KOBİ’ler karın doyurur ama ekonomiyi kurtaramaz

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2013 yılında faaliyette bulunan 2 milyon 695 bin girişimin 82 bini dışındaki 2 milyon 613 bini 19 ve daha az kişinin çalıştığı mini işletmelerden oluşuyor. Yani işletmelerin yüzde 97’si mini işletme. 20-49 kişi çalıştıran küçük işletmelerin payı bile sadece yüzde 2. Çalışan sayısı 50’nin üzerinde olan tüm işletmelerin toplam payı sadece yüzde 1. 

Çalışanların yüzde 43.12’si, ücretli çalışanların yüzde 32.06’sı mini işletmelerde istihdam ediliyor. Toplam çalışanların yüzde 55.94 ile yarıdan fazlası 50 kişiden daha az kişinin çalıştığı küçük işletmelerde istihdam ediliyor. Üretimin yüzde 20.88’ini, faktör maliyetleriyle katma değerin yüzde 19.51’ini, toplam cironun yüzde 26.68’ini mini işletmeler gerçekleştiriyor. 

Bu verilere bakarak küçük işletmelerin ekonomi için ne kadar önemli olduğu üzerine övgüler düzmek mümkün. Buna bakarak küçük girişimcilerin dinamizminin, ekonomi ve istihdama nasıl destek verdiğini söyleyebilirsiniz. Ancak bu sadece madalyonun bir yüzü. Bu yapı, aynı zamanda ekonominin yüksek gelir düzeyine sıçrayamamasının da temelini oluşturuyor. 

Verilerin bir biriyle ilişkisine baktığımızda bu resim daha iyi ortaya çıkıyor. Türkiye’de işletmelerdeki ortalama çalışan sayısı sadece 4.84, ücretli çalışan sayısı ise 4.02 kişi. 1-19 kişinin çalıştığı mikro işletmelerdeki ortalama çalışan sayısı sadece ve sadece 2.15 kişi. Yani sadece bir patron ve bir işçiden oluşan bir mini işletme profili ile karşı karşıyayız. İstihdamın yüzde 43’ü ortalama 2.15 kişilik işletmelerde çalışıyor. 

Yaklaşık yarısı ortalama 2 kişilik, tamamı ise ortalama 4 kişilik işletmelerle ekonominin bir üst düzeye sıçrayabilmesi için çalışanların yarısının dahi olması gerekir(!) Çalışan başına üretim, ciro ve katma değer verilerini karşılaştırdığımızda büyüklerle küçükler arasında bir uçurum olduğu da ortaya çıkıyor. 

Büyük işletmelerdeki bir çalışan, mini işletmedeki bir çalışanın 4.05 katı katma değer yaratıyor. Büyük işletmeler, tüm küçük ve orta boy işletmelerin ortalamasının da 2.57 katı kişi başına faktör maliyetleriyle katma değer yaratabiliyor. Büyük işletmelerde bile çalışan başına yıllık katma değer miktarının, 2013 yılı itibarıyla ancak 65 bin 624 TL gibi aslında düşük bir düzeyde olması da ayrı bir sorun.

Bu veriler, KOBİ’lerin ancak karın doyurmaya çare olabileceğini daha fazlasının beklenemeyeceğini gösteriyor.