Kredi–faiz-kur
Kredi artış hızı süratle düşüyor. TCMB faiz artırdıktan sonra hem mevduat faizleri, hem kredi faizleri yukarı yollandı. Fakat spread açısından durum simetrik değil. Ticari krediler faize o kadar da hassas olmadığı ve gerekirse rotatif olarak çok kısa vadeli döndürülebildiği için, bu kredi türünde spread artıyor. Zaten kısa vadeli oluşları bankalar açısından daha az riskli olmaları sonucunu da verir. Bir TCMB çalışmasında belirtildiği gibi, ZK dışı likidite sıkışması, ya da sistemin fonlama ihtiyacının bu şekilde artması, tüketici kredilerinden uzaklaşmayı hızlandırabilir. Negatif spread ile -marjinal mevduat ve marjinal kredi faizi arasındaki fark- dönmeye başlayan tüketici kredileri, alınan önlemlerin de etkisiyle, çok daha hızlı yavaşladı. 13 haftalık ortalamalardan bakınca, yıllıklandırılmış artış hızı toplamda yüzde 15'e, tüketici kredilerinde yüzde 11'e geriledi bile. Tüketici güveninin son 6 yılın en düşük seviyesinde olduğunu da ekleyebiliriz.
Tüketici finansman şirketleri aracılığıyla da kredi kullanılabilir. Ama burada daha çok “döndürme” amaçlı ve yeni talep yaratmayacak bir döngüye girmek mümkün. İşle ilgili mikro kredilerde olay böyle değil. Mali sistem o kadar da sıkışmaz, fakat sıkışsa bile, en azından kılcal damarlarda dolaşan parayla ayakta kalmak mümkün olabilir.
Ama bunlar ana tabloyu değiştirmiyor. Kalıcı olduğu açık hale gelmekte olan göreceli yüksek faizlerle kısa vadeli, faize çok da elastik olmayan, ama vadenin kısalığı sayesinde aşırı risk yaratmadan -ve yüksek spread ile- kredi kullandırımı kolay kolay yüzde 10 artış hızının altına gelmez. Yavaşlama devam edecektir çünkü ilk aylarda hala hızlı seyreden bazı sektörler de önümüzdeki aylarda yavaşlayacak. İhracatın iç talebin yerini alması da, kamunun yüksek bütçe açığı vererek büyümeye destek olması da kolay değil. Henüz tam olarak fiyatlara geçmeyen kur etkisi önümüzdeki iki ayda da hissedilecek. Kur yerinde kalırsa, reel kurdaki avantaj az da olsa eriyecek çünkü enflasyonun, iç talebin hızla yavaşlaması halinde bile, yüzde 8'in altına düşmesi çok düşük olasılık.
2015 için de söylenecekler belli. FED giderek elini açık ediyor. FED faiz artışının 2015 ortasına kadar başlama olasılığı ciddi. Gecelik faiz carry trade için çok önemli. Yani 2015'te de faizler yüksek kalacak, hatta daha da yükselecek. Çin sermaye hesabını açarak yabancı portföy yatırımcısını davet ederse, diğer gelişmekte olan piyasaların çok daha cazip olmaları gerekecek.
Her şey artık kura gelip dayanıyor.