Belirsizliğe gidiyoruz

Taner BERKSOY
Taner BERKSOY EKONOMİ DÜNYASI tberksoy@pirireis.edu.tr

2017 yılı sıkıntılı başladı. Sıkıntının açık ve aleni olduğu noktalar var. Bunun örneği son Reina katliamı. Yılın başında patlayan olay yılın sıkıntılı başladığının açık, aleni ve somut bir işareti. Bunu önümüzdeki yıl içinde de şiddet ve terörün süreceğinin ilk işaret fişeği olarak kabul etmek mümkün. Yılın başında bu kadar açık seçik görünmeyen başka potansiyel sıkıntı noktaları da var. Bunlardan birisi ABD yeni başkanı Donald Trump’ın etrafında oluşan belirsizlik iklimi. Bu günden görüldüğü kadarıyla Trump’ın ilk iktidar adımlarının işleri karıştırması olası.

Yılın başında gözlenen bir başka sıkıntı kaynağı ise Avrupa kökenli. Geçen yılın ortasında gündeme neredeyse pat diye düşen bu sıkıntı Avrupa Birliği içindeki kopmadan kaynaklanıyor. Bir halk oylamasından İngiltere‘ nin (Büyük Britanya) Avrupa Birliği’ni terk etmesi (Brexit) yönünde karar çıkınca ortalık bir anda toz duman oldu. Toz henüz yatışmadı ve önümüzdeki dönemde daha da yoğunlaşacak gibi görünüyor. Bu da yılın sıkıntısı olmaya aday bir gelişme. Kısacası yeni yıl çantasında sıkıntılarla gelmiş gibi görünüyor.

Aslında bu üç sıkıntı kaynağı adeta üç benzemez gibiler. Ne nitelikleri benziyor ne de karakterleri. Üçü de farklı hedefl ere dönük isteklerden kaynaklanıyor, farklı araçlar kullanıyorlar. Ama, bunların önemli bir ortak paydası var. Her üç olay da belirsizlik ve risk üretiyor. Üstelik bunlar dünyanın farklı bölgelerinde, farklı ülkelerinde etkin olduğu için toplamda görece geniş bir coğrafyaya yayılmış bir belirsizlik bulutu çıkıyor ortaya. Aynı zaman dilimine rast gelmeleri ise belirsizliği dünya ölçeğine taşıyor. Dolayısıyla, bu günlerde dünyanın temel sıkıntı kaynağı nedir dense “yaygın belirsizliktir” demek yanlış olmaz.

Terör ve şiddetin somut sonuçları var kuşkusuz. Ölüm bunlardan birisi. Yerleşim merkezlerinin, kent alt yapılarının tahrip edilmesi bir başkası. Üretim aygıtının bozulması sonucunda fakirliğin ve sefaletin artışı da bunlara eklenebilir. Bütün bunlar korku ve bezginlik üretir. Korku da bezginlik de ilk adımda algıyı bozar, günü ve geleceği algılamakta, anlamlandırmakta sıkıntı yaratır. Sonuçta, koyu bir belirsizlik ve güvensizlik iklimi egemen olur. Yılın başında terörün tüm şiddeti ile İstanbul’da bir kez daha yüzünü göstermesinin, kayıplar dışında, en önemli sonucu budur diye düşünüyorum. Bu sadece Türkiye sınırları içinde kalacak bir gerilim de değildir. Dikkat ederseniz tüm dünyada sarsıntı yaratmış bir olaydır Reina. Yarattığı korku ve belirsizlik de o ölçekte büyük ve yaygın olmuştur diye düşünüyorum.

Malum, Donald Trump’ın ABD başkanlığına seçilmesi pek beklenmiyordu. Sonuç sürpriz oldu. Sürprizin kendisi zaten kafi miktarda belirsizlik kaynağıdır. Seçimle yönetimin değişmesi de belirsizlik üretir. Trump’ın seçilmesi ile bu tür belirsizlikler zaten ortaya çıktığını biliyoruz. Tartışılan işin bu boyutu değil. Esas mesele, Trump’ın kısmen kendi kişiliğinden ve karakterinden kısmen de yeni bir dizi düzenleme-uygulama yapma isteğinden kaynaklanan belirsizlik. Örneğin Trump’ın kampanya sırasında kullandığı üslup böyle bir sonuç üretir cinsten. Küresel ticareti daraltma potansiyeli taşıyan ticaret politikası projeksiyonu da böyle. Daha resmen koltuğa oturmadan Ford şirketi ile giriştiği polemiğin verdiği “keyfi müdahale” yansıması da Trump’ın öngördüğü dış ticaret politikasını belirsiz hele getirmiştir. Yeni Başkanın Çin ile ilgili açıklamaları ise doğrudan risk algısını besleyen görüşler taşımaktadır. Bütün bunlar alt alta yazıldığında Donald Trump, en azından bu gün itibariyle, önemli ve ciddi bir belirsizlik ve risk kaynağı olarak ortaya çıkıyor. Büyük olasılıkla fiili başkanlık sürecinde Trump bu izlenimi önemli ölçüde törpüleyecektir. Ama bu gün verilen izlenimin doğru bir raya oturtulması en azından yılın ilk yarısını alır diye düşünüyorum . .

Brexit’ten yayılan belirsizlik daha farklı. Henüz törpülenmemiş ilk yaklaşımların ürettiği türden bir belirsizlik değil bu. Tersine, Brexit sürecinde, önceden halk katılımı ile karara bağlanmış, tam etkisi ise zamana yayılmış biçimde ortaya çıkacak olan bir düzenlemenin taşıdığı belirsizlik ve risk söz konusu. Brexit sürecinin hemen bu yıl içinde getireceği ciddi belirsizlikler var. Bunun ötesinde, önümüzdeki on, belki de yirmi yıla yayılacak bilinmezlikler de ortaya çıkacak, Bütün bunlar sadece İngiltere’yi etkileyecek gelişmeler de değil. Bir yandan Avrupa Birliği etkilenirken bir yandan da İngiltere ve onun ticari ortakları da Brexit’den etkilenecekler. Yaygın ve uzun süreli bir belirsizlik sürecinden söz ediyoruz anlayacağınız. Bu yıl içinde yaşayacaklarımız Brexit sürecinin yaratacağı belirsizliğin 2017 yılının payına düşen parçası olacak.

2017 yılı pek çok gelişmeden etkilenerek yol alacak kuşkusuz. Kendi adıma yukarıda irdelediğim üç ana sorunun bu yılın baş aktörleri olacağı kanısındayım. Bunlar öyle bir hamlede aşılacak sorunlar da değil. Dolayısıyla bu yıl da belirsizliğe savrulacağımız bir yıl olmaya adaydır diye düşünüyorum.

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar
Ekonomi kıskaçta 20 Aralık 2018
Normalleşme mi? 06 Aralık 2018
Kur’u temizleme 25 Ekim 2018
Yeni bir durgunluk mu? 18 Ekim 2018
Zaman mı kazanıyoruz 11 Ekim 2018
Tedbir gerekirdi 04 Ekim 2018
2019 yılı kritik 13 Eylül 2018
Adını koymadan 06 Eylül 2018