İnternet üzerinden alışveriş ve gümrük
Hasan AKDOĞAN/GÜMRÜK VE DIŞ TİCARET
hakdogan@akddenetim.com
Günümüz dünyasında ticaret hiçbir sınır tanımamaktadır. Teknolojik gelişmelerden de yararlanan insanlar, istedikleri eşyayı dünyanın neresinde olursa olsun bulmakta ve en ucuz ve en hızlı bir şekilde temin edebiliyor.
Bunu yaparken de en büyük yardımcıları internet olmakta, alış verişlerini internet üzerinden yaparken satın aldıkları eşyalar da genelde hızlı kargo aracılığıyla alıcıya ulaşıyor. İnternet üzerinden alış veriş yapanlar, bir yandan vergisel yükler ile karşı karşıya kalmış bir yandan da ceza koyan kanunlara göre suç işledikleri ithamlarına maruz kalmaya başlamıştır.
İnternet üzerinden satın alınan ve hızlı kargo şirketleri aracılığıyla alıcıya ulaşan eşya ile ilgili olarak birçok soru gündeme geliyor. Bunlara cevap arayalım;
1- İnternet üzerinden alınan eşya ülkemize girdiğinde gümrük yükümlülüğü doğar mı?
Eşya değerinin de 75 euroluk limitin üzerinde olması durumunda Gümrük Kanunu'nun 182'inci maddesine göre gümrük yükümlülüğü doğar.
2- Gümrük yükümlüsü kimdir?
Yurt dışındaki gerçek satıcı ile kimin temasa geçtiği, siparişi verdiği ve eşya bedelini yurtdı-şındaki gerçek satıcıya ödediği konusu önem taşıyor. Bu soruların cevabı kimi gösteriyor ise gümrük vergilerini ödemekle yükümlü olanın da o kişi olduğu söylenebilir.
3- Eşyanın vergileri hangi vergi oranı esas alınarak tahakkuk ettirilir?
Hızlı kargo aracılığıyla ülkemize gelen eşyanın gönderi başına değerinin 75-1500 euro aralığında olması veya gönderilerin sevkiyat başına değerinin 75 euronun altında olmakla birlikte bir takvim yılında beş gönderiden fazla olması durumunda vergiler, 2011/39 sayılı Genelge'de de açıklandığı üzere 2009/15481 sayılı Kararın 62'inci maddesinde belirtilen tek ve maktu vergi oranı üzerinden alınabilir. Gönderilerin değerinin 1.500 euroyu aşması durumunda ise artık muafiyet hükümleri çerçevesinde değerlendirme imkanı kalmayacağından, yürürlükte olan ithalat vergileri oranları uygulanabilir.
4- Muafiyet limitlerinin üzerinde bir kıymete sahip eşya alıcısına vergileri ödenmeden ulaşabilir mi?
İnternet üzerinden satın alınan eşyanın hızlı kargo aracılığıyla ülkemize vergileri ödenmeden getirmesindeki en kritik nokta burasıdır. Normal bir işleyişte; internet üzerinden verilen sipariş sonrası eşya ülkemize uluslararası hizmet veren hızlı kargo şirketleri aracılığıyla getiriliyor. Hızlı kargo şirketlerinin her ülkede şubeleri bulunuyor. Gönderici ülkedeki kargo şirketi içinde internet üzerinden satılan eşyanın bulunduğu gönderiyi/koliyi satıcı firmadan almakta ve bu eşya ile ilgili bilgileri eşya üzerine yapıştırdığı barkotlara kaydetmektedir. Ülkemizdeki aynı uluslararası kargo şirketinin şubesi tarafından (operatör), ülkemize getirilen eşyalara ilişkin bilgiler otomatik barkot okuyuculardan geçirilerek otomatik boşaltma listeleri hazırlanıyor. Operatör (hızlı kargo şirketi) gümrük idaresine vermiş olduğu beyannamelerde aynı zamanda gönderilerin kıymetlerine ilişkin bilgileri de gösteriyor.
