Yüksek enflasyon sanayi ciro endeksinde rekor artış getirdi

Sanayi kesiminin cirosu ocak ayı itibariyle son bir yılda tam yüzde 25.7 artış gösterdi. Bu öyle bir artış ki kriz yılı olan 2011'den bu yana böylesi görülmedi.

2016'nın ocak ayı dip olduğu için mi böylesine bir artış gördük; yoksa bu yılın ocak ayında üretim şaha kalktığı için mi böyle oldu?

İki olasılık da biraz biraz geçerli. Ama ciro endeksinin böylesine rekor düzeyde artmasını sağlayan başka bir etken var: Yurt içi üretici fiyatlarındaki yani Yİ-ÜFE'deki artış...

Sanayi üretimi ocak ayında geçen yılın aynı ayına kıyasla herhangi bir arındırma işlemine konu olmamış endekse göre yüzde 4.2 artmıştı. TÜİK bu oranı 8 Mart'ta açıklamıştı. Bu, beklentileri aşan oldukça yüksek bir orandı.

Sanayi üretiminin yüzde 4.2 arttığı ocak ayı itibariyle son bir yıllık dönemde, ağırlıkla sanayiyi kapsayan fiyat artışını gösteren yurt içi üretici fiyat endeksi de (Yİ-ÜFE) yüzde 13.69 yükselmişti. Yani geçen yılın ocak ayını 100 kabul edersek üretim 104.2'ye, fiyatlar ise 113.69'a çıkmıştı.

Şu durumda üretim artışı ile fiyat artışını toplayarak ciroda nasıl bir artış olduğunu bulmak mümkündü. Sanayide cironun en az bu kadar artması gerekirdi. Üretim artışı ve fiyat artışının toplanması (elbette bileşik toplam, yani 104.20x113.69/100- 100=18.46) bize yüzde 18.46'lık bir oran verdi.

Yüzde 18.46, "üretim artışı+- fiyat artışı" olarak karşımıza çıkan ve cironun en az bu kadar artması gerektiğini gösteren bir oran.

Üretim ve fiyat artışı toplamı olan yüzde 18.46 ile ciro artışı oranı olan yüzde 25.7 arasında yüzde 6.11'lik bir fark var. Bu fark nereden geliyor?

Ciro nasıl daha fazla arttı?

Üretim ve fiyat artışı toplamı ile ciro artışı arasında fark oluşmasının birkaç nedeni var. Ocak ayı için yüzde 6.11 düzeyinde oluşan bu farkın nedenlerini sıralayalım:

- Sanayi üretimi, yalnızca o ay içinde gerçekleştirilen üretimi gösteren bir veri. Oysa ciro endeksinde, stoktan gelen satışlar da dikkate alınıyor. Dolayısıyla iki veri arasında fark ortaya çıkabiliyor. Kimi zaman üretim artışındaki değişim, ciro artışından fazla olabiliyor; bu, üretimin bir kısmının stoka eklendiğini gösteriyor. Kimi zaman da bu ocakta olduğu gibi stoktan satış gerçekleşebiliyor, böylece üretim+stok satışıyla birlikte ciro daha yüksek oluşabiliyor.

- Sanayi üretiminde yalnızca üretim kapsanıyor. Oysa ciro endeksinde bu üretimle ilgili hizmet satışları da kapsam içinde. Dolayısıyla ciro endeksindeki artış üretim endeksindeki artıştan fazla olabiliyor.

- Sanayi üretim endeksi ile ciro endeksinin yapısı birbirine çok benzemekle birlikte aynı değil. Örneğin sanayi üretim endeksinde elektrik, gaz sektörü de var, ama bu sektör ciro endeksinde şimdilik yok. Söz konusu sektörün de kapsanması için çalışma yapıldığını belirtelim. Ayrıca imalat sanayi kapsamındaki alt sektörlerin ağırlıkları sanayi üretimi ile ciro endeksinde farklılık gösteriyor.

Ocak, cironun en düşük olduğu ay

Sanayi ciro endeksi genel olarak ocak aylarında yılın en düşük düzeyinde gerçekleşiyor. Bunda, bilançoyu iyi gösterebilmek amacıyla aralık aylarına ağırlık verilmesi ve bu yüzden ocak ayında keskin bir iniş gerçekleşmesi en büyük etken.

TÜİK'in 2005-2016 dönemi verileri, bu 17 yıllık dönemin yalnızca 3'ünde ocak ayındaki ciro endeksinin en düşük düzeyde oluşmadığını gösteriyor. Şimdiye kadar yalnızca 2008'in aralık, 2014'ün şubat ve geçen yılın temmuz aylarındaki ciro endeksi, ocak aylarının altında kaldı. Diğer tüm yıllarda ise ocak ayı endeksleri, yılın en düşük endeksleri olarak kayıtlara geçti.

Bu arada, ciro endeksinin ocak ayında aralık ayına göre mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks bazında yüzde 7 artış gösterdiğini belirtelim.

Bu yılın ocak ayındaki ciro endeksi, takvim etkisinden arındırılmış halde ise geçen yılın aynı ayına göre yüzde 24.1 daha yukarıda oluşmuş durumda.