Şebeke 10:36’dan daha erken çöktü

MEHMET KARA

Önceki günkü elektrik kesintilerine yol açan sistem çökmesinin saat 10:36’dan daha önce yaşandığı ortaya çıktı. Enerji bürokratları ve özel sektör temsilcilerinden edindiğimiz bilgilere göre, meydana gelen sistem çökmesini, İzmir ve yakın çevresindeki yaklaşık 3 bin MW’lik güç kaybı başlattı. Eldeki 1500 MW’lik yedek güç devreye sokulsa da ortaya çıkan açığın diğer yarısı kapatılamadı. Buna rağmen sistem 1 dakikaya yakın süre ayakta kalmaya devam etti. Bu arada ortaya çıkan güç kaybının telafi edilmesi için başka bölgelerde devreye alınan bazı ünitelerin yarattığı aşırı güç artışı etkisiyle Çankırı-Adapazarı güzergahındaki bir hat koptu.

Bu arada ortaya çıkan güç kaybını telafi edilmesi için başka bölgelerde devreye alınan bazı ünitelerin yarattığı aşırı güç artışının etkisiyle Çankırı-Adapazarı güzergahında bir hat kopması yaşandı. Daha sonra sistemde oluşan zincirleme reaksiyonla ülke çapındaki tüm üretim santralleri şebekeden koptu ve üretimi durdurdu. 

İzleri arıza bildirimlerinde 

Enerji Günlüğü’nün yaptığı araştırmalar, saat 10:36’dan önce de sistemde yaşanan sorunla ilgili bazı işaretlerin ortaya çıkmaya başladığını ortaya koydu. Sistem çökmesinin izleri, üretimi durduran santrallerin, bakım/arıza bildirimlerine de yansıdı. Saat 10:23’te Karaman yakınlarındaki Erik HES bir bakım/ arıza bildirimi yaptı ve gerekçesini “34kV Gezende Hattı Açtı” (bağlantı kesildi) olarak not düştü. Olayın başlangıç saati ise bunun iki dakika öncesi, yani saat 10:21 olarak ifade edildi. 

10:34’te sistem çöktü mesajı 

Erik HES’in ardından yapılan ilk bildirim ise 10:44’te bu kez Dicle HES tarafından yapıldı. Dicle HES bakım/arıza saati olarak genel elektrik kesintilerinin başlangıç zamanı olan 10:36’nın bir dakika sonrasını gösteriyor. Dicle HES’in gerekçesi ise “bara voltajının 0’a düşmesi” olarak gösterildi. Bakım/arıza bildirimini daha geç yapmakla birlikte, olay başlangıcını Dicle HES’ten önce gösteren bir başka santral ise Aslantaş HES oldu. Aslantaş HES saat 10:52’de yaptığı bildirimle, saat 10:34’teki “sistem çökmesi” gerekçesiyle üretim dışı kaldığını haber verdi. Bu durumda sistem çökmesi nedeniyle yaşanan ülke çapınaki elektrik kesintisinin başlangıç saati 10:36 değil, 10:34 veya daha önceki dakikalar olduğu ortaya çıkıyor.

"Teknik bir arızadan değil"

Başbakan Ahmet Davutoğlu, tüm Türkiye’de yaşanan elektrik kesintisinin teknik sebeplerle yaşanmadığı kanaatinin hakim olduğunu söyledi. Davutoğlu, iletim şebekesine ülke sathında yeniden elektrik verilmeye başlamasının ardından gece geç saatlerde yaptığı açıklamada elektrik kesintisinin arkasındaki sebeplerin, her ne surette olursa olsun ortaya çıkarılacağını vurguladı. Davutoğlu şunları söyledi: “Bunun çok teknik bir arızadan kaynaklanmadığı kanaati hakimdir. Yazılım sistemiyle ilgili ve diğer faktörler gözönünde bulundurularak, soruşturma tamamlandığında kamuoyumuza bilgi sunulacak. Gerekli soruşturmalar, araştırmalar yapılacak. Bir daha böyle bir olayın yaşanmaması için de hangi tedbir gerekiyorsa alınacak.”

Ankara'da kesinti zirvesi

Önceki gün Türkiye çapında yaşanan elektrik kesintilerinin neden ve nasıl ortaya çıktığını belirlemek amacıyla çalışmalar sürüyor. Slovakya ziyaretini yarıda keserek Türkiye’ye dönen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Yıldız, ilgili kuruluşların üst düzey yöneticileriyle bir toplantı yaptı. Toplantı önceki gün oluşturulan kriz masasının bulunduğu, Türkiye Elektrik İletim AŞ’ye (TEİAŞ) ait Gölbaşı’ndaki Milli Yük Tevzi İşletme Müdürlüğü’nde yapıldı. Elektrikte kesinti krizi zirvesine, Bakanlık Müsteşarı Metin Kilci ve Müsteşar Yardımcısı Zafer Benli ile TEİAŞ Genel Müdürü Kemal Yıldır, TEDAŞ Genel Müdürü Mükremin Çepni, EÜAŞ Genel Müdürü Halil Alış ve TETAŞ Genel Müdür Vekili Mehmet Ayerden katıldı. Bakan Yıldız’a, yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçları içeren bir sunum yapıldı. Başta TEİAŞ olmak üzere ilgili kuruluş yetkilileri, kesintinin hangi nedenle nasıl ortaya çıkıp yayıldığını ortaya çıkarmaya dönük çalışmaların devam ettiğini belirtti. Bakan Taner Yıldız’a konuya ilişkin sunum yapan TEDAŞ Genel Müdürü Mükremin Çepni, TEİAŞ Genel Müdürü Kemal Yıldır, EÜAŞ Genel Müdürü Halil Alış, Müsteşar Yardımcısı Zafer Benli ve TETAŞ Genel Müdür Vekili Mehmet Ayerden katıldı.

Petkim'de üretim altı saat durdu

Elektrik kesintisi nedeniyle dün sabah saatlerinde duruşa geçen Petkim fabrikalarında üretim akşam saatlerinde yeniden başladı. Petkim Genel Müdürü Sadettin Korkut, dün sabah 10:36’da enterkonnekte sistemde ortaya çıkan frekans kaybının kendi enerjisini üreten Petkim’i de etkilediğini söyledi. 24 saat kesintisiz elektrik enerjisi ihtiyacına bağlı olarak üretim yapan Petkim’de toplam 15 ana fabrika ve 7 yardımcı üniteye hizmet vermek üzere 226 MW gücünde enerji santrali bulunduğunu belirten Korkut, “Kendi enerji ihtiyacının yanı sıra sisteme de elektrik sağlayan enerji santralimiz önceki gün sistemden aldığı darbe nedeniyle devre dışı kaldı” dedi. Elektrik kesintisi yaşandığı esnada Petkim’in tamamen kendi enerjisini üretip kullanmakta olduğunu belirten Korkut, “Çalışmaların tamamlanmasıyla komplekste tüm tesislere yeniden elektrik enerjisi verildi” diye konuştu. Sadettin Korkut, saat 16:40 itibariyle tesislerin yeniden üretime geçirildiğini kaydetti.

EPİAŞ, ortakların sırrını saklayacak

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından hazırlanan Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ) Teşkilat Yapısı ve Çalışma Esasları Hakkında yönetmelik yürürlüğe girdi. Yönetmeliğe göre EPİAŞ’ın pay sahiplerinden oluşan genel kurul, yedi üyeden oluşan yönetim kurulunu belirleyecek. Genel kurul aynı zamanda yönetim kurulu başkanını, üç yılda bir olmak üzere seçecek. EPİAŞ Yönetim Kurulu, çalışmalarını etkin ve verimli bir şekilde yürütebilmek amacıyla kendisine bağlı faaliyet gösterecek komiteler kurabilecek. Bu kapsamda denetim ve uyum komitesi, risk komitesi, piyasa izleme komitesi oluşturulabilecek. Şirket çalışanları sıfat ve görevleri dolayısıyla öğrendikleri şirketle ilişkisi olan ortaklık kurum ve tüzel kişilere ait sırların gizliliğine uymakla yükümlü olacak.

Elektrik şebekesi nasıl yönetiliyor?

Türkiye’nin de uyguladığı uluslararası standartlara göre, elektrik şebekesindeki frekansın 49-51 Herz (Hz) arasında (şebeke frekansında ideal denge noktası olan 50 Hz, üretimle tüketimin eşit olduğu durumlarda sağlanıyor) tutulması gerekiyor. Bu rakamlar, üretimin tüketimi karşılayamadığı durumlarda düşerken, tersi durumda yükseliyor. TEİAŞ Milli Yük Tevzi Merkezi, gerek ulusal, gerekse bölgesel (bölgesel tevzi merkezleri de var) ölçekte yaşanabilecek bu tür dengesizlikleri yönetiyor. Üretim fazlası varsa yeteri kadar santral ya da ünitenin şebekeye elektrik vermemesi, yani üretimi durdurması sağlanıyor. Şayet tüketim fazlası varsa yedekte tutulan atıl kurulu gücün ihtiyacı karşılayacak kadarlık kısmı devreye alınıyor. Yedek güç de yetmezse, uygun yerlerde elektriğin kesilmesi yoluna gidiliyor. Yaşanan kesintilerin sistem arızası mı yoksa kullanıcı hatası kaynaklı mı olduğu araştırmalar sonucunda bulunabiliyor.