Otomatik katılım mı otomatik kayıt mı?

Bireysel emeklilik sektöründe son günlerin popüler konusu ‘otomatik katılım’. Bugünlerde çıkan haberlerde bu konun detaylarını bulabilmek pek mümkün değil. Zaten uygulama tasarı aşamasında bile değil. Sadece bazı şirketlerle bir pilot uygulamaya başlanacağını biliyoruz. Bu nedenle Türkiye’de planlanan pilot uygulama ile zorunlu bireysel emeklilik sistemini en iyi örneği olarak görülen İngiltere’yi karşılaştırdığımızda, sistemin alarm veren yönlerini anlatmaya ihtiyaç duyduk. Türkiye’deki pilot uygulamaya göre; 

• Şirketler otomatik katılım için emeklilik şirketleriyle anlaşma yapacak. 

• İşe yeni başlayan herkese, sosyal güvenlik kaydı yapıldıktan sonra bireysel emeklilik sistemine de otomatik olarak kayıt yapılacak . 

• Sisteme zorunlu olarak dahil olan çalışan isterse sözleşmesini iptal ettirebilecek. 

• Bu süreçte şirketlerin çalışanları adına katkı yatırma zorunluluğu olmayacak. 

• Katılımcılar kendi katkıları dışında, ayrıca %25 devlet katkısına da hak kazanacaklar. Bu bilgiler çerçevesinde bir değerlendirme yaparsak; Otomatik katılımdan kastedilen, aslında “Otomatik Kayıt”. 
Çünkü kişilere tasarruf ve bireysel emeklilik konusunda bilinç oluşturmadan, neden hem sosyal güvenlik sistemine hem de BES’e üye olması gerektiği anlatılmadan, fayda analizi yapılmadan ve belirli kural konulmadan oluşturulacak bir uygulamanın istenilen faydayı yaratması mümkün görünmemektedir. 
Otomatik katılımın dünya örnekleri nasıl işlemektedir?(1) 

Otomatik katılım sisteminin en başarılı örneği olan İngiltere’yi incelediğimizde, sistemin kapsamlı bir çalışmanın sonucunda hayata geçtiğini görmekteyiz. Sisteme çalışan, işveren ve devlet, farklı kriterlerde beraber katkı yapmaktadır. Yani işveren de sistemin bir parçasıdır. 

• Sistemin adaptasyonu kademeli bir şekilde gerçekleşmektedir. İlk uygulamaya büyük şirketlerle başlanıp, daha sonra orta ve küçük ölçekteki şirketlerle devam edecek. 

• Ekim 2012’de başlayan adaptasyon Ekim 2018’e kadar devam edecek. Yani tam entegrasyon için şirketlere 6 yıllık bir zaman tanınmaktadır. 

• Sistemin tüm tarafl arı için minimum katkı yüzdeleri tanımlanmış ve kademelendirilmiştir. Bu kademelendirmede; Eylül 2017’ye kadar minimum katkı %2 (işveren %1, çalışan %0,8, vergi indirimi %0,2), Ekim 2017’den Eylül 2018’e kadar minimum katkı %5 (işveren %2, çalışan %2,4, vergi indirimi %0.6), Ekim 2018 ve sonrası minimum katkı %8 (işveren %3, çalışan %4, vergi indirimi %1).(2) 

• Sisteme her çalışan katılamamaktadır. Katılım için belirli bir yaş ve gelir seviyesi gerekmektedir. Sisteme uygun çalışanlar; 

• 22 yaşından büyük ve emeklilik çağına gelmemiş olanlar, 

• Belli bir gelir seviyesi olan (yıllık 9 bin 440 eurodan ya da aylık 787 eurodan fazla gelir elde edenler). 

Sistemin katılımcı tarafından işleyişi 

Bir çalışan otomatik katılım ile sisteme dahil olduktan sonra, istediği zaman ödemesini durdurabilir. Ancak genel uygulamada birikimini, önemli bir hastalığı olmadığı sürece, en az 55 yaşına kadar geri çekememektedir. Ödemesi durdurulan emeklilik planı daha sonra tekrar başlatılabilir. Eğer bu ödemeyi durdurup tekrar canlandırma 12 aylık bir periyotta bir kez gerçekleşmişse, işveren de belirtilen yüzdelerde çalışan adına katkı yapmak zorundadır. 

Bunların dışında ödemesini donduran ya da sözleşmesini sonlandıran kişiler her üç yılda bir tekrar otomatik katılım ile sisteme entegre olmaktadır. Ayrıca çalışan iş değiştirdiğinde, eğer kabul kriterlerini sağlıyorsa, yeni işverenin emeklilik planına katılmak zorundadır. Katılımcının bireysel sözleşmesinin bulunması, kişiyi otomatik katılımdan da muaf tutmamaktadır. 

Özetle, İngiltere’deki otomatik katılım ile şu an tartışılan“otomatik katılım” uygulamasını karşılaştırdığımızda yapılması gereken çok şey olduğunu görmekteyiz. Sektörün geleceği için çok önemli olan bir konunun gerekli hazırlık ve konsensus sağlanmadan pilot uygulama dahi olsa hayata geçirilmesi, beklenen faydayı vermeyeceği gibi, tüm tarafl ar için de gereksiz bir iş yükü yaratacaktır.
***
(1) Workplace pensions - Frequently Asked Questions, https:// www.gov.uk/workplace-pensions (2) https://www.moneyadviceservice. org.uk/en/articles/automatic- enrolment-into-a-workplace- pension