Kedi ölü mü canlı mı?

Geçen hafta yapılan PPK toplantısı sonrasında açıklanan “politika faizini düşürme” kararına rağmen para piyasası faizleri düşmeyince kafası karışan bir dostum “faizler indi mi inmedi mi anlamıyorum” diye soruyor. 

Kuantum fiziğine aşina okuyucularımız ‘Schrödinger’in kedisi” kuramsal deneyini bilirler. Quantum mekaniğinin Kopenhag yorumunun hatalı olduğunu göstermek için yaratılan paradoksta mühürlü bir kutu içine sızıntı yapma ihtimali yüzde 50 olan radyoaktif malzeme, gayzer cihazına bağlı bir düzenek, bir kutu zehir ve bir kedi konduğu varsayılır. 

Kuramsal deneyde kutu içinde radyoaktif sızıntı olursa gayzer cihazına bağlı düzenek çalışacak ve kedi ölecektir. Sızıntı ihtimali yüzde 50 olduğu için sonucun ne olacağını önceden tahmin etme ihtimali yoktur. Ancak kutu açıldığında kedinin sağ mı yoksa ölü mü olduğu görülecektir. 

Oysa, kuantum fiziğinin Kopenhag yorumuna göre “kedi hem ölü hem de canlıdır. 

“Merkez Bankası ile bu deneyin ne alakası var?” “Erdem Başçı fizikçi mi ?” “PPK toplantılarında kedilerle deney mi yapıyorlar” diye takılacak şamatacı okurlarımız için lafı uzatmadan konuyu yeniden piyasalara getirelim. 

6 aylık aradan sonra gelen indirim 

Merkez Bankası bankacılık sistemine verdiği bir hafta vadeli kaynağın faizini yurtiçinde siyasi risklerin ve küresel belirsizliklerin azalmasına paralel Mayıs’da yüzde 10.0’dan yüzde 9.5’e, Haziran’da yüzde 8.75’e, Temmuz ayında yüzde 8.25’e indirmişti. Politika faizindeki gerilemeye uyumlu şekilde gecelik faizleri de likiditeyi artırarak aşağı çekmişti. 

Küresel risk iştahındaki dalgalanma, Türk lirasının değer kaybı ve enfl asyondaki yükseliş karşısında Merkez Bankası Ağustos ayından itibaren piyasalara verdiği likidite miktarını kısarak gecelik faizleri yüzde 9.5 - yüzde 10.5 bandına çıkardı. Buna karşı haftalık repo faizini değiştirmedi. 

Geçen hafta yapılan Para Politikası Kurulunda Merkez Bankası altı aylık bir aradan sonra faiz indirimine yeniden başladı. Enflasyon görünümündeki iyileşmeyi gerekçe göstererek haftalık repo faizini 50 baz puan indirerek yüzde 7.75’e çekti. Buna karşın, hiç bir gerekçe göstermeden, gecelik faizleri yukarıda tutmaya devam etti. 

En iyisi verilen likiditeyi izlemek 

Piyasaların kafasındaki karışıklık da burada başladı. Merkez Bankası’ndan aldıkları bir hafta vadeli kaynağın faizi düşen bankacılar mutlu. Ancak gecelik faizlerin yüksek kaldığını gören yatırımcıların kafası karışık. 

Bizim kafamızda bir karışıklık yok. Bankanın politika faizini orta vadeli enfl asyon beklentilerine göre şekillendirdiğine ve iki puanlık bir reel faiz uyguladığına inanıyoruz. Banka orta vadeli enflasyonu yüzde 5 civarında görüyorsa politika faizinde 50- 75 baz puanlık ilave indirim yaparak beklentileri şekillendirmeye devam edecektir. 

Ancak Merkez Bankası gecelik faizleri piyasa gerçeklerine göre belirlemeye devam edecektir. Diğer bir ifadeyle gecelik faizlerdeki düşüş küresel risk iştahındaki artışa ve Türk lirasındaki değer kazancına bağlı olarak tedricen olacaktır. Aksi takdirde orta vadeli enflasyon hedefi uzun vadeli bir hedefe dönüşecektir. 

‘Schrödinger’in kedisi’ benzetmesine dönecek olursak faizlerin düşüp düşmediğini anlamanın en iyi yolu Merkez Bankası’nı piyasalara verdiği likiditeyi izlemektir. Banka piyasalara verdiği likiditeyi artırmadan kediyi canlandıramaz.