Ne oluyor?
Irak’ta olanların Irak’ın doğrudan petrol üretimi üzerindeki etkisi az, fakat potansiyeli üzerinde etkisi var. Günde 6 milyon varile kadar çıkabileceği ve 20 yıl sonra dünya petrol arzının yüzde 45’ini sağlayabileceği düşünülen Irak petrolünde arz 3-3.5 milyon varilde takılıp kalabilir. Asıl rezervin, yüzde 80’e yakın, güneyde yani Basra-Şii bölgesinde olması nedeniyle doğrudan etki düşük kalacak. Fakat kuzeyde boru hattı güvenliği ve Batılı ülkeler tarafından yapılması düşünülen yatırımların ertelenmesi gibi sonuçlar kaçınılmaz. Venezuela ve Nijerya sorunlu, İran’ın üretimi yaptırımlar nedeniyle düşük ve Libya’daki düşüş yüzde 90’a varıyor. Suudi petrolü, Kuveyt ve BAE düşüşü ne kadar telafi edilebilir, belli değil. Yüksek fakat oynak olmayan bir seviyede dengelenmiş görünen petrol fiyatı biraz daha yüksekte dengelenebilir. Bakılacak yer rafineri marjları, bölgeye yatırımlar ve bir ölçüde kendisini sigortalamamış olan maliyetleri petrole çok bağlı şirketlerdir.
Bu süreçte Maliki-Barzani uzlaşması gerçekleşirse, son dönemde yaşanan Kuzey Irak’tan petrol akışıyla ilgili sorun devreden çıkabilir. Olaylar ilk elde ekonomiyi etkiler, ama çok da fazla etkilemez. Petrol fiyatındaki artış meselesinden daha önemlisi Irak’tan yapılan petrol ithalatının son dönemde hızla artarak toplam ithalatın üçte birine ulaşmış olması. Azalan ithalatın yerine daha yüksek fiyattan alım yapılması nedeniyle gerçek maliyet genel petrol fiyatındaki artıştan daha fazla artabilir. Irak’a ihracatımız da son dönemde artıyordu. Burada da geçici sorunlar olacak. Şimdilik bunlar genel tabloyu değiştirmez. Ama risk unsurları artıyor ve son gelişmeler kalıcı olursa iş daha da enteresanlaşacak.
Piyasaları bütün bunlardan çok daha fazla ilgilendiren konular Euro cinsi carry trade’e dönülmeye başlanması ve faiz cephesinde kurşununu tüketen ECB’nin yapacağı niceliksel genişleme. Fed’den şahince açıklamalar beklemiyorum. Fed başkanları tecrübeli ve kariyerli insanlar: Yanlışlıkla konuştuklarını düşünmek “sürpriz etkisi” bekleyenlere iyi gelebilir, ama gerçek böyle olamaz. Bernanke konuşunca geçen yaz piyasalarda fiyatlama değişti. Fakat hiç konuşmayıp aniden varlık alımlarını azaltsaydı daha da şiddetli ve dik bir yükseliş olabilirdi. Yellen de varlık alımlarının bitişinden 6 ay sonra faiz artar mealindeki konuşmasıyla zaten bir “alıştırma” yapmış oldu. Bundan sonrası “yumuşak geçiş” arayışıyla sürecektir.
Riskleri azımsamak doğru değil. Lakin doğrudan etki çok büyük değil: Faiz indirimini kademeli ve dengeli hale getirir.