Tarım sigortaları...
Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü döneminde tanıştığımız ve daha sonra çok sık görüşmesek de irtibatı koruduğumuz İsmail Kemaloğlu aradı. Manisa’da yapılacak tarım sigortaları toplantısına davet etti. Davet ederken,”uzun zamandır tarım sigortaları konusunda yazmadınız. İlginizi çekecek bilgiler olabilir” dedi. “
Yazmadığımıza göre, tarım sigortaları ile ilgili ciddi bir sorun yok. Olsaydı, çiftçiler mutlaka arardı” dedim. Fakat, Manisa’nın özel bir durumu vardı. Bu yıl yaşanan doğal afetler nedeniyle özellikle üzüm bağlarında büyük hasar meydana geldi. Hem üreticilerin durumunu hem de Tarım Sigortaları Havuzu’nun (TARSİM) çalışmalarını yerinde öğrenmek için Manisa’daki toplantı iyi bir fırsat oldu.
Manisa’ya Toprak Mahsulleri Ofisi eski İzmir Bölge Müdürü Mesut Dirik’le birlikte gittik. Çok bilgilendirici ve verimli bir yolculuk oldu. Toplantı öncesinde TARSİM Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Kemaloğlu, Başkan Yardımcısı Dr. Ahmet Genç, Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yusuf Cemil Satoğlu ile diğer yöneticilerle tarım sigortaları üzerine sohbet ettik. Sohbetimizden ve toplantıdan edindiğimiz bilgileri şöyle özetleyebiliriz:
1- Tarım sigortaları ile, tarımsal üretimin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve risklerden doğabilecek belirsiz kamu bütçe yükünün planlı hale getirilerek, üreticilerin uzun vadeli gelir istikrarına kavuşturulması amaçlanıyor.
2- Türkiye’de devlet destekli tarım sigortaları uygulaması 10 yıl önce çıkarılan 5363 Sayılı Tarım Sigortaları Yasası ile başladı. Bu çalışmaları yürütmek üzere kurulan Tarım Sigortaları Havuzu’nun(- TARSİM) 7 kişilik yönetim kurulunun 4 üyesi kamudan, 2’si sivil toplum kuruluşlarından 1 üye de işletici şirket temsilcisinden oluşuyor.
3- TARSİM’ in iş ve işlemleri, 23 sigorta şirketinin eşit sermaye ile kurdukları Tarım Sigortaları Havuz İşletmesi AŞ tarafından yapılıyor. Şirketin kar amacı yok. Sanıldığının aksine özel bir şirket değil. TARSİM AŞ ortağı sigorta şirketleri, acenteleri aracılığıyla poliçe düzenliyor ve komisyon alıyor. Sigorta şirketlerinin hasar tazminatı ödemesi ve ekspertiz konularında hiçbir sorumlulukları yok. Tazminatlar TARSİM tarafından ödeniyor.
4- Tarım sigortalarında gönüllülük esas. Tarım Yasası’na göre Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS), Türkvet ve diğer kayıt sistemlerine kayıtlı çiftçiler prim desteğinden yararlanabiliyor.
5- Devletin pirim desteği oranı, 2015 yılı için tüm branşlarda yüzde 50, sadece açık alanda yetiştirilen meyvelerde yüzde 66.7’ye çıkıyor. 2015 yılı itibariyle Bitkisel Ürün, Büyükbaş Hayvan Hayat, Küçükbaş Hayvan Hayat, Kümes Hayvanları Hayat, Su Ürünleri Hayat ve Arıcılık (Arılı Kovan) Sigortaları olmak üzere 7 branşta poliçe düzenleniyor. Tüm sigorta branşlarında başlangıç, yenileme ve hasarsızlık indirimi uygulanıyor.
6- Tarım sigortalarında teminat kapsamına alınan riskler, bölgeler ve ürünler, Bakanlar Kurulu tarafından alınan kararlar doğrultusunda her yıl yeniden belirleniyor.
7- Tarım sigortası yaptıran çiftçiler, 2015 yılında 1dekar buğday için ortalama 4.5 lira, 1 dekar ayçiçeği için ortalama 2.8 lira, 1 dekar üzüm için ortalama 101.8 lira (don riski dahil), 1 dekar fındık için ortalama 36.1 lira (don riski dahil) sigorta primi ödüyor.
8- Tarım sigortalarının başladığı 1 Haziran 2006’dan 22 Ekim 2015’e kadar 5 milyon 807 bin sigorta poliçesi kesildi. Kesilen poliçeler karşılığında 1.86 milyar lira prim ödenirken, 2.24 milyar lira hasar ödemesi yapıldı. Toplamda 68.5 milyar lira tarımsal varlık sigortalandı. Hayvan sigortaları açısından bakıldığında 2.4 milyon büyükbaş, 1.9 milyon küçükbaş ve 46.7 milyon kümes hayvanı sigortalandı.
9- Bu yıl ülke genelinde 70 ilde 1 milyon 315 bin hektar alanda sorun yaşandı.Manisa’da en çok sorun yaşanan illerden birisi. 2013’te meydana gelen sel-su baskını, dolu, don, fırtına ve aşırı yağış felaketleri nedeniyle 35 bin 878 üreticiye ait 721 bin dekar alan olumsuz etkilendi. Düzenlenen 35 bin 676 poliçe karşılığında yaklaşık 31 milyon lira prim desteği ödenirken, zarar gören üreticilere 90 milyon lira tazminat ödendi. Geçen yıl ilde 54 bin 783 adet poliçe düzenlendi. 61 milyon 377 bin lira prim ödenirken, zarar gören üreticilere 20 milyon 150 bin lira tazminat ödendi. Bu yıl ise yıl başından 22 Ekim’e kadar 49 bin 811 sigorta poliçesi kesildi. Kesilen poliçeler karşılığında 51 milyon lira prim desteği ödenirken, ekim ayı sonuna kadar ödenecek hasar tazminatı 240 milyon lira. TARSİM Yönetim Kurulu, toplantı sırasında 240 milyon liralık temsili çeki Manisa Valisi Erdoğan Bektaş’a verdi. Manisa’da bu yıl 14 bin 393 üreticinin Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifl eri’ne olan düşük faizli zirai kredi borçları ertelendi.
10- Toplantıda söz alan çiftçiler, TARSİM yöneticileri, sigorta acenteleri sigorta eksperlerinden şikayetçi olduklarını dile getirdi. Ekspertiz raporları çok çelişkili. Bu konunun mutlaka ele alınmasında yarar var. Çiftçiler ayrıca muafiyet oranlarının yüksek olmasından şikayetçi.
Özetle, tarım sigortaları konusunda çiftçi duyarlı. Ancak, Manisa örneğinde de görüldüğü gibi doğal afet yaşanan yılın ertesi, daha çok sigorta yapılıyor, daha çok poliçe kesiliyor. TARSİM Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Kemaloğlu’nun söylediği gibi tarım sigortalarında sadece zararın tazmin edilmesi değil, üreticinin gelir kaybının minimize edilmesi ana hedef olmalı.