Kadınların durumu
Cam tavan endeksi
İnsan kaynağı yönetiminde kullanılan bir kavram vardır: Cam tavan. Diyelim ki bir organizasyonda bir gruba, örneğin kadınlara karşı ayırımcılık yapılıyor. Kadınların yöneticilik koltuğuna yükselmesi istenmiyor. Ancak bu açıkça söylenmiyor. Kadının yükselmesine engel konuyor; ancak bu engel uzaktan görünmüyor. Tıpkı cam bir tavan gibi. Bu ayırımcılığa “cam tavan” (glass ceiling) denir. Terfilerden kaynaklanarak yapılan analoji ile yaratılan kavram, her boyuttaki ayırımcılığı anlatmak için kullanılmaya başlandı. The Economist dergisi 8 Mayıs Emekçi Kadınlar Günü dolayısıyla 27 OECD ülkesini içine alan bir “Cam Tavan Endeksi” yayınlamış. Bu araştırmayı paylaşmak istedim.
Her bir göstergedeki sıralama
Endeksin oluşmasında 9 gösterge kullanılmış. Aşağıda bu dokuz göstergede kadının durumunun en iyi ve en kötü olduğu ülkeleri göstereceğim:
1- Yüksek öğrenimde kadının katılımı
En iyi üç: İsveç, Finlandiya, Kanada
En kötü üç: Avusturya, Almanya, Güney Kore
2- İşgücü pazarında kadının katılımı:
En iyi üç: Finlandiya, İsveç, Norveç
En kötü üç: Yunanistan, İtalya, Japonya
3- Ücret farkı:
En iyi üç: Yeni Zelanda, İspanya, Polonya
En kötü üç: İsrail, Almanya, Japonya
4- Kadın yöneticilerin oranı
En iyi üç: A.B.D., Yeni Zelanda, Fransa
En kötü üç: Hollanda, Çek Cumhuriyeti, Danimarka
5- Şirket Yönetim Kurullarında kadın oranı
En iyi üç: Norveç, İsveç, Finlandiya
En kötü üç: Portekiz, Güney Kore, Japonya
6- Çocuk bakımı harcamaları
En iyi üç: Portekiz, Yunanistan, Macaristan
En kötü üç: İsviçre, İngiltere, İrlanda
7- Ücretli Doğum izni
En iyi üç: Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya
En kötü üç: Yeni Zelanda, Avusturalya, A.B.D
8- İş İdaresi Okulları için yüksek lisans sınavına (GMAT) giriş oranı
En iyi üç: Slovakya, Finlandiya, Polonya
En kötü üç: İsviçre, Belçika, Japonya
9- Parlementoda kadın oranı
En iyi üç: İsveç, Finlandiya, Norveç
En kötü üç: İrlanda, Macaristan, Japonya
Endekse göre sıralama
Yukarıda verilen ilk 5 göstergenin her biri için yüzde 14 ağırlık, 6, 7, ve 8 numaralı göstergelerin her birisi için yüzde 6 ve 9’uncu gösterge için yüzde 4 ağırlık verilerek hesaplanan “Cam Tavan Endeksi”ne göre sıralama da şöyle çıkmış:
En iyi üç ülke: İsveç, Finlandiya, Norveç
En kötü üç ülke: İsviçre, Japonya, Güney Kore
Türkiye Nerede?
The Economist’in yaptığı bu çalışmada 27 OECD ülkesine yer verilmiş, ama Türkiye yok. Öte yandan Thomson Reuters’in Londra’da yayınlanan haftalık Times Higher Education (THE) dergisi ile yaptığı bir ortak çalışma var. 2012-13 THE World University Rankings çalışmasından bir “Global Gender Index” geliştirilmiş. Burada kadın akademisyen sayısı oranı olarak Türkiye başı çekiyor. Türkiye’nin ilk beş üniversitesindeki kadın akademisyen oranı yüzde 47.5. Listenin en altında ise yüzde 12.7 oranıyla Japonya yer alıyor.
Sonuç
Eğer yukardaki endekste Türkiye yer alsaydı, yerimiz epey aşağılarda olurdu. Ülkemizde kadın olmak zor. Ancak üniversitelerdeki akademisyen sayısında iyiyiz. Avrupalı bir akademisyen grubu ile bu konuyu tartışmıştık. Kadın akademisyenlerin oranının Türkiye’de bu kadar yüksek olmasının en önemli nedenlerinden birisinin, üniversitelerdeki çalışma saatlerinin esnek olması sonucuna varmıştık. Fakat görünen odur ki, son zamanlarda üniversitelerde dayatılan 9-5 mesaisi bu oranı da aşağı çekecektir. Öyle ya, bu kadar anlamsız katı kuralların olduğu bir ülkede akademisyenlere esnek çalışma saatleri tanımak eşyanın tabiatına aykırıdır.
Not: Söz endeksten açılmışken, dünyada bir de “kara mizah endeksi” olsaydı diye düşündüm. Bangır bangır demokrasi nutuklarının atıldığı, sonra da sosyal medyanın erişime kapatıldığı ülkemiz bu endekste sanırım tavan yapardı.
21.yüzyıl dünyasında özgür iletişimi engellemek bir demokrasi ayıbıdır.