Ücretler ve enflasyon düzeltmesi

Gündüz FINDIKÇIOĞLU
Gündüz FINDIKÇIOĞLU GLOKAL BAKIŞ debrovian@gmail.com

Eski literatürde gelirler politikası olarak adlandırılan olay nominal ücretler aşağı doğru dirençli olduğu için enflasyon yoluyla reel ücretlerin eritilmesi demekti. Yine 1980'lerin literatürüne göre ücretlerin geriye dönük enflasyona endekslenmesi enflasyonun düşürülmesini engelliyordu. Enflasyonu bir yana koyarsak, ücretlerin enflasyona göre, mesela her sene yılbaşında, güncellenmesi reel ücretleri korur mu? Burada geçmişi hatırlayarak, Lance Taylor'un Structuralist Macroeconomics kitabının 6. bölümüne değineceğim. Bu bölümün ilgili kısmı Bacha & Lopes (1983)'e dayanıyor.

Nominal ücretler enflasyona tam olarak endeksli olsun. Örneğin t yılında enflasyon p kadar yükselirse nominal ücret w'ye p kadar zam yapılsın: wt+1 = wt (1+p). Demek ki  bu kural -geriye yönelik tam endeksleme- mesela 1980 yılında p kadar enflasyon olursa 1981 yılının başında ücretlere p oranında zam yapılması demek oluyor. Fakat enflasyon sürekli zamanda geçen bir olgu olarak görülebilir. Yani sürmekte olan enflasyonu logaritmik zaman türeviyle gösterebiliriz: enf=(dp/dt)/p. Ama ücretler sürekli zamanda güncellenmezler; genellikle yılda bir veya iki defa düzeltilirler. Düzeltmeye kadar geçen dönemi k ile gösterelim: wt+k/wt=epk. Yüzde 100 endeksleme bize wt+k/pt+k=w* şeklinde bir reel ücret w* verir. Hedef reel ücret wreal sabit varsayılır.

Dinamik olarak ortalama reel ücret w = w/k = (w*/k) ?k0 e-enft dt = (w*/enf. k)[1-e-enf. k]. Enf.k çarpımına z dersek, z sıfıra giderken w terimi wreal terimine yaklaşır: Yani ortalama ücret hedef reel ücrete yakınlaşır. Bu ne zaman olur? Z sıfıra giderken; yani logaritmik (sürmekte olan) enflasyon sıfıra giderken veya enflasyon düzeltme aralığı çok küçülürken (anında endeksleme). 1970'lerden 1980'lere devrolunan Latin Amerika literatürü para-enflasyon-büyüme-gelir dağılımı konularına fazlasıyla duyarlıydı. Taylor'un bazı gösterimlerini buraya almadım. Aynı şekilde Taylor'da açılmayan türev-entegral alımlarını da ayrı bir kağıda yaptım; fakat haliyle buraya almadım.

Demek ki neymiş? (A) Bir dönem öncesinin enflasyonuna bakarak ücretlere tam da bir dönem öncesinin enflasyonu kadar zam yaparsanız (yüzde yüz endeksleme) reel ücretleri korumuş olmuyorsunuz. (B) Reel ücretler yüzde yüze endekslemeyle dahi enflasyon oranı arttıkça ve/veya düzeltme dönemi uzadıkça daha fazla azalır. Taylor'un tablosuna bakarak enflasyon yüzde 10 ise, düzeltme yılın sonunda bir kerede yapılırsa ve yüzde 10 oranında yapılırsa, yine de reel ücretin yüzde 5 azaldığını görüyoruz. 1980 yılında 100 olan reel ücret bu yöntemle 1981 yılında yüzde 95.2 farkı oluyor. Enflasyon sürekli, ancak ücret ayarlamaları belli bir süre geçtikten sonra yapılıyorsa reel ücretler azalır. Bu olgu matematiksel bir olgudur.   

Elbette iş bununla bitmiyor. Dikkate alınacak başka konular da var. Bu yazıda sadece reel ücreti yüzde 100 koruma perspektifinden bakıldı ve amaç buysa ücretlerin enflasyona göre düzeltilmesinin çok daha sık aralıklarla yapılması gerektiği ifade edilmiş oldu. Yoksa her yerden, tüm zamanlardan, tüm amaçlardan bahsetmiyoruz. Mesela enflasyonu düşürecekseniz endeksleyemezsiniz ve mesela bugünün Yunanistan'ında sürekli enflasyon/kesikli düzeltme konusu herhalde gündeme bile gelemez. Ama olgu olgudur: Ücretleri yılda bir düzeltiyorsanız, geçmiş yılın enflasyonunu yüzde 100 yansıtsanız bile aslında reel ücretler düşer.     

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar
Risk ve yavaşlama 01 Ekim 2019
Fed, resesyon, Türkiye 24 Eylül 2019
Coğrafya ve imparatorluk 17 Eylül 2019
Fed ve dolarizasyon 25 Haziran 2019