Güçlü bir uyarı
Küreselleşmiş bir dünya ekonomisinde oyun oynamak güç. Kendi bildiğin gibi davranma özgürlüğünü kısıtlayan pek çok öge var. Bunlardan birisi de “kredi değerlendirme kuruluşları”. Bu kurumlar bir miktar da uluslararası finansal borçlanma akitlerinde riski üstlenenlere borçlanan tarafın taşıdığı riskler konusunda bilgi verme işlevini üstlenen kurumlar. Bir anlamda borçlanana kefil oluyorlar. Kefalet süreklilik gösteriyor. Dolayısıyla bir kez geldiler mi gitmiyorlar. Siz beğenmeseniz, arayı bozsanız dahi onlar uluslararası piyasalara ve finansal kurumlara sizin kredibilitenizle ilgili bilgi vermeyi sürdürüyorlar. Bu bilgilendirme işini kredi notu adı verilen bir enstrümanla yürütüyorlar. Borçlananın iktisadi ya da mali durumunda bozulma varsa bunu notu düşürerek uluslararası finansal aktörlere bildiriyorlar.
Eskiden bu kurumların işimize karışıyor olmalarından sıkıntılıydık. İşler pek iyi gitmediği zamanlarda bunlar notumuzu düşürüyor, zaten sıkıntılı olan durumumuzu daha da çekilmez hale getiriyorlardı. Sonra biz ekonomiyi daha düzgün ve istikrarlı hale getirdik. Kredi değerlendirme kurumlarının müdahale-tavsiye karışımı girişimleri de azaldı. Biz de işlerimize bu tür burun sokmalara karşı daha dirençli hale geldik galiba. Bu kurumların gel-gitlerine, finansal bilgiçliklerine pek fazla aldırmaz olduk. Koşullarımız da zaten bu aldırmazlığı destekler nitelikteydi. Geçinip gittik.
Hala da geçinip gittiğimiz söylemek mümkün. Ama geçtiğimiz hafta sonu bu bağlamda yeni (biraz da orijinal) bir girişim oldu. Bize muhatap olan kredi değerlendirme kurumlarından birisi olan Standard &Poor’s (S&P) esasında eleştiri yüklü bir girişimde bulundu. Türkiye ekonomisi ile ilgili olarak yapılan açıklamada yabancı para işlemleri bağlamında kredi notumuzu ve görünümümüzü değiştirmedi ama ulusal para (TL) işlemleri için yaptığı değerlendirmede kredi notumuzu BB’den bir kademe düşürerek BBB- düzeyine çekti, yani en düşük yatırım yapılabilir seviyeye indirdi.
Bu tür not bildirimlerinde uluslararası finansal piyasalar ve aktörler açısından esas yabancı para cinsinden işlemler için verilen not önemli. Sonuçta, yabancı aktörler kendi paraları ile ifade edilen fonları getiriyorlar. Kredi değerlendirme kurumları da verdikleri notla yapılacak işlemin ne tür ve ne ölçekte risk taşıdığını söylüyor onlara. Yabancı finansörler yerli para işlemleri için verilen nota öncelik vermezler, pek fazla aldırmazlar diye düşünülüyor. Nitekim S&P’nin bu türden işlemler bağlamında bize verdiği yeni kırık nota da pek aldıran olmadı. Başlangıçta piyasalarda hafif bir kıpırdanma olduysa da bu not kırma işleminin önemi olmadığı çabuk anlaşıldı.
Sanırım S&P de işin bu yönünün farkında. Zaten bir etki yaratmak için notu indirmiş gibi bir havası da yok. Sanki cezalandırmaktan çok çok uyarı yapma niyeti taşıyormuş gibi görünüyor. S&P oldukça güncel ve önemli bir uyarı yapıyor. Yerel para cinsinden işlemler için verilen notun düşürülmesinin iki noktaya işaret ettiğini söylüyor. Bunlardan birisi Türkiye’de para otoritesinin operasyonel bağımsızlığının kısıtlanıyor olması. İkincisi de bu kısıtın para otoritesinin kredibilitesini düşürerek işlerini gerektiği şekilde yapabilmesini engelliyor olması.
Bana kalırsa, Türkiye’nin uluslararası piyasalardaki kredibilitesini ölçen kurum siyasi otoritenin Merkez Bankasına baskı yaptığını, operasyonel bağımsızlığını kısıtladığını bunun da Bankanın fiyat istikrarını sağlama, döviz kuru oynaklığının büyüme üzerindeki bozucu etkilerini sınırlama, mevduat bileşiminin yeniden dolarizasyona kaymasını engelleme gibi işlevlerini yerine getirmesini zorlaştırdığını söylüyor. S&P Merkez Bankası’nın kredibilitesinin aşındırılmasının sonuçta Türk Lirasını güvenilir bir ödeme aracı olmaktan çıkarttığına bunun da yükselmiş olan dış borç stokunun çevrilememesi gibi bir risk doğurduğuna işaret ediyor. Bunları da müşterileri aracılığıyla bütün dünyaya ilan ediyor.
Dikkat ederseniz S&P Merkez Bankası’nın karşılaştığı siyasi baskılar ve bunun olası sonuçları konusunda yerli yorumcuların söylediklerinden farklı bir şey söylemiyor. Yerlilerin not kırma gibi bir imkanı yok. Dolayısıyla onları dinleyen de yok. S&P’de bu imkan var. O da imkanını en az zarar verecek ölçekte kullanarak söylemek istediklerini söylemiş, doğru bulduğu uyarıları yapmış. Bakalım siyaset onu dinleyecek mi yoksa artık alıştığımız bunlar zaten bize karşıdır söylemi mi bir kez daha devreye mi girecek.