İş kazası ve meslek hastalığı bildirimlerinde yapılan değişiklik

Celal ÖZCAN / PwC Türkiye İş ve Sosyal Güvenlik Hizmetleri Kıdemli Danışmanı

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğinin, dolayısıyla da iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında işverenin ve işçinin kusurunun olup olmadığının belirlenebilmesi, hem de sigortalıların ve onun ölümünde de geride kalan hak sahiplerinin sosyal sigorta yardımlarından yararlanabilmeleri için iş kazası ve meslek hastalığı olaylarının ilgili resmi otoritelere bildirilmesi ve bildirim üzerine de bu olayların incelenmesi/soruşturulması gerekmektedir. 2013 yılından önceki dönemde işverenlerin, iş kazası ve meslek hastalığı olayları ile ilgili olarak çift bildirim yükümlülüğü bulunmaktaydı.
Bu çerçevede, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 77'nci maddesi uyarınca işverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç 2 iş günü içinde yazı ile ilgili Çalışma ve İş-Kur İl Müdürlüğü'ne (eski Bölge Çalışma Müdürlüğü) bildirmeleri gerekmekte ve bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi veya geç yerine getirilmesi halinde de idari para cezası uygulanmaktaydı.
Yine, meydana gelen olayın iş kazası ve meslek hastalığı olarak kabul edilip edilmeyeceği, dolayısıyla da sigortalıya ve hak sahiplerine sosyal sigorta yardımlarının sağlanıp sağlanmayacağı konusunda bir karara varılabilmesi için de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 13 ve 14'üncü maddeleri uyarınca işverenlerce iş kazası ve meslek hastalığı olaylarının üç iş günü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile SGK İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezleri'ne bildirilmesi gerekmekte, bu yükümlülüğe uyulmaması halinde ise SGK tarafından idari para cezası gibi bir yaptırım uygulanmamaktaydı.

İş kazası ve meslek hastalığı bildirimleri sadece SGK'ya yapılacak

Ancak, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nu ile 4857 sayılı Kanunu'nun iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili 77'inci maddesi yürürlükten kaldırılmış ve iş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi ile ilgili olarak yeni usul ve esaslar getirmiştir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun 30 Aralık 2012 tarihinde yürürlüğe giren 14'üncü maddesi ile işverenler; bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutmak, gerekli incelemeleri yapmak ve bunlarla ile ilgili raporları düzenlemekle yükümlü kılınmıştır.
Buna göre, işverenler meydana gelen iş kazası, yaralanma veya ölüme neden olmasa dahi, işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları da inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenleyeceklerdir.
Bunun sonucunda işverenler, iş kazalarını kazadan sonraki 3 iş günü içinde, sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını ise öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde SGK'ya bildireceklerdir.
Dolayısıyla, 30 Aralık 2012 tarihinden itibaren çalışan sayısı ve tehlike sınıfı ne olursa olsun tüm işyerlerinin (tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları dahil) iş kazası ve meslek hastalığı olayları ile ilgili olarak Çalışma ve İş-Kur İl Müdürlükleri'ne (eski Bölge Çalışma Müdürlüğü) bildirim yükümlülükleri kaldırılmış olup, sadece SGK İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezleri'ne bildirimde bulunacaklardır.
İş kazası ve meslek hastalığı olaylarının SGK'ya 3 iş günü içinde bildirilmemesi veya geç bildirilmesi halinde de 2 bin TL idari para cezası uygulanacaktır.
Bu arada, 6331 sayılı Kanun'la getirilen yeni bir düzenleme olarak sağlık hizmeti sunucuları da kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde SGK'ya bildirecekler. Ve bu yükümlülüğe uymamaları halinde de haklarında 2 bin TL idari para cezası uygulanacaktır.
İş kazası ve meslek hastalıklarının SGK'ya bildirilmemesi veya geç bildirilmesi halinde idari para cezası uygulanacak olmakla birlikte, 6331 sayılı Kanun'la bu cezaları uygulama yetkisi Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürü'ne verildiğinden, ceza uygulanması gereken durumlarda, ilgili rapor, tutanak ve bildirimler SGK tarafından Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü'ne gönderilecek, cezaların tebliğ işlemleri de bu müdürlükler tarafından yerine getirilecektir.
SGK mevzuatındaki idari para cezalarından farklı olarak iş kazası ve meslek hastalığı bildirimleri ile ilgili verilen idari para cezaları, tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde ödenmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, iş kazası ve meslek hastalıkları ile ilgili bildirim yükümlülüğünün teke indirilmesi bürokratik işlemleri azaltma bakımından işverenler yönünden olumlu bir düzenleme olmakla birlikte, bildirim yapılacak kurum (SGK) ile idari para cezasını uygulayacak kurumun (Çalışma ve İş Kurumu il Müdürlüğü) ayrıştırılmış olması isabetsiz düzenleme olarak değerlendirilmektedir.