Türkiye İstatistik Kurumu veri sisteminin değişen yüzüyle TÜFE enflasyon

Verilerimiz ne kadar kayıt dışına saparsa, ölçüm sonuçları da ekonomimizi gerçeğinden o boyutta uzaklaştırmaktadır. Ulusal hesaplar sistemi öncelikle işleme girecek verilerini toplar. Bu çerçevede her şey anketlerle başlar. İstatistik alt yapı tabanına analitik kılıflar giydirebilmiş Norveç, dar coğrafyasının küçük nüfusuna büyük işler sığdırabil bir ülkedir. Bizim veri sistemimiz yenilenirken neler oluyor? Enflasyon ve milli gelir ölçümleri referans yılı dikkate alan basit endeks yönteminden zincirlemeye geçiliyor. Böylece TÜİK, Avrupa ESA standartlarıyla birebir uyumlulaştırılıyor. Resmi istatistik kurumu kendine yeni yeni hedefler koyuyor. Mesela eş zamanlı kayıt sistemi, idari kayıt, büyük veriyle desteklenmiş data akışı anlamına geliyor. Amaç verinin gerçeği resmetme yetisini artırmak. Büyük veri; barkod sistemi, kredi kartı, elektronik alışveriş siteleri, cep telefonu bilgi akışı, sosyal medya gibi kayıtlardan oluşan, kocaman bir veridir. Geçmişte olmayan birçok yeni alışkanlığı ve teknolojik kolaylığı sisteminin içine taşır.

Yeni yöntemlerle toplanan veriler, tıpkı “çöp girerse çöp çıkar” deyiminde olduğu gibi; temiz ve düzenli veriyle çalışmak zorundadır. Hedef, sağlıklı istatistik üretebilmektir.

TÜFE’de ağırlıklar neden değişti?

TÜFE enflasyon sonucuna ulaşırken, parasal tüketimle ilişkideki mal ve hizmet fiyatlarının değişimleri 3 farklı kanaldan derlenen anketlere dayanır. Bunlar:

i. Yerleşik hane halkları.

ii. Turistler.

iii. Yurt, huzurevi, kışla, cezaevi gibi yerlerdeki kurumsal nüfus.

TÜFE’deki en büyük ağırlığı oluşturan “gıda ve alkolsüz içecekler” %2.48 azalmaktadır. %1.14 ile konuttaki düşüş çok daha sınırlıdır. Öte yandan alkollü içeceklerle tütün, ulaştırma, lokanta ve otel hizmetlerinin ağırlığı da artmaktadır. Neden? Çünkü 2016 yılında Türk turizm sektörünü çökerten nedenler aynı anda gerçekleşmiştir. Rus turistler, terörist saldırılar ve 15 Temmuz darbe girişimi… Turizm sektöründe gezici ve her şey dahilciler olmak üzere 2 farklı turist yapısı öne çıkar. Her şey dahil sistemde gıda, içecek gibi harcamalar, paketin içinde gizli olarak yer alır. Her şey dahilci turistlerin girişi kesilince yerini doldurmaya çalışan geziciler; lokanta, otel, ulaşım, alkol gibi ürün başlıklarının da ağırlığını artırmış oldular. TÜ- FE hesabı altındaki en oynak kalem, işlenmemiş mevsimlik gıda ürünleridir. Bunun için 28 Avrupa ülkesinden 22’si yıllık sabit ağırlık yönetimini kullanır. Bu tercihin volatiliteyi %10 azalttığı sanılmaktadır. Geriye kalan 6 ülkeyse, her ay işlenmemiş mevsimlik gıda ürünlerinin ağırlığını değiştirerek %10 daha oynak bir veriyi güncelinde tutar. Olması gereken, kendi tahminlerini de üretip yayınlayabilen bir TÜİK’dir. Gerçekten sapan her veri; “tutulmayan uğru(hırsız) beyden doğru” atasözünde olduğu gibi, bizi her seferinde çok büyük revizyonlara zorlar.