Premier Lig arayı açıyor!
Geçen hafta İngiltere Premier Lig maçlarının ülke içi yayın hakları rekor bir bedelle satıldı. Yapılan ihale sonucunda, 2016-19 sezonları Premier Lig maçlarının ülke içi yayın haklarını 5 milyar 136 milyon sterline, (yani yaklaşık 7 milyar 800 milyon dolara) Sky ve BT (British Tv) televizyonları satın aldılar. Naklen yayın ihalesi tarihinde bir rekor olan bu anlaşma sonucunda, Premier Lig’in ülke içi yayın gelirleri bir önceki anlaşmaya göre yüzde 70 artış kaydetti. Sky ve BT televizyonlarının bir önceki dönem için (2013-2016 sezonlarında her sezon oynanan toplam 154 maç için) ödedikleri toplam tutar 3 milyar 18 milyon sterlindi (Yaklaşık 4 milyar 700 milyon dolar).
Premier Lig PLc Başkanı Richard Scudamore, anlaşma sonrası düzenlediği basın toplantısında bu tutarın, Premier Lig maçlarının yurt dışı satışıyla birlikte 5.5 milyar sterline ulaşmasını beklediklerini ifade etti. (Yaklaşık 8 milyar 360 milyon dolar) eni anlaşma, 2016- 2017 sezonundan itibaren geçerli olacak ve ilk kez cuma akşamları oynanacak Premier Lig maçlarını da kapsayacak. Şifreli yayın yapan rakip iki yayın kuruluşu 2016-2017 sezonundan itibaren, İngiliz Premier Lig’deki 380 maçın 168’ini ülke içinde naklen yayınlayabilecek. Bu maçların 126’sını beş paketi satın alan Sky, 42’sini de iki paketi satın alan BT yayınlayacak. İngiltere Premier Ligi maçlarının yurt dışı yayın hakları için ise ayrı bir ihale yapılıyor.
Naklen yayın hakları satışında rekora nasıl gelindi?
Grafik 1' de görüldüğü üzere 1992- 93/1996-97 sezonlarında yapılan ilk ihaleyle, Premier Lig maçları üç yıllığına 38 milyon sterline satıldı. Bir sonraki sezonda 168 milyon sterline ulaşan yayın haklarında, ilk büyük tutar 2001-04 sezonunda geldi. Bir önceki ihaleye göre %184, 38 milyonluk ilk ihaleye göreyse %868’lik bir artışa karşılık gelen bu tutar, o günkü koşullarda Premier Lig için bir rekordu. Premier Lig’de yıllık naklen yayın bedelinin 500 Milyon Sterlin üzerine çıktığı dönem ise 569 milyon sterlin ile 2007-2010 sezonları oldu. 2013-16 sezonları arasında ise Premier Lig’in yıllık yayın bedeli ilk kez 1 milyar sterlin üzerine çıktı. (1)
Para Ligi’ndeki 30 kulüpten 14’ü Premier Lig’den
Özetle, Premier Lig 1992-2019 sezonları arasında naklen yayın gelirlerini tam 44 kat artırarak 38 milyon sterlinden, 1.7 milyar sterline getirdi. Bu performans Avrupa’da benzer ligler içinde sıra dışı bir mali başarı olarak karşımıza çıkıyor. Bu sayede İngiliz kulüpler yıllık gelirlerini önemli ölçüde artırma şansını yakaladılar. Nitekim, Deloitte’un son Para Ligi Raporu’nda yer alan 30 takımdan 14’ü, Premier Lig’den geliyor. (2)
Bu bağlamda yine, Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi’ne katılan kulüplerin yayın gelirlerinin toplam gelirleri içindeki paylarına bakıldığında, İngiliz kulüplerin naklen yayın gelirlerinin toplam gelirleri içindeki payları, tablo:2’den de görülebileceği üzere %43’e yükselmiş durumda.
Avrupa’da en fazla maçı İngilizler oynuyor
Parasal ve finansal üstünlük, kendisini yeşil sahalarda somutluyor. Bu kapsamda değerlendirildiğinde, 2.9 milyar euroluk değeriyle en fazla parasal gelir yaratan Premier Lig ve İngiliz takımları, gerek Şampiyonlar Ligi, gerekse Avrupa Ligi’nde en fazla maç yapan ülke takımları olarak karşımıza çıkıyorlar. UEFA Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi’nde en fazla maç yapan takımların oynadıkları maç sayılarını gösteren Tablo 3’ten de görüleceği üzere, Şampiyonlar Ligi’nde 2003/04 ile 2012/13 sezonları arasında en fazla maçı 418 adet maçla İngiliz kulüpleri oynamış. İngilizleri 381 maç sayısı ile İspanya takip ederken, Avrupa Ligi’nde en çok maç yapan ülke ligi olarak İspanya’yı görüyoruz. Toplamda bakıldığında ise, İngilizler her iki kupada toplamda bu dönemde 771 maç yaparken, İspanyollar 768 kez maç yapmışlar. İspanyolları üçüncü sırada 629 maç sayısı ile Almanya takip ediyor.
