İşgücü talebi ile arzı arasındaki uyumsuzluk

(Teknik elenan ile  AVM satış elemanı  ücreti arasında fark olmaz ise teknik eleman bulmak zorlaşır)

Sanayicilerimiz genelde özel beceri ve teknik bilgi isteyen işler için eleman bulamamaktan yakınırlar. O nedenle özel kurslar düzenlenir. Eğitimsisteminde teknik eğitime ağırlık verilmesi istenir. Dr.Serdar Sayan, İktisat ve Toplum Dergisi'nin Mayıs-Haziran 2012 sayısında (No. 19-20) yayınlanan bir yazısında bu sorunu farklı açılardan değerlendiriyor.
Dr.Serdar Sayan diyor ki,"Sanayide aranan niteliklere sahip ara eleman arzı ile talebi arasındaki uyumsuzluğu, mesleki beceriler kazandıracak kurslar yoluyla gidermek teorik olarak mümkün olsa da, bunu hayata geçirmenin kolay değil. Mesela İşKur'a kayıtlı işsizleri, sanayi üretimi yapan firmaların ihtiyaç duyduklarını önceden beyan ettiği becerileri kazandıracak biçimde eğitmek suretiyle işe yerleştirmeyi öngören Uzmanlaşmış Meslek Edindirme Merkezleri (UMEM) projesi kapsamında açılması planlanan birçok kurs, işsizlerin yeterince ilgi göstermemesi yüzünden açılamadı. Yeterince ilgi gösterilmeyen bu kursların katılımcılarına istihdam garantisi verilmekle kalmayıp, devam ettikleri gün başına 20 TL cep harçlığı ödendiği ve bunların genel sağlık sigortası kapsamına alındıkları da düşünüldüğünde, işsizlerin tavrı daha ilginç hale geliyor. Görünen o ki, sanayi istihdamı fırsatı altın tepside sunulduğunda bile, işsizler bu fırsatı yakalamak için izlemeleri gereken sürece kayıtsız kalıyorlar yahut süreci tamamlamadan ayrılıyorlar.
Bunun nedeni bazılarının iddia ettiği gibi, gençlerin tembelliği ya da sorumsuzluğu değil. Bunun, en azından önde gelen neden olduğu kanaatinde değilim. Öyle olsaydı, sanayi dışındaki işlere başvuruların sayısının da yetersiz kalması gerekirdi. Oysa, hizmet sektöründe faaliyet gösteren firmalardaki pozisyonlara, özellikle ofis işlerine yapılan başvuruların sayısı, alınacak eleman sayısının çok üstünde seyrediyor. Kamuda açılan her türlü işe yapılan başvuruların sayısı ise zaten rekorlar kırıyor. Polis Meslek Eğitim Merkezi POMEM'e (polis olma şansı yakalamak üzere) başvuran üniversite mezunlarının sayısı yılda 30 binler mertebesinde dolaşırken, bir sürü farklı mesleğe adım atmayı sağlayan UMEM kurslarını son bir buçuk yılda tamamlayan kursiyer sayısı 26 bin civarında -yani sanayi sektörünün aynı sürede talep ettiği 57 bin civarındaki UMEM mezununun sayısının yarısından az. Sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmaların UMEM kursu mezunlarına olan talebinin karşılanmasını engelleyen bu durumun nedenlerinden biri, işsizlerin iller-arası (kısmen de meslekler ve sektörler-arası) hareketliliğinin kısıtlı olması. Farklı illerdeki sanayi firmalarından gelen UMEM kursu mezunu talepleriyle, o illerdeki kursiyer arzı arasındaki uyumsuzluğun yönü, ilden ile ve kursların kazandıracağı bir mesleki beceriden ötekine değişiyor. Bazı illerde firmaların talep ettiği mesleki becerilere sahip eleman sayısı, kurslara kaydolanların sayısını geçerken; diğer illerdeki durum bunun tersi olabiliyor. Keza aynı illerde, başka mesleki becerilere sahip elemanlara olan talep ile ilgili kurslara devam etmek isteyenlerin sayısı arasındaki denge de tersine dönebiliyor.

İkinci ve muhtemelen daha önemli olan neden, sanayideki ara elemanlara ödenen ortalama ücretlerin düzeyi. Bu ücretlerin, işsizleri, daha steril ortamlarda çalışmalarına izin verecek ve dolayısıyla daha popüler olan ofis, AVM vs. iş fırsatlarını beklemek yerine, bir meslek öğrenip sanayide çalışmaya başlamaya ikna edecek seviyelerde olmadığı anlaşılıyor. TOBB ETÜ Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin Mayıs ayı ortasında çıkardığı "Sanayide Çalışmaya Olan İlgisizliğin Sebebi Düşük Kazançlar mı?" başlıklı araştırma notunda (No. 11/C-01A) da yer alan  tablo, belki de fazla söze gerek bırakmıyor. Tablo çeşitli meslek gruplarının yıllık ortalama brüt kazançlarını, sanayide çalışan nitelikli ara elemanların kazançlarını temsil eden "Tesis ve makine operatörleri ile montajcılar"ın ortalama kazançlarına oranları ile birlikte gösteriyor.

Kaynak: TÜİK, Kazanç Yapısı Anketi Sonuçları

*Çeşitli mesleklerdeki ortalama kazancın, tesis ve makine operatörleri ile montajcıların ortalama kazancına oranı

Tablodaki rakamlar, 2006'dan 2010'a, hizmet ve satış elemanlarının kazançlarının da, niteliksiz elemanların kazançlarının da sanayideki nitelikli ara elemanların kazançlarına yaklaştığını gösteriyor. Daralan bu kazanç makası, işsizlerin UMEM ve benzeri sanayi meslek eğitim programlarına gösterdiği düşük ilginin en önemli nedenlerinden biri. Eğer ara eleman eksikliği, üretimde gerçekten sanayicilerin sıkça şikâyet ettiği çapta sorunlara yol açıyorsa, bu pozisyonlarda çalışanlara ödenecek ücretlerin de, bu becerilerin göreli kıtlığıyla uyumlu olması gerekiyor.
Dr.Serdar Sayan'ın  yazdıkları,"makine kullanacak teknik eleman bulamıyorum" diye yakınan sanayicinin "bu teknik elemana verilecek  ücret, acaba AVM'de tezgahtarlık yapana verilen ücretden ne kadar yüksek" diye bir değerlendirme yapması gerektiğini ortaya koyuyor.