Uluslararası İş Gücü Kanunu’nda yabancı istihdamını kolaylaştıran yenilikler
Ekin ALTINTAŞ
“Turkuaz Kart” uygulamasını getiren 6735 sayılı yeni Uluslararası İş Gücü Kanunu, kısa süreliğine Türkiye’de hizmet verecek yabancı danışmanların çalışma izninden muaf tutulması ve hâlihazırda Türkiye’de ikamet eden çalışanların başvuru sürecinin kolaylaştırması gibi birçok kolaylık getiriyor.
13 Ağustos’ta yürürlüğe giren kanun, alt düzenlemeler ile belirlenecek kriterleri karşılayan yabancılara oturma ve çalışma hakkı sağlayan Turkuaz Kart verilebilmesini öngörüyor. Uluslararası İş Gücü Kanunu, Turkuaz Kart uygulamasını yürürlüğe sokmasına ek olarak yabancıların Türkiye’de istihdam edilmesini kolaylaştıran birçok yenilik de içeriyor.
Kanunla birlikte getirilen diğer değişiklikler şöyle:
- Yabancı danışmanlara çalışma izni muafiyeti
4817 sayılı eski Çalışma İzni Kanunu’na göre, bir günlüğüne bile olsa Türkiye’ye çalışmaya gelecek yabancı kişilerin 30 günlük çalışma izni başvuru sürecini tamamlaması gerekiyordu. Bu durum, Türkiye’de iş yapan şirketlerin, yabacıların uzmanlığını gerektiren konularda nitelikli işgücü desteği almasında izlenmesi gereken bürokratik süreçleri zorlaştırıyor ve maliyetleri arttırıyordu. Bu nedenle birçok şirket, birkaç günlüğüne Türkiye’de çalışacak yabancıları turist vizesi ile ülkeye getiriyordu. Yani Türkiye’de birçok kurum olağan işlerinin devamını sağlamak veya rekabet güçlerini arttırmak amacıyla yurtdışından hizmet alırken, çalışma izinleriyle ile ilgili yasal süreçlere tam anlamıyla uymuyordu.
Yeni kanun ile getirilen “muafiyet belgesi ile çalışma” imkânı, bu sorunu çözmeyi hedefliyor. Değişlikle birlikte, 60 günden az olmak kaydıyla Türkiye’de kısa süreli çalışacak yabancılar için muafiyet belgesi alınabilecek. Çalışma izni muafiyeti, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından sağlanacak ve yabancıya Türkiye’de çalışma izni almaksızın çalışma ve ikamet hakkı verecek. Türkiye’de gerçekleştirdiği faaliyetleri 180 gün içinde 90 günü geçmeyen yabancı danışmanlar da bu kapsamda değerlendirilecek.
Çalışma izni muafiyeti başvuruları yurt içinde doğrudan Bakanlığa, yurt dışında yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri ya da başkonsolosluklarına yapılabilecek. Ayrıca, çalışma izni muafiyeti başvuruları, yine 6735 sayılı Kanun ile getirilmiş olan “yetkili aracı kurum”lar aracılığı ile de yapılabilecek.
Türkiye’den başvuru imkânı
4817 sayılı Çalışma İzni Kanunu’na göre, en az altı aylık ikamet hakkı olmayan yabancıların çalışma izni başvurularını ilk olarak yurtdışından yapması gerekiyordu. Kişinin başvurusuna müteakip on gün içinde çalışma izni başvurusunun Türkiye’deki işveren tarafından Bakanlığa yapılması gerekiyordu. İşveren başvurusunu bu süre içinde yapmazsa, yabancı çalışanın yurtdışındaki temsilciliklerden yaptığı başvuruyu yinelemesi gerekiyordu. Yeni bir ülkeye taşınan yabancı çalışma izninin onaylanması sürecinde, Türkiye’de ailesine ev bulma, çocuklarını okula yerleştirme gibi işlemleri yapmak için Türkiye’ye gelse bile, çalışma izni çıktıktan sonra başvurduğu ülkeye dönüp, çalışma vizesini orada almak zorunda kalıyordu. Bu da süreci zor ve masraflı kılıyordu.
6735 sayılı yeni Kanun’un getirdiği değişikliklerle birlikte ikamet izni olmayanlar için de Türkiye’den çalışma izni başvurusu yapılabilecek. Değişiklikle birlikte ülkemize nitelikli iş gücü getirmeyi zorlaştıran bu süreç sadeleştirilmiş oldu.
Ortaklara da çalışma izni muafiyeti
Yeni düzenlemelere göre anonim şirketlerin Türkiye’de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyeleri ve diğer statülere sahip şirketlerin yönetici sıfatı olmayan ortakları da çalışma izni muafiyeti kapsamında değerlendirilecek. Buna ek olarak,
a) Limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürlerinin,
b) Anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyelerinin,
c) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin yönetici olan komandite ortakları
olan yabancıların çalışma izni alarak çalışabilecekleri de netlik kazanmış oldu.
Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu ve Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü
Kanun, bakanlıkça uluslararası işgücü politikalarını oluşturulması, izlenmesi ve yönetilmesi işlevlerini yerine getirmesi için Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü’nün ve Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu’nun oluşturulmasını da öngörüyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde kurulacak Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü için 145 kadro ihdas edilecek.
Yabancı mühendis ve mimarlar
Öğrenimlerini Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunun mühendislik ve mimarlık fakültelerinde veya yurt dışında ilgili ülke makamları ve Yükseköğretim Kurulu tarafından tanınmış bir yükseköğretim kurumunda tamamlayarak mühendis ve mimar unvanlarını almış olan yabancılar söz konusu Kanuna göre proje bazlı ve geçici süre ile çalışma izni alarak mühendislik ve mimarlık mesleklerini icra edebilecekler. Bu madde ile bir yabancının diplomasının Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından onaylanması uygulaması kaldırılmaktadır. Kurulun bir defa tanıdığı bir yükseköğretim kurumuna ilişkin ikinci bir kez onay alınması gerekmeyecek.
Yabancı öğrenciler
Eski uygulamaya göre Türkiye’de okumak niyetiyle ikamet eden öğrenciler çalışma iznine başvuramıyorlardı. Yeni kanun ile Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunda örgün öğretim programlarına kayıtlı yabancı öğrenciler, çalışma izni almak kaydıyla çalışabilecekler.
Para cezaları
Kanunla, yabancılar ve işverenlerin yükümlülüklerini yerine getirmemeleri durumunda uygulanacak idari para cezaları da düzenleniyor.
Çalışma izni olmaksızın; bir işverene bağlı olarak çalışan yabancıya 2 bin 400 TL, bağımsız çalışan yabancıya 4 bin 800 TL, yabancı çalıştıran işverene veya işveren vekiline her bir yabancı için 6 bin TL tutarında para cezası verilebilecek. Eski uygulamada olduğu gibi ihlallerin tekrarlanması durumunda para cezaları bir kat arttırılarak uygulanacak.
Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeksizin bağımsız veya süresiz çalışma izni ile çalışan yabancıya 400 TL, yabancı çalıştıran işverene her bir yabancı için 400 TL idari para cezası uygulanacak.