2016: İdare lambası yine yanacak
Bu sene daha düşük bir net hata noksan kalemi olur, çünkü ödemeler daha düşük. Zaten gerek yok yani. Aylık borç cetveli daha kolay bir sene olduğunu gösteriyor. Buna karşın turizm geliri düşmekte. Bankalar geçen seneye göre daha yüksek bir maliyetle dış kaynaklarını yüzde 100 döndürüyor ki bu parayla aktif yaratacaklar. Yalnız kredi maliyeti yüksek olduğu için faizi de fazla düşemeyecek. Özel bankalar geçen seneye göre biraz daha canlılık gösterirler. 2015’i neredeyse tamamen kamu bankaları sürüklemişti. Borsa ve sabit getirili varlıklara ucuzluk bazında giriş de var. Ex ante reel faizi 100 bps altına düşürürse sıkıntı yaşayabilir. Şu anda TCMB 50 bps indirebilir ve sorunsuz atlatır, ama sonrası zor. Yapısalda mikro bazı yapılan hazırlıklar yaptıklarını bir master plana bağlanacak gibi görünmüyor.
Sonuçta Fed önemliydi ve hâlâ önemli. Fed 6 ay daha kımıldamadan giderse DİBS portföyü tarafı bankalara sorun yaratmaz. Esasen en etkili değişken kur ve kur yükseldiği için bankalar Ekim 2015'te sermaye yeterliliğinde dibi gördü. Sermaye yeterliliği sonra toparlamaya başladı ve geçen seneki kadar sorun yaratmaz bu sene. Komisyon geliri de daha yüksek olur, çünkü; geçen sene iadeler operasyonel giderleri yüzde 5 artırdı zaten. Bu durumda kamu geçen seneki kadar gaza basmasa bile aynı mezura kullanılıyor dersek 3,5 GSYH büyümesi mümkün. Brüt sorunlu kredilerin, 2015’teki yüzde 30 artışın üzerine, yüzde 35 artacağını tahmin ediyoruz. Orada stres birikiyor.
Ortada bir model, program, sanyi politikası olmadığı halde nasıl olabiliyor da bu “idare etme” kipi yıllarca sürebiliyor? Stilize olgular var: (1) İç talep daima canlı tutulabilir çünkü kalabalık ve genç nüfus var; üstelik hâlâ kent rantı mevcut. Bu da bir “servet etkisi” yaratıyor. (2) Hâlâ kayıt altına alın(a)mamış, gerçek servetin hesaplanamadığı, inanılmaz esnek ve rakamlarla tam anlaşılamayacak bir ekonomi politikten bahsediyoruz. (3) Yabancı yatırımcı siyasi riski askeri riske eşitlediği için genel GOP dalgasının içinde hareket ediyoruz. Optimal bir büyüme modeli veya bir “Han nehri mucizesi” de beklemiyorlar. Kurun kısa vadede fazla değişmemesi yeterli görünüyor. Dünya henüz yeni bir büyüme patikasına ve teknoloji dalgasına yerleşemediği, Çin de yavaşladığı için, yüzde 3-4 büyüme iyi karşılanıyor. Büyümenin dış talep-iç talep arasında gidip gelmesi ve sürdürülebilirliği pek ilgi çekmiyor. (4) Üretim fonksiyonuna araziyi koymak birkaç sene idare etmeye yetebiliyor. (5) Açık pozisyon büyük ama servet de büyük. Ama sermaye yine de kıt faktördür çünkü servet sermaye değildir. İş gücü ise genelde niteliksiz ama boldur.