Finansal üstünlük, yeşil sahalarda da rekabet üstünlüğü getiriyor
Kupalarda oynayan takım sayılarındaki yoğunlaşmayı göstermesi bakımından Tablo 3: ilginç. Bu tablo bize, gerek Şampiyonlar Ligi, gerekse UEFA Avrupa Ligi’nde İngiliz takımlarının, diğer lig takımlarına göre ciddi rekabet üstünlüklerine sahip olduklarını bize gösteriyor.
Sonuç
Günümüz finansal/endüstriyel futbolunun en önemli gelir kaynağı naklen yayın gelirleri. Endüstriyel futbolun temel yakıtını sağlayan naklen yayın gelirlerinin her geçen gün toplam gelirler içindeki payı artıyor.
Finansal futbolun gelirlerinin geometrik artmasının en önemli nedenlerinden birisi, naklen yayın gelirlerinde son on beş yılda yaşanan olağanüstü artışlar. Naklen yayın gelirlerinin diğer gelirlere oranla toplam gelirleri artırmada çarpan etkisi daha yüksek. Bugün aşırı gelir ve servet birikimine ulaşan lig ve kulüplerde yayın gelirlerinin önemli bir rolü var. Merkez liglerde toplam gelirlerin içinde naklen yayın gelirlerinin payı İtalya’da %48, Fransa’da %47 iken İngiltere’de %43 düzeyinde, Türkiye Süper Ligi’nde ise %42 genel oranı göstermemekle birlikte, UEFA organizasyonlarına katılan takımlarımızın yayın gelirleri merkez liglere yakın seviyede. Naklen yayın gelirleri aynı zamanda liglerin konvertibilitesini göstermesi bakımından da önemli. Çünkü, yayın gelirlerinin ne kadarlık kısmının domestik ligin dışından geliyor olması, o ligin konvertibilitesini de belirlemek açısından önemi büyük. Premier Lig’in her hafta sonu 174 ülkede yaklaşık 600 milyon insan tarafından izleniyor olması, bu ligin konvertibilitesinin ne kadar yüksek olduğunu bize gösteriyor.
Parasal üstünlük sonuçta yeşil sahalarda da rekabet üstünlüğü getiriyor. Özellikle, Şampiyonlar Ligi’nde en fazla maç yapan takımların ait olduğu ligin Premier Lig olduğunu tekrar anımsatırsak, parasal rekabette İngilizlerin, Avrupa’nın diğer liglerini nasıl geride bıraktığını da net olarak ortaya koymuş oluruz. Daha çok parasal gelire ulaşan ülke liglerinden daha fazla takımın Avrupa kupalarında yer alıyor olması, aslında bugünkü futbolun rekabetçi yapısının nasıl bozulduğunu da ortaya koyuyor. Bu olumsuzluk, futbolun rekabetçi yapısını uzun vadede olumsuz etkileyen en önemli faktör… Burada Kutlu Merih’in literatüre armağan ettiği Merih Paradoksu ortaya çıkıyor. “Finansal üstünlük, futbolda rekabeti bozar.” Bu durum ise, uzun vadede futbolun ölümü anlamına geliyor. İşte, bugün finansal futbolun çözmesi gereken en önemli sorunlarından birisi bu, ne yazık ki…
(1) http://www.theguardian.com/football/ blog/2015/feb/10/premier-league-tv-rightsgrow- sky-sports?
(2) Deloitte Sport Business Group, Annual Review of Football Finance, June 2013,Sh.6-7
(3) Licensed Thrill, Benchmarking report on the clubs qualifi ed and licensed to compete in the UEFA competition season 2013-14, September 2014 sh.35
(4) Licensed Thrill, Benchmarking report on the clubs qualifi ed and licensed to compete in the UEFA competition season 2013-14, September 2014 sh.19.
(1) http://www.theguardian.com/football/ blog/2015/feb/10/premier-league-tv-rightsgrow- sky-sports?
(2) Deloitte Sport Business Group, Annual Review of Football Finance, June 2013,Sh.6-7
(3) Licensed Thrill, Benchmarking report on the clubs qualifi ed and licensed to compete in the UEFA competition season 2013-14, September 2014 sh.35
(4) Licensed Thrill, Benchmarking report on the clubs qualifi ed and licensed to compete in the UEFA competition season 2013-14, September 2014 sh.19.