin oyuncularıyla bir arada olan bir politikacı olarak, piyasanın daralmasını içine sindiremiyor. Büyüme isteyenlerin sözcülüğünü yapıyor.
Devlet Bakanı Babacan ekonominin kaptan köşkünde. Merkez Bankası Başkanı para musluğunu, Maliye Bakanı bütçe musluğunun başında.
Normal olarak onlar da hızlı büyümeyi istiyor. Ekonominin canlanmasını istiyor. Fakat ekonomide farklı dengeler var.
Yaşayarak gördük. Cari açığı kapatmak için tedbir alındığında, bütçe açığı büyüyor. Bütçe açığını kapatmak için tedbir alındığında enflasyon yükselişe geçiyor.
İşte bütün bunları bir arada tutmak gerekiyor. Faiz indiriminde de belli dengeler var. Faiz indirilince içeride insanlar tasarrufu kesiyor. Dışarıdan fon girişi yavaşlıyor. Merkez Bankası'nın faiz indirimi hemen kredi faizlerine yansıyamıyor. Çünkü bankaların fon maliyetleri ve de atık kredi oranı ile ekonomideki yavaşlama, bankaların kredi faizini aşağıya çekmelerini engelliyor.
Öncü göstergelere göre, yılın son 3 ayında da ekonomide canlanma ihtimali zayıf. Halbuki son 3 ayda canlanma bekleniyordu.
Bu tabloda Bakan Çağlayan ile onu destekleyen iş çevreleri faiz indirimi yönündeki taleplerini tekrarlayacaklar. Faiz indirimi ekonomide talebi uyarıcı etki yapabilir. Ancak unutmayalım ki sadece faiz indirmekle ekonomi canlanamıyor.
Japonya ve ABD örnekleri ortada. Sıfır faiz ile ekonomiye para akıtıldığı halde halk harcamıyor. Demek ki faiz dışı faktörler insanların harcama alışkanlıklarını bastırabiliyor.
İşte bunun için piyasadaki durgunluğun nedenlerini sadece faiz yönünden değil, tüketici davranışlarını belirleyen diğer etkenleri değerlendirerek de araştırmakta yarar var.