Petrol fiyatları üç günde yüzde 25 yükseldi
Vahap Taştan | İntegral Menkul Değerler Analist
Brent petrol 2015 yılının dip seviyesi olan 42$ seviyesini gördükten sonra son 3 gündür yükselişini %25’e çıkardı. Ham petroldeki son hareketi hem talep hem de arz cephesinde ayrı ayrı değerlendirmek gerekiyor. Talep cephesinde Çin ve ABD’nin ters yönlü etkileri dikkat çekiyor. Arz kanadında ise ana etken hala ABD denilebilir.
ABD Ekonomisindeki Beklenti Üzeri Büyüme Talebin Canlandığına İşaret Ediyor
Petrol fiyatlarının düşüşünde arz etkenleri haricinde Çin’in büyüme potansiyelinin düşmesi fiyatlara ciddi olarak etki etmişti. 2014 yılı verilerine göre Çin, toplam petrol talebinin %12,4’ünü karşılıyor. Avrupa Birliği’nin ağırlığı %14,1 olarak düşünüldüğünde Çin’in potansiyelini tahmin edebiliriz. Son dönemde büyüme endişelerinin de yükseldiği Çin, petrol fiyatlarındaki gerilemeyi destekliyor fakat talep kanadında ABD’nin son açıklanan verisi talepteki görünümü tersine çevirdi. İkinci çeyrek için %2,3’ten %3,7’ye revize edilen ABD büyümesi ham petroldeki yükselişin talep ayağını oluşturuyor. ABD şu anda toplam küresel tüketimin %20’sine yakınını karşılıyor ve büyümenin yukarı yönlü revizesi petrol tüketiminin arttığına işaret ediyor. Şu anda üretimi yaklaşık 9,34 milyon varil/gün olan ABD aynı zamanda günlük 7,2 milyon varil/günlük ithalat yapıyor ve petrol piyasasında arzda olduğu kadar talep kanadında da önemli bir belirleyici. Daha önce Çin talep göstergeleri ile düşen petrolde yükselişin ilk etkeni artan ABD talebi oldu.
Arz Cephesinde Belirleyici ABD olsa da OPEC Aktif Oyununa Dönebilir
ABD’de son dönemde düşen fiyatlar, artan sondaj faaliyetlerine rağmen üretimi düşürmeye devam ediyor. Haziran ve Temmuz ayları başında görülen günlük 9,6 milyon varillik üretim, geçtiğimiz hafta açıklanan verilere göre 9,33 milyon varile kadar düştü. ABD Enerji Bakanlığı ise dün (31 Ağustos) açıkladığı rapor ile ABD’deki petrol üretiminin aşağı yönlü revize edildiğine işaret etti. Haziran ayı tahminleri, Mayıs ayına göre üretimin yaklaşık 100 bin varil düştüğüne işaret ediyor. Bu düşüşte ABD’de petrol ile bilinen Teksas eyaletindeki 66 bin varillik üretim düşüşü dikkat çekiyor. Toplam üretimde yaklaşık %37’lik payı bulunan Teksas Eyaletinde üretim faaliyetlerinde yavaşlama önemli görülmekte. ABD’de üretimindeki aşağı yönlü revizyon da aynı şekilde ham petroldeki yükselişin ikinci ana etkenini oluşturuyor.
OPEC kanadında ise iki noktaya değinmek gerekiyor. P5+1 ülkeleri ile anlaşma imzalayan İran, toplam üretimini 1 milyon varile yakın artırmak istiyor. Üretim/Kapasite oranına göre bu üretim mümkün fakat bunun kademeli olarak gerçekleşmesi muhtemel. OPEC verilerine göre Ağustos ayında İran üretimi 50 bin varil artarak günlük 2,9 milyon varile yükseldi. OPEC’in toplam üretimi ise Ağustos ayı verilerine göre 32 milyon 316 bin varil/gün olarak gerçekleşti. OPEC, üretimini artırmasına rağmen üyelerin düşen fiyatlardan rahatsız olması ile birlikte yeniden aktif oyuncu olarak piyasaya müdahale etme niyeti gösterdi. Daha önceki açıklamalarında fiyatların artan talep ile dengeleneceğinin altını çizen Birlik, diğer üreticiler ile birlikte daha adil bir fiyat için görüşmeye hazır olduğunu bildirdi. Bu açıklama OPEC’in yeniden aktif olarak piyasada rol alabileceğini gösterse de şu an için sözlü yönlendirme ile fiyatlara etki ediyor. 4 Aralık’ta yapılacak toplantı öncesinde 3 aylık süreçte yeni bir karar verilmesi beklenmiyor fakat üretici diğer ülkeler ile fiyatları kontrol altına alabilecek bir müzakere petrol fiyatlarındaki dip arayışını sonlandırabilir.
Genel görünüm arz fazlasının devam ettiğini gösteriyor
Ham petrolde genel görünüm arz fazlasının sürdüğüne işaret ediyor. Bu görünümün bozulması için gerekli iki noktaya değinmek lazım. İlki Çin’de %7’nin üzerinde sürdürülebilir büyümenin tesis edilmesi gerekiyor. ABD’de büyümenin bu ivmede sürmesi talep tarafını canlı tutmaya yetecektir. İkinci nokta ise düşen fiyatlara önümüzdeki dönemde ABD’nin nasıl tepki vereceği. 7,2 milyon varillik günlük ithalat miktarı ABD’yi önemli bir pazar haline getiriyor ve OPEC’in düşük fiyat politikası karşısında ABD’deki üreticilerin 2016 yılında nasıl tepki vereceği de arz kanadında belirleyici olacak.
Sonuç olarak, ABD büyüme verisi petroldeki algılamalarda bir değişikliğe yol açtı denilebilir. ABD büyümesinin ivmesini koruması durumunda bu petrol fiyatlarını desteklemeye devam edecek görünüyor. Ancak petroldeki yükselişin uzun soluklu bir trend değişimi olduğunu söylemek için daha fazla gelişmeye, özellikle global büyüme verilerinde iyileşmeye ihtiyaç var. Bununla birlikte 4 Aralık tarihinde OPEC toplantısı bazı beklentilere yol açabilir ve petrolün hızlı yükselişinin ardından sert geri çekilmeleri önleyebilir.