Bu finansal yapılarla sportif performans zor!

Geçen hafta Spor Toto Süper Lig'in finansal yapısı çokça tartışıldı. Hatta bir de zirve düzenlendi. Bu hafta Süper Lig kulüplerinin ve dört büyük kulübün genel finansal yapısıyla ilgili paylaşım ve genel değerlendirmede bulunacağım. 

Süper Lig’in borçları gelirlerin iki katına ulaştı

Borsaya kote dört kulübün özkaynak açıkları 1.4 milyar TL'ye, zararları 250 milyon TL'ye ulaşmış durumda. Faaliyet gelirleri 800 milyon TL'ye yaklaşan 4 kulübün piyasa değerleri ise 1.6 milyar TL civarında...

Bu tabloda dikkatimizi çekmesi gereken en önemli nokta: kulüplerin mevcut öz kaynak açıklarının neredeyse piyasa değerlerine yaklaşmış durumda olduğu gerçeğidir. Özkaynak açığını gidermek, UEFA Finansal Fair Play kuralları içerisinde “Başa Baş Noktası”nı yakalamak açısından da son derece yaşamsal öneme sahiptir. Bu nedenle kulüpler, finansal arayışlarını (finansal mühendisliklerini) devam ettirmek zorundadırlar. 

Diğer bir önemli konuysa: Kulüplerin öz kaynak açıklarının, kulüplerin esas faaliyet gelirlerinin iki katına ulaşmış olmasıdır. 

Bu rasyoyu Süper Lig kulüplerinin toplam gelirleri ve borçları bakımından da aynı düzeyde gözlemliyoruz. Süper Lig kulüplerinin toplam gelirleri 2 milyar TL seviyesindeyken, borçları 4 milyar TL’ye ulaşmıştır. (2)

Gelir ve gider durumu

Takımların giderlerinin geçtiğimiz 3 yılda düzenli bir biçimde arttığını;buna karşın gelirlerin aynı oranda artmadığını görüyoruz. Bu dönemde kulüplerin giderlerinde gözle görülür bir artış yaşanmasına karşın, gelirlerinde düzenli bir büyüme kaydedemedikleri gözlenmiştir.

2015 yılında gelirleri ve giderleri en yüksek olan takım olarak karşımıza Galatasaray çıkıyor. İkinci en yüksek gidere sahip takım ise Fenerbahçe görünüyor... 2015 yılında Beşiktaş, %46 ile gelirlerini en yüksek oranda arttıran takım olurken, Galatasaray %16 ile onu takip ediyor. Fenerbahçe'nin son 3 yılda gelirlerinin negatif yönde büyüdüğünü görüyoruz. Diğer 3 takımla kıyaslandığında Fenerbahçe'nin gelirlerinde yıllara göre büyümeden ziyade küçülme mevcuttur. Bununla beraber giderleri 2015 yılında bir önceki yıla göre %9 oranında büyümüştür. Beşiktaş'ın son 3 yılda gelir ve giderlerinin ortalama büyümesine baktığımızda gelirlerinin diğer takımlara kıyasla giderlerine oranla daha yüksek oranda büyüdüğünü görüyoruz. (3)

4 büyük takımın 2015 yılı Ekim itibariyle gelirleri 1.158 milyon TL'ye ulaşırken, giderleri aynı dönemde 1.668 milyon TL'ye ulaşmıştır. 

Finansal borçlar

Son üç yılda 4 kulübün finansal borçları ortalama %37.8 oranında bir artış kaydetmiş durumda. Bu dönemde Galatasaray'ın son 3 yılda mali borçlarının ortalama yıllık büyümesi %50 iken, Galatasaray bu oranla son 3 yılda mali borçları en hızlı büyüyen Süper Lig kulübü olarak görünüyor. Son 3 yılda Borçlanmada en fazla artış kaydeden ikinci kulüp ise Beşiktaş. Beşiktaş'ın finansal borçları bu dönemde%47 artış kaydederken, Fenerbahçe %36 ile üçüncü ve Trabzonspor da %18'le dördüncü sırada bulunuyor. Bu sıralamaya göre Trabzonspor %18 ile ortalama yıllık borcu en az büyüyen Süper Lig takımı olarak görülüyor. UEFA'nın kulüp futboluna ilişkin son tarihli çalışmasına göre Süper Lig'de takım başına ortalama borç tutarı yaklaşık 30 milyon euro civarında olup toplam borçların varlıklara oranı %80 civarında...

Özkaynak açıkları

Süper Ligi'miz aslında net borçlu bir lig ve bu nedenle şiddetle finansmana ihtiyaç duyuyor. Kulüplerimizin en önemli gider kalemlerini transfer harcamaları ve oyuncu/teknik adamlara ödenen ücret giderleri oluşturuyor. Bu bağlamda bakıldığında Süper Lig Avrupa’daki diğer liglere göre 5.1 kat daha fazla ücret, maaş ve transfer gideri yapan bir lig olarak görünüyor ve bu giderler toplam gelirlerin %87’sine karşılık geliyor.(4) 

Borsa İstanbul’da işlem gören 4 kulübün Kasım 2015 itibariyle özkaynak açıkları ise 1.387 milyon TL’ye ulaşmış durunda. 

Zararlar 

4 kulübün kümüle zararları Ocak 2016 itibariyle 233 milyon TL'ye yükselmiştir. Zarar genel olarak: 

1)Yüksek tutarlı transfer harcamaları ve buna bağlı artan takım maliyetlerinden 

2) Döviz bazlı kullanılan kredilerin kur farklarından

3) Operasyonel giderlerdeki artışlardan

4) Tüm bunlara karşın 2014-15 sezonunda tribünde azalan seyirci ortalamasının etkisiyle düşen maç günü gelirlerinden kaynaklanmaktadır.

Piyasa değerleri

4 kulübün son 3 yılda piyasa değerleri ortalama %5.75'lik bir artış göstermiştir.(5) Borsa İstanbul’da işlem gören 4 kulübün Ocak 29, 2016 itibariyle piyasa değeri 1.590 milyon TL.... Bununla birlikte, burada şunu da vurgulamakta yarar görüyorum: Piyasa değeri 1.6 milyar TL’ye yaklaşan kulüplerimizin, özkaynak açıklarıysa 1.4 milyar TL’ye ulaşmış durumda. 

Finansal borçların piyasa değerlerine oranı

Galatasaray'ın son 3 yılda mali borçlarının ortalama yıllık büyümesi %50'ye ulaşırken, Beşiktaş, %47 ile ikinci sırada, %36 ile Fenerbahçe üçüncü ve %18 ile Trabzonspor dördüncü sırada yer alıyor. Bu duruma göre, Galatasaray %50’lik oranla son 3 yılda mali borçları en hızlı büyüyen Süper Lig takımı olarak karşımıza çıkıyor. 

Net finansman giderlerinin gelirler içindeki payı

Takımların finansman giderleri büyük ölçüde faiz giderlerinden oluşuyor. Bu açıdan bakıldığında Fenerbahçe'nin 2015 yılı faiz gideri, gelirinin %31'sine karşılık geliyor. Fenerbahçe bu oranla diğer takımlar arasında faiz gideri, gelirine oranla en yüksek takım olarak görünüyor. Beşiktaş ise gelirlerinin %26'sı kadar finansman gideri ile ikinci sırada yer alırken, sıralama Galatasaray ve Trabzonspor diye devam ediyor. Beşiktaş ve Fenerbahçe için son 3 yılda artan bu oran, Galatasaray için sabit kalmış, Trabzonspor için ise azalmıştır. Trabzonspor'un 2015 yılı net finansman gideri, gelirinin sadece %4'üne eşittir. (6)

Net finansman giderinin gelirler içindeki payının yükseliği bize iki şeyi anlatıyor: 1) Söz konusu kulübün finansman ihtiyacının diğer kulüplere göre daha fazla olduğunu ve/veya 2) Bu kulüplerin rakiplerine göre daha yüksek maliyetle borçlandığını gösteriyor.

Sonuç

Süper Lig’deki 18 kulübün borçları toplamı 4 milyar TL'ye ulaşmış vaziyette. 18 kulübün geliri de 2 milyar TL seviyelerinde. Yani gelirin 2 katı borcu olan, net olarak varlıkları borçlarını karşılayamayan, 1.7 milyar TL düzeyinde öz kaynak açığı bulunan, yaklaşık 500 milyon TL zarar eden bir lig ekonomisinden bahsediyoruz. Yani, gelirlerinden fazla gider yapan, bunun için de yoğun olarak borçlanmaya yönelen, katlandıkları finansman maliyetleri, kur farkları ve genel takım giderleri nedeniyle zarara dönen bir yapı söz konusu. 

Tüm bunların üzerine seyirci sayısı düşen, maç günü gelirleri azalan, sponsorluk gelirleri bitmek üzere olan sadece naklen yayın gelirlerine dayalı bir Süper Lig konuşuyoruz.

Bu finansal yapı ne yazık ki, Süper Lig’in orta ve uzun vadede sportif rekabet yeteneğini sınırlayabilecek ve rekabette geride kalmasına neden olabilecek bir yapıyı bize gösteriyor. Günümüz futbolunda finansman sorununu çözümleyemeyen liglerin veya kulüplerin sportif rekabette, rakiplerine üstünlük sağlamaları çok mümkün görünmüyor. Doç. Dr. Kutlu Merih’in ifadesiyle, “günümüzde futbolun, sadece futbol olmadığını, biraz da finans işi olduğunu” net olarak bir kez daha deneyimlemiş oluyoruz. 

(1) Bu bilgiler kulüplerin Borsa İstanbul’a ve Kamuyu Aydınlatma Platformu’na gönderdikleri finansal tablolarından derlenerek oluşturulmuştur.

(2) Hüsnü Güreli, "Süper Lig Kulüplerinin Borcu 3 milyar 469 milyon TL", Habertürk 16 Eylül 2015.

(3) Spor Kulüplerinin Finansal Başarı Karşılaştırması 2013-15, BESFİN, 2015, sh. 2.

(4) The European Club Footballing Landscape, Club Licensing Benchmarking Report Financial Year 2104, sh.62

(5) BESFİN, 2015.

(6) BESFİN, 2015.