Reformda kayıtdışını teşvik eden hükümler
SOSYAL GÜVENLİK VE İŞ HUKUKU / İbrahim Işıklı Birçok kişi gibi ben de sosyal güvenlik reformunun bir an yürürlüğe girmesini istiyorum. Ama mutlaka eleştiriler dikkate alınarak, yasadaki hatalar düzeltildikten sonra yürürlüğe girmelidir. Bu haftaki yazımda özellikle reformdaki bazı hükümlerin kayıtdışını nasıl teşvik ettiğini yazmak istiyorum. İşte sosyal güvenlik açıklarını kapatacağı öngörülen 5510 sayılı kanunda kayıtdışını teşvik edecek düzenlemeler; 1) İşsizlik ödeneği alanların emeklilik priminin İş-Kur tarafından yatırılması reformda son derece iyi niyetle hazırlanan düzenlemeyle, işsizlik ödeneği alan işsizlerin emeklilikle ilgili hak kaybına uğramaması için, işsizlik ödeneği aldıkları sürelerde uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık, ölüm) primleri İş-Kur tarafından ödenmesi öngörülmüş. Ancak, bu hüküm yürürlüğe girdikten sonra birçok kişi çalıştığı işyerlerinden çıkışlarını yaptıracak. Böylece hem çalıştıkları işyerlerinden ücretlerini (ve kaçak çalıştığı için SSK'na ödenmeyen primlerini) alacak, hem de İş-Kur'dan işsizlik ödeneği alarak emeklilik primlerini ödetecek. Yani bir taşla üç kuş vurulacak. Bu nedenle mutlaka bu hüküm düzeltilmeli ve işsizlik ödeneği alan işsizler, halen yürürlükte olan yardımlardan faydalandırılmalıdır. 2) Dul eşler kaçak çalışacak 5510 sayılı kanunun 34. maddesinde; ölen sigortalının hesaplanacak aylığının; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise 5510 sayılı kanunun 5'inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde yüzde 75'i verilmekte iken çalışan veya emekli, aylığı alan dul eşine yüzde 50'sinin bağlanacağı belirtilmektedir. Çalışan, üreten bir kadına vefat eden kocasından dolayı alması gereken dul aylığının sadece yüzde 50'si ödenmektedir. Oysa, çalışmayan veya kendi çalışması nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde yüzde 75'inin ödeneceği öngörülmektedir. Çalışan kadına dul aylığı yüzde 25 eksiltilerek verilecek olup, adeta çalışan kadınlar cezalandırılmaktadır. Bu şekliyle reform çalışan kadına dul aylığı yüzde 25 eksiltilerek ödenmek suretiyle adeta cezalandırmaktadır. Bu nedenle ölen eşinden dolayı dul aylığı alanlar, bir işte çalışsalar bile yüzde 25 oranında eksik aylık almamak için sigortasız çalışmayı tercih edecek ve sonuçta kayıtdışı istihdam artacaktır. 3) İkramiyeler kayıtdışı ödenecek 5510 sayılı kanunla ücret dışındaki diğer ödemelerin üst sınırı aşan kısmından, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak oniki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edileceği öngörülmektedir. Bu durum, işverenlerin ücret dışındaki prim, ikramiye gibi ödemelerin kayıtdışı ödenmesini sağlayacak. 4) İşçi ücretleri düşük gösterilecek Yine 5510 sayılı kanunla kayıtdışını teşvik eden bir diğer düzenlemede işçi çalıştıran Bağ-Kur'luların en yüksek ücret ödediği işçisinden daha az prim ödeyememesidir. Bu da yüksek Bağ-Kur primi ödemek istemeyenlerin yanlarında çalıştırdıkları işçilerinin ücretlerini kayıtdışı ödemelerine yol açacaktır.