Sanayi üretiminde sürpriz
2015 yılının büyüme serüveni biraz ilginç olacak gibi görünüyor. Yılın ilk çeyreğinde ekonomide yıllık bazda büyüme hızı yüzde 2.5 olarak ölçüldü. İkinci çeyrekte büyüme hızlandı, oran yüzde 3.8’e yükseldi. Böylece yılın birinci yarısında büyüme yüzde 3.1 oldu. Bu hız bizim tarihsel ortalamamızın altında ve ekonomide bir büyüme sorununun varlığına işaret ediyor. Öte yandan, yavaş büyüme küresel sorun niteliği kazanmış gibi görünüyor. Dünya ekonomisinde büyümenin 2014 ortasından itibaren yavaşlamaya başladığı biliniyor. IMF’nin Nisan ayında yaptığı yıllık büyüme tahminlerini Ekim ayında yayınladığı son raporunda genel olarak aşağıya doğru revize etmesi böyle bir sorunun varlığını teyit ediyor. Dahası, bizim de dahil olduğumuz gelişmekte olan ülkeler grubunda 2015 yılında büyüme adeta dibe çökmüş gibi görünüyor. Bu durumda bizim yılın ilk yarısında ulaştığımız yüzde 3.1 boyutundaki büyüme hızının pek de fena olmadığını söylemek mümkün. Ne var ki, öncü nitelikteki büyüme göstergeleri üçüncü çeyrekte (temmuz-ağustos- eylül dönemi) ekonominin hız kestiğini ima ediyor. Kimi tahminler bu dönemde büyüme hızının yüzde 2.5 civarına gerileyeceğini söylüyor.
Büyümenin öncü göstergeleri arasında en önemlilerden birisi sanayi üretimi. Ekonominin toplam üretiminin (GSMH) hareketi ile sanayi üretiminin hareketi arasında güçlü bir bağlantı var. Bu nedenle daha önceden bilgimize sunulan sanayi üretimi verileri önemli bir öncü gösterge olarak kabul ediliyor.
Ağustos ayı yılın üçüncü çeyreğinin tam ortasını oluşturuyor. Dün 2015 yılı Ağustos ayı sanayi üretim bulguları açıklandı. Üçüncü çeyreğin ortasında sanayi üretiminin yüzde 2 civarında toplulaşan tahminleri önemli ölçüde aşan bir hızda büyüdüğü anlaşılıyor. Yıllık bazda ve takvim etkisinden arındırılmış olarak yapılan hesap Ağustos ayında sanayi üretiminin yüzde 7.2 oranında arttığını gösteriyor. Sanayi üretiminde yıl içinde Ağustos öncesinde ulaşılan en yüksek büyüme hızı Haziran ayındaki yüzde 4.9 oranındaki büyüme. Dahası, bu yılın Ağustos ayı büyüme hızı 2012 den bu yana kaydedilen en yüksek oran. Üstelik bu performansa 2014 yılının Ocak ayında elde edilen yüzde 7.6 oranındaki hız dışında yaklaşabilen başka ay da yok. Bütün bunlar 2015 yılın üçüncü çeyreğinin ortasında sanayi üretim artışında yukarı yönlü, önemli bir sapma olduğunu gösteriyor.
Sanayi üretim artışı yıllık üretim artışının yanı sıra aylık bazda da hesaplanıyor. Aylık değişmelerin hesabında ham veriler takvim etkisinin yanı sıra mevsim etkisinden de arındırılıyor. Bu biçimde yapılan hesap 2015 yılının Ağustos ayında sanayi üretiminin yüzde 2.9 oranında büyüdüğünü gösteriyor. Bir aydan ötekine üretimde meydana gelen değişmeyi ölçen bu bulgu büyümenin ivmesi olarak tanımlanıyor. Yılın üçüncü çeyreğindeki performans sanayi üretim artışının ivmesinin de yükseldiğini ima ediyor. Yüzde 2.9 boyutundaki ivme hem bir önceki ayın (Temmuz 2015) hem de geçen yılın aynı ayının (Ağustos 2014) üretim artış hızlarından daha büyük. Bu da yılın üçüncü çeyreğinin ortasında sanayi üretiminde yüksek dozlu bir artış olduğunu teyit ediyor.
Ağustos ayında sanayi üretimindeki hızlanmanın önemli bir kaynağının baz etkisi olduğu görülüyor. 2014 yılının Ağustos ayında takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi yıllık artış oranı yüzde 4.7. Aylık bazda yapılan hesapta 2014 yılının Ağustos ayındaki artış oranı yüzde eksi 2.6. Bu düşük oranları baz alarak yapılan Ağustos 2015 hesapları salt bu nedenle bir miktar yüksek görünüyor. Sanayi üretimin alt sektörleri itibariyle yapılan değerlendirme 2015 yılı Ağustos ayında sanayi üretim artışında gözlenen hızlanmanın arkasında birkaç sektördeki yüksek performans artışının yattığını gösteriyor. Örneğin, Ağustos ayında üretimi yüzde 15.9 oranında artmış olan dayanıklı tüketim malı imalatı bunlardan birisi. Yüzde 14.9 artmış olan sermaye malları imalatı bir başkası. Elektrikli teçhizat imalatı, fabrikasyon metal ürünleri, bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı da bu türden alt sektörler. Sanayi üretimindeki hızlı üretim artışının genellikle dayanıklı sanayi malları imalatındaki hızlanmadan kaynaklandığı dikkati çekiyor.
Yılın üçüncü çeyreğinin tam ortasında üretimin omurgasında sağlanan hızlı büyümenin önemli olduğunda kuşku yok. Bunun ne kadar kalıcı olacağı, ekonominin bütününde büyümeye ne kadar yansıyacağı önümüzdeki aylardaki performansa bağlı. Ama sanayi üretiminde gözlenen bu artışın daha şimdiden ekonominin yıllık büyüme hızını yukarı çektiğini söylemek mümkün.