Fed'in son açılımı ve bilançosu

Fed'in ne yaptığını anlamak ve geçerken euro-dolar parite hareketlerine de bir göz atmak için Fed bilançosuna kısaca göz atmak lazım. Fed'in esas operasyonları ya hazine tahvili almak ya da iskonto penceresi kanalıyla bankalara kredi vermekten ibaret. Bu kalemler varlık tarafında. Yükümlülük tarafında Fed'in rezerv mevduat adı altında bankalara sunduğu ve bankaların Fed hesaplarında tuttuğu meblağlar var. Bankalar söz konusu mevduatı nakde çevirebilecekleri için Fed'in Hazine tahvillerini veya bankalara açtığı kredi kanallarını para basarak finanse ettiği söylenebiliyor. 2007 yazında Fed'in aktifinde USD800 milyarlık Amerikan hazine tahvili ve pasifinde de yaklaşık USD800 milyarlık dolaşımdaki para vardı. Ne bankalara iskonto penceresinden verilen krediler, ne de rezerv mevduat kalemleri önem taşıyordu. Fed özellikle etkili olan TARP (Troubled Assets Relief Program) planını 13 Ekim'de açıkladıktan sonra bankalara kısa vadeli kredi açarken rezerv mevduatları artırmamaya çalıştı. Yani yeni kredileri "para basarak" fonlamamayı denedi. Bankalara satılan hazine tahvilleri rezervlerden düşüldüğü için, krediler arttıkça rezerv arttı -Fed yükümlülüğü arttı- ama satılan Hazine tahvilleri rezervlerden düşüldüğü için de yükümlülük azaldı. Özetle Fed yeni (kaydi) para yaratmadan bankalara kısa vadeli kredi vermeyi denedi. Term Auction Facility (TAF), Primary Dealer Credit Facility (PDCF), döviz swapları -ki "diğer yabancı varlıklar" (Other F.R. Assets) kategorisinde muhasebeleştiriliyor- Fed'in varlık tarafındaki diğer araçları oldu. Term Securities Lending Facility  kalemiyse bilanço dışı kaydedildi ve ABD Hazinesi Supplementary Financing Program adıyla doğrudan piyasaya bono satarak geliri Fed hesabına kaydetti. Demek ki başlangıçta Fed'in elinde olan Hazine tahvillerini satarak açılan yeni kredileri "sterilize etmek" mümkün olmayınca başka yollara sapıldı. Bu sapma esas olarak Ekim 2008'den itibaren belirginleşiyor. Ama sapma geçici ve son haftanın açıklamalarına göre küçük boyutta.

Peki sonra ne oldu? Ocakta Fed rezerv kredileri USD108 milyar azaldı ve USD2.040 mlyara düştü. Bir ayda yaklaşık USD250 milyarlık kredi daralması oldu. Bu hem TAF daralmasından, hem de swap hatlarında ve iskontolu kredilerdeki düşüşten kaynaklandı. Yani Fed bilançosu Ocak ayında küçülüyordu. Ama Fed'in piyasadaki batık MBS (Mortgage-Backed Securities) satın alıp ne kadar genişleme yaratacağı bilinmiyordu. Telaffuz edilen rakam USD500 milyar idi. Acaba Fed bilançosundaki daralma geçici miydi? Şubat başında Fed USD149 milyarlık rezerv kredi daralması açıkladı ve rezerv kredi portföyü USD1.840 milyara düştü. Repo kaleminin sıfır olduğu bu H.4.1 açıklamasında swaplar da azaldı. Bu dönemde doların euroya karşı hareketlerine bakarsak 1.47'den 1.24'e gelindiğini görebiliriz. Ancak son günlerde euro yeniden değer kazandı ve Çarşamba günü gelen açıklamadan sonra parite 1.37'yi gördü. 19 Mart tarihli son Fed Statistical Release ise Fed bilançosunun yeniden genişlemeye başladığını ve USD2.068 milyara yükseldiğini gösteriyor. MBS alımlarında USD167 milyar artış var. JP Morgan Bear Stearns'ü alsın diye oluşturulan, AIG MBS ve AIG CDO alımları için yenileri eklenen Maiden Lane 1-2-3 serisinde yaklaşık USD72 milyar var. Aralık ayına kadar bu kalem USD26 milyar kadardı. Fakat asıl genişleme TALF (Term Asset-Backed Securities Loan Facility) ile geliyor çünkü 25 mart sonrası USD1 trilyonluk TALF genişlemesi yolda. Haliyle euro da yeniden değer kazanıyor.    

25 Martta başlayacak olan ve 1 trilyonun üzerine çıkma ihtimali olan TALFla beraber bilanço hızla büyümeye başlayacak. Aslında ne söylemek istediğimi grafik gösteriyor. Grafikte para arzı ve Fed rezerv kredi kalemleri arasındaki son 3 aya bakmak yeterli olabilir. Beklenen şu: Çarşamba günü gelen açıklamadan sonra Fed kredi genişlemesinin para arzı artışına dönüşmesini engelleyemez, yani kredilerini "sterilize" edemez. Fed artık enflasyonist bir yola mı girdi?  Önemli olan döndürülse bile kesilebilecek olan kısa vadeli krediler değil, uzun vadeli yükümlülükleri artıracak programlar. Onlar bilançoya henüz girmiş değil.

Son grafik 1929-1934 aralığını gösteriyor. Dikkatle bakmanızı rica ediyorum. Fed kredileri artmış, ama para arzı daralmış. Fed artan kredileri sterilize etmeye çalışmış ve para arzının düşüşünü durdur(a)mamış. Bundan sonra olacaklara bu gözle (de) bakmakta yarar var.