Özel sektör dış borçlanmaya ara mı verdi?

Özel sektörün dış borcu haziran sonunda 278 milyar dolarla rekor düzeye çıkmıştı. Defalarca yazıldı çizildi; özel sektör borcundaki artış gelecekte sıkıntı yaratabilir, diye. Karşı görüşü savunanlar ve bunun bir sıkıntıya yol açmayacağını dile getirenler hemen, “Borç var ama, alacak da var” diye savunmaya geçtiler. Durum pek öyle değildi aslında. Alacak düşüldükten sonraki resmi rakamlar da pek iç açıcı değildi ki. Haziran sonundaki döviz varlık ve yükümlülüğü arasındaki farkı gösteren açık pozisyon da 179 milyar dolardı. 

Yani öyle birilerinin biraz da nedensiz ve yanlış temeller üzerine kurgulayarak ifade ettikleri “döviz artsın” temennisi, başımıza çok iş açabilirdi. Dolardaki 10 kuruşluk bir artış özel sektöre yaklaşık 28 milyar liralık bir yük demekti. Yine 10 kuruşluk bir artışın açık pozisyondan dolayı getireceği yük de 18 milyar lirayı buluyordu. 

İşte özel sektörün haziran sonunda 278 milyar dolarla rekor düzeye çıkan dış borcu, temmuzda 1.4 milyar gibi pek de azımsanmayacak ölçüde azaldı. Bu azalmanın hemen hemen tümü kısa vadeli borçlardaki gerilemeden kaynaklandı. Özel sektörün kısa vadeli borcu temmuz ayında 1 milyar 352 milyon dolar azaldı. uzun vadeli borçtaki 28 milyon dolarlık azalmayla birlikte toplam düşüş 1 milyar 380 milyon dolara ulaştı. 

Temmuz ayındaki bu gerilemeye rağmen, özel sektörün toplam dış borcu ilk yedi ayda 8.4 milyar dolar artmış durumda. Bu artış da tümüyle uzun vadeli kredilerden kaynaklandı. Yedi ayda uzun vadeli krediler 8.8 milyar dolar arttı, kısa vadeli olanlarda ise 391 milyon dolarlık gerileme görüldü. 

Özel sektörün dış borcunda temmuzda yön aşağı, bu çok açık. Bunun bir eğilim olduğu, olacağı elbette söylenemez. Gidişatın hangi yönde olacağını görmek için bir süre beklemek gerekecek. Ama bir gerçeğin altını bir kez daha çizmekte yarar var; temmuzda azalmış olsa da özel sektörün yaklaşık 277 milyar dolar düzeyindeki dış borcu hiç de azımsanacak, önemsiz gösterilmeye çalışılacak bir borç değil. Tamam; haziran sonuna göre stokta azalma var. Tamam; hazirandan itibaren bir yılda 142 milyar dolar ödenecekti, temmuzdan itibaren bir yılda 140 milyar dolar ödenecek. Bunlar iyiye işaret; ne var ki sorun tümüyle geride kalmış değil. 

Hele hele en yetkili ağızlardan bankacılık sistemini alt üst edecek demeçler peş peşe gelirken... Etrafımızdaki ateş çemberine benzin dökenler giderek çoğalırken...

TOBB ETÜ’den işsizlikle ilgili karamsar tablo

TOBB ETÜ bünyesindeki Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (SPM) her ay izleyen ayın işsizlik verilerine ilişkin tahmin açıklıyor. İlk tahmin haziran için açıklandı ve gerçekleşme, SPM’nin yüzde 9’luk tahminiyle neredeyse aynı düzeyde, yüzde 9.1 olarak geldi. 

SPM, bu kez temmuz için tahminini açıkladı. Ne var ki, bu tahmin hiç de hoşa gidecek(!) bir tahmin değil. SPM’ye göre işsizlik oranı temmuzda da yükselmeye devam edecek ve yüzde 9.6’yı bulacak. 

Haziranda yüzde 11.1 düzeyinde gerçekleşen tarım dışı işsizlik oranını temmuzda yüzde 11.8 olarak tahmin eden SPM, temmuzda işgücüne katılma oranının düşeceği, aynı şekilde sanayi istihdamının da azalacağı görüşünde. 
SPM’den yapılan açıklamada, haziran rakamlarının, sanayideki yavaşlamaya dönük kaygıları haklı çıkardığı belirtilerek aynı kaygıların temmuz için de geçerliliğini koruduğu belirtildi. Açıklamanın son bölümünde şöyle denildi: 

“İç talepte bir süredir gözlenen daralma artık rakamlara da yansımaktadır. Bir yandan Ortadoğu’daki politik durum ve Ukrayna krizi, bir yandan da AB’deki yavaş büyüme beklentisi ihracat artışını tehdit etmektedir. Sonuç olarak, iç talebin daralmasını da dikkate aldığımızda işgücü piyasası göstergelerinin seyrinin gelecek ay da (temmuz) olumsuz seyrini devam ettirmesi beklenmektedir. Genel işsizlik oranı 0.5 puan artışla yüzde 9.6 ve tarım dışı işsizlik oranı 0.7 puan artışla yüzde 11.8 olarak tahmin edilmektedir. İstihdam oranının yüzde 51’e ineceğine ilişkin tahminlerimiz de bu beklentiyi destekler niteliktedir.”