2007 yılı menkul sermaye iradlarında vergileme ve beyan

VERGİNİN GÜCÜ / Akif Akarca akif.akarca@alfaymm.com Ticari, zirai veya serbest meslek faaliyetler dışında sahip olunan nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde edilen kâr payı faiz, faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr payları, özel finans kurumlarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları, repo ve benzeri gelirlerin vergilenmesi ve beyanı diğer gelirlere göre bazı farklılıklar gösterir. Bir kısım gelirler kaynakta vergi kesintisine tabidir; ayrıca yıllık beyanname ile bildirim gerekmez. Bir kısım gelirler kesintiye tabi olmakla beraber istisna hadlerini aşan kısım yıllık beyanname ile beyan edilir. Bir kısım gelirde kesinti söz konusu olmayıp asgari tutarı aşarsa tümüyle beyana tabidir. Menkul sermayeyi temsil eden menkul kıymetlerin elden çıkarılması dolayısıyla sağlanan alım-satım kazançlarının vergilendirilmesi de ayrıca incelenmeye değer nitelikte olup gelecek yazımızda ele alacağız. Tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek menkul sermaye iratları Bir kısım menkul sermaye gelirleri tutarı ne olursa olsun beyan edilmez. Diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye dahil edilmez. Başlıcaları aşağıda gösterilmiştir. 1- Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 67. maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan; - Mevduat faizleri - Özel finans kurumlarınca (Katılım bankaları) kâr ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları - Repo kazançları 2- Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemeler. 3- Kurumlar vergisi mükelleflerince 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kazançların dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kâr payları 4- Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kâr dağıtım işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kâr payları. Yıllık tutarı 900 YTL'yı aşması halinde beyan edilecek menkul sermaye iradları Türkiye'de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan aşağıda sayılan iradların tutarı 900 YTL'yi aşarsa tamamı beyan edilir. 1- Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri 2- Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller (31/12/2005 tarihinden önce ihraç/iktisap edilenler) 3- İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kâr paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar 4- Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri 5- Yurtdışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları (faiz, repo, kâr payı vb.) 6- Her çeşit alacak faizleri Yıllık tutarı 19.000 YTL'yi aşması halinde beyan edilecek iradlar Elde edilen gelirin 19.000 YTL'yi aşması halinde (istisnaların düşülmesinden sonra kalan) bu gelirlerin tamamı, 19.000 YTL istisna değildir. Yıllık beyanname ile beyan edilir. 1- 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her çeşit tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresi'nce çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler 2- Tam mükellef kurumlardan elde edilen kâr payları. Menkul sermaye iradları toplamının 19.000 YTL'yi aşıp aşmadığının tespitinde, indirim oranı ve istisna uygulanabilecek iradların, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması ve 19.000 YTL'yi aşıp aşmadığının buna göre belirlenmesi gerekir. İndirim oranı uygulanarak beyan edilecek menkul sermaye iradları Gelir Vergisi Kanunu'nda bazı menkul sermaye iratlarının enflasyondan arