Kredi teminatında taşınır değerleri de kullanma olanağı
Ulusal ekonomilerin gelişmesi ve korunması bakımından önemli işlevler üstlenen küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) dünya ekonomisindeki rolü küreselleşme süreci ile birlikte her geçen gün artmaktadır. KOBİ’ler, ekonomik ve sosyal kalkınmanın önemli birer unsuru olarak önemli işlevleri yerine getirmektedir. Bu işlevleri ile sosyal sistemin denge ve istikrar unsuru olan KOBİ’lerin doğması, gelişmesi ve korunması için tüm ülkeler, uygun ekonomik ortamı hazırlayacak politikalar geliştirmekte ve uygulamaktadır.
Ancak KOBİ’lerin gelişimlerini olumsuz etkileyen ve faaliyetlerini istikrarsızlaştıran çeşitli sorunlar da söz konusudur. Bunların başında da finansmana erişim güçlüğü gelmektedir. Günümüzde KOBİ’ler ticari faaliyetleri için gerekli finansman kaynaklarını, ağırlıklı olarak banka kredilerinden sağlamaktadır.
Bu noktada da kredi karşılığı talep edilen teminatlar, KOBİ’lerin finansmana erişiminde önemli zorluklar oluşturmaktadır. Bu zorlukların başında teminat olarak gösterilebilecek unsurların sınırlılığı, taşınırların rehnedilmesinde mevzuatın getirdiği zorluklar gelmektedir. Özellikle makine teçhizat rehni, taşınır rehninin ancak teslimle sağlanabilmesi, alacaklınının temerrüt halinde rehne müracaatının zoruluğu gibi hususlar taşınırların rehnedilebilmesine başlıca engeli oluşturmaktadır. Bu noktada, teslimsiz taşınır rehin hakkının güvence olarak kullanımının yaygınlaştırılması, bu rehne konu taşınırların kapsamının genişletilmesi, taşınır rehninde aleniyetin sağlanması ile rehnin paraya çevrilmesinde alternatif yolların sunulması suretiyle finansmana erişimi kolaylaştırmak amacıyla 20.10.2016 tarihinde 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu kabul edilmiş ve 28.10.2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Kanun, yürürlük tarihi olarak belirlenmiş bulunan 1.1.2017 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun; taşınır varlıkları konu edinen işlemlerde rehin hakkının tesisine, rehin hakkının üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmesine, Rehinli Taşınır Sicili’ne, rehinli alacaklılar arasında öncelik hakkının belirlenmesine, tarafl arın ve üçüncü kişilerin hak ve yükümlülüklerine, rehin hakkının kullanımı ile rehinli işlemlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Kanun, bir borca güvence teşkil etmek üzere kurulan ve konusu kanunda sayılan taşınır varlıklar olan rehinli işlemlere uygulanmak üzere kabul edilmiştir.
Sermaye piyasası araçları ile türev araçlara ilişkin finansal sözleşmeleri konu edinen rehin sözleşmeleri ile mevduat rehni, kanunun kapsamı dışındadır. Ayrıca Türk Medeni Kanunu’na, Karayolları Trafik Kanunu’na, Türk Sivil Havacılık Kanunu’na göre kurulmuş taşınır rehinleri ile hava aracı ipoteği, gemi ipoteği, maden hakları ve cevher rehni da kanunun kapsamı dışında bırakılmıştır.
Bu kanuna göre taşınır rehni sözleşmesi, kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasında yahut tacir ve/veya esnafl ar arasında, elektronik ortamda veya yazılı olarak yapılabilecektir. Elektronik ortamda düzenlenen rehin sözleşmesinin elektronik imza ile onaylanması, yazılı olarak düzenlenen rehin sözleşmesinin ise notere onaylattırılması veya sözleşmenin sicil yetkilisinin huzurunda imzalanması şarttır.
Burada kastedilen Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından kurulan ya da kurdurulan ve bu kanun kapsamında tesis edilecek rehinlere ilişkin tescil, terkin, değişiklik gibi tüm iş ve işlemlerin kaydedileceği merkezi ve aleni Rehinli Taşınır Sicili’dir.
Üzerinde rehin hakkı kurulabilecek taşınırlar kanunda, alacaklar, çok yıllık ürün veren ağaçlar, fikri ve sınai mülkiyete konu haklar, hammadde, hayvanlar, her türlü kazanç ve iratlar, başka bir sicile kaydı öngörülmeyen ve idari izin belgesi niteliğinde olmayan her türlü lisans ve ruhsatlar, kira gelirleri, kiracılık hakları, makine ve teçhizat, araç, ekipman, alet, iş makinaları, elektronik haberleşme cihazları dâhil her türlü elektronik cihaz gibi menkul işletme tesisatı, sarf malzemesi, stoklar, tarımsal ürünler, ticaret unvanı ve/veya işletme adı, ticari işletme veya esnaf işletmesi, ticari plaka ve ticari hatlar, ticari projeler, vagonlar. Ticari işletme ve esnaf işletmesinin tamamı üzerinde rehin kurulması hâlinde, rehnin kuruluşu anında işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan her türlü varlık da rehnedilmiş sayılacaktır.
Kanunun uygulanması için gerekli uyulama yönetmelikleri de (Ticari İşlemlerde Rehin Hakkının Kurulması Ve Temerrüt Sonrası Hakların Kullanılması Hakkında Yönetmelik, Rehinli Taşınır Sicili Yönetmeliği, Ticari İşlemlerde Taşınır Varlıkların Değer Tespiti Hakkında Yönetmelik) 31.12.2016 tarih ve 3. Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Böylece teminat sıkıntısı dolayısıyla gerekli kredibiliteye kavuşamayan KOBİ’lerin eli bir ölçüde rahatlamış olmaktadır.