Burada karşılaşılan sorun, ülkemize gelen gönderiler üzerlerindeki barkotlarda kayıtlı eşya kıymetlerinin eşyanın gerçek değerini gösterip göstermediğidir. Her ne kadar eşyanın değerinin doğru ve noksansız beyan edilmesi operatörün sorumluluğu olsa da vergi kaybına neden olan gerçeğe aykırı bildirimin hızlı kargo şirketince bilindiği veya bilinmesi gerektiğinin ortaya konulduğu durumlarda hızlı kargo taşımacılığı yapan şirket, alıcının yanında müteselsilen sorumlu tutulabiliyor.
Gerçek değeri 75 euronun üzerinde olan eşyaların satışını yapan firmaların, kendi ülkelerindeki hızlı kargo şirketlerine yaptıkları beyan esnasında eşya kıymetlerini nasıl oluyor da ülkemizde geçerli olan 75 euroluk muafiyet limitinin altında beyan edebiliyorlar. Bunu anlamak gerekiyor.
Olayın bu aşamaya gelmesinden önce ülkemizde faaliyet gösteren hızlı kargo şirketlerinin kendi iç denetimlerini yapmaları, karşı ülkeden gelen gönderilerde kayıtlı kıymetler ile bu gönderilere ait eşya faturalarında yer alan kıymetler arasında farklılık olmaması noktasında gönderici kargo şirketleri üzerinde baskı uygulamaları ve hassasiyet göstermeleri gerekiyor.
Çünkü internet üzerinden yapılan satışlarda saptanan vergi kayıpları çok ciddi boyutlara ulaşmış olup, yapılacak denetimlerde hızlı kargo şirketlerinin vergi kaybına neden olan gerçeğe aykırı bildirimleri bildiğinin veya bilmesi gerektiğinin anlaşılması, vergisel sorumluluk bir yana çok daha büyük adli sorumluluğu getirecektir.
5- Gerçekleşen alış-verişlerin Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu'ndaki karşılığı nedir?
Yurt dışından gelen gönderiler/koliler üzerinde kayıtlı barkotlarda yer alan eşya kıymetlerinin hızlı kargo şirketlerince otomatik barkot okuma sistemleri aracılığıyla okunup gümrük idaresine yapılan beyana esas teşkil etmesi nedeniyle sahte bir belge bulunmadığı hususundan yola çıkarak, vergileri ödenmeden yurda eşya sokulması olayının KMK'ın 3/2'inci maddesinde yer alan "sahte belge kullanmak suretiyle gümrük vergileri kısmen veya tamamen ödenmeksizin ülkeye eşya sokmak" fiilini oluşturmayacağı ileri sürülebilir.
6- Vergi kayıplarının önüne nasıl geçilebilir?
Ülkemizdeki hızlı kargo şirketlerinin büyük bölümünün hem gönderen hem de alıcı ülkedeki kargo hizmetlerini veren uluslararası şirketin Türkiye'deki şubeleri, eşyanın gerçek değerini kontrol etme mekanizmaları kurarsa, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı da gerekli denetimleri zamanında yaparsa, ülkemizde yerleşik bir internet sitesi portalı altında yer alan satıcının, vergi kurumlarına hiçbir yükümlülük kaydı olmadan ve fatura düzenlemeden satış yapabilmesini Maliye Bakanlığı önlerse, ihtiyaç duyduğu eşyayı, 'en ucuz ve en hızlı şekilde nasıl elde ederim' düşüncesi ile hareket eden alıcı yasal düzenlemeleri unutmazsa, Maliye Bakanlığı'nda hiçbir mükellefiyet kaydı bulunmadığı halde teknolojiyi iyi kullanmayı gelir kapısına çevirip hiçbir yükümlülük altına girmeden sanal ticaret yapmak suretiyle para kazanmayı amaçlayan, bunu yaparken de yurda getirdiği eşyaların vergilerinin olup olmadığını düşünmeyen ve eşyanın doğrudan alıcıya gönderilmesini de sağlayarak gümrük işlemleri sürecinde ortada gözükmeyen satıcıya sorumluluk yüklenirse, vergi kayıplarının önüne geçilmesi mümkün olabilir.
Bu konuda detaylı bilgi edinmek isteyenlere Gümrük Dünyası isimli dergide yer alan, Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi Ayhan Kırdar ve Kadir Sarıkaya'nın'nın makalelerine göz atmalarını tavsiye ediyorum.