Tek grafikte 50 yıl

1965 seçimi etrafında fert başına geliri yukarı iten kısa süreli bir momentum yakalanmıştı. Demirel’in “kalkınmacılığı” buradan geliyor. Tuhaftır, bu itişi sağlayan ithal ikamesi + planlama idi. Derhal “plan değil pilav” demeye başladılar: Olay 1970 devalüasyonuyla bitti. Siyasi eşleniği 15-16 Haziran. Tam bir sendika + ithal ikamesi ürünüdür ve “eski” işçi sınıfının ilk ve son kitlesel eylemidir. 9 Mart’ın yenilgisini de garanti etmiştir. 

1973 etrafındaki –Ecevit çıkışına denk gelen- ivme işçi dövizleri sayesindedir. 1977’de deniz bitti ve 1971’de tartışılan dışa açılma/ihracat yönelme 24 Ocak ile sonunda geldi. 1980 kararları ekonomiye çok dik bir çıkış sağladı. Bu atılım, 1980’de dip noktasına ulaşan çakılmayla doğru orantılıdır. Sert çakıldık, model tıkandı ve çıkış da orantılı biçimde hızlı oldu. 

1987 referandumu 24 Ocak kararlarının sonuna gelindiğinin ilanıdır aynı zamanda. Kemal Derviş’in 1987’de NBER Macroeconomic Annual’ın ilk sayısında Özal’ı öven makalesi talihsiz biçimde bitişle neredeyse eş zamanlıdır. Bilindiği gibi, Derviş-Robinson raporu 24 Ocak kararlarının özüdür. Bir anlamda 24 Ocak da Derviş’in programıdır. 

Reel ücretlerdeki baskı fazla uzun sürünce 1989 Bahar Eylemleri geldi. 1989 32 sayılı karar, artmasına karar verilen iç borcu yabancı sermayeye finanse ettirme kararıdır. 1994 Krizi’yle sonuçlanan aşikar popülizm dönemidir. Aslında 1992 sonunda iş bitmişti. Bir yıl kadar sürüklenildi; zamanlama belli değildi sadece. 5 Nisan 1994 kararlarıyla kuru tutmak için yüzde 400 faiz ödenmesi borç dinamiğini sürdürülemez hale getirdi. 2001, 1999’da biten süreci tam boy kriz oluşmadan yamayarak zaman kazanma işinin eksik yapılması + hatalı program tasarımı yüzünden felaketle sonuçlanmasıdır. Kriz, 1980’den daha az derindir ama ona yakındır. Aynı şekilde, Derviş-IMF programıyla krizin derinliğine orantılı olarak dik bir eğimle hızla yukarı çıkıldı. 

Bu tip programlara yaklaşımda açık bir hata var: Programın soldan eleştirisi ayrıdır, kapitalizm açısından değerlendirilmesi ayrıdır. 1980, iç dinamikler açısından geç kalmış, siyaseten de üç yıl ötelenmiş, ama dünyaya bakarsak “öncü” bir programdır. 2001 Derviş programıysa kapitalizmin en “rasyonel” programıdır. Böyle bakmak lazım. Dünyadaki tasarruf/likidite bolluğuyla birleşti ve inanılmaz başarılı sonuçlar verdi. Ne zaman? 2003-4-5 yıllarında. Genelde 12 yıl boyunca dünyadaki gelişmekte olan piyasalara paralel hareket ettik, ki bu bir mucize sayılabilirdi çünkü 10 yılı aşkın süredir paralel hareket etmiyorduk. 

1 Nisan tezkeresinin geçmemesi AKP’nin büyük şansıdır ve mecburen Derviş programına sarılmaları sayesinde bu kadar iktidarda kalabildi bu parti.  Şimdi yeni program zorunlu. Aslında 2007 yılında dahi gerekiyordu. Ama öteleme ve global kriz sonrası yenilenen sermaye girişleri aciliyeti azalttı: Yükü de artırdı. 

Siyaset her açıdan ekonomi politik işidir. Kriz olmadan program yapmama geleneğini kıracak siyasi odak geleceği kazanır.