Kur ve Denge

Gündüz FINDIKÇIOĞLU
Gündüz FINDIKÇIOĞLU GLOKAL BAKIŞ debrovian@gmail.com

Döviz kurunun denge değeri nedir? Cevap bir şekilde cari hesapla ilişkilendirilmek durumunda ve bu konu sorunun ilk veçhesini oluşturuyor. İkinci veçhe bizzat soruya ilişkin: Kavramsal olarak denge döviz kurundan bahsetmek anlamlı mı?

Satın alma gücü paritesine (PPP) dayalı analizler, bu kavramın hem mutlak hem göreceli versiyonları için, pek yardımcı olmuyor. Mutlak versiyonda döviz kuru paritesi iki ülkenin fiyatlar genel seviyelerinin oranına eşit olmak durumunda, göreceli versiyondaysa paritedeki değişmeler enflasyondaki değişmeleri izleyecek. Her iki versiyonda da, PPP bir uzun dönem kavramıdır ve gerçek zamanda neredeyse hiçbir durumda geçerli olmaz. Ekonometrik çalışmalar paritelerin PPP seviyelerini ziyaret edip, sonra hızla PPP noktalarından uzaklaştığını gösteriyor. En iyi ihtimalle 4-5 yılda bir ziyaret edilen uzun dönem denge seviyelerinden bahsediyoruz. İkinci kolay cevap, tartılı efektif reel kur endeksine (RER) bakarak “aşırı değerlenmeden” bahsetmek oluyor. Verimlilik ve reel ücret etkilerini hesaba katmadan, veya maliyete tesir eden diğer fiyatlardaki gelişmeleri göze almadan, PPP veya RER endekslerine bakarak karar vermek yanıltıcı. Özellikle 2001 krizi sonrasında durum böyleydi çünkü bu kalemlerde önemli değişiklikler olmuş durumdaydı. Tabii aynı reçete sonsuza kadar uygulanamazdı. Mesela verimlilik artışı yararlıdır ancak verimlilik sonsuza kadar aynı hızda artamaz. Keza reel ücretler sürekli düşemez. Durum simetrik değil ve kur nasıl uzun süre değerlenmeye devam edebildiyse değer de kaybedebilir. 

İhracat iyidir ama ihracata dayalı büyümeyi kısa aralıklar dışında bir desen olarak isteyemeyiz. İsteyemeyiz çünkü iç pazarımız dar değil ve insanlarımızın gelir düzeyinin artmasını istemeliyiz. Tümüyle ihracata dayanmaya kalkışırsak ihracat pazarlarının iç pazarın 5 katı büyümesi gerekir. Mümkün değil. Ancak bir dengelenme şart. 

Bir döviz kurunun yanlış seviyede tutunması pekala mümkün ve denge boş bir kavram değil. Müteveffa Rudi Dornbusch ününün bir kısmını Bretton Woods sonrası dalgalı kur döneminde kurların pekala aşırı yükselebileceğini göstererek elde etmişti. Dornbusch (1976) makalesinden kısa süre sonra Avrupa Döviz Kuru mekanizmasının (ERM) oluşturulmuş olması bir rastlantı olmamalı. Demek ki soru şöyle revize edilebilir. İhracatçıların gerçekten rekabet edebilecekleri bir eşik kur değeri var mıdır ve bu eşiğin yakınında olabilir miyiz? Aynı zamanda bu kurdan vadesi geldiğinde ödenecek borçlar bilançoları aşırı tahrip etmemeli. Zor. 

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar
Risk ve yavaşlama 01 Ekim 2019
Fed, resesyon, Türkiye 24 Eylül 2019
Coğrafya ve imparatorluk 17 Eylül 2019
Fed ve dolarizasyon 25 Haziran 2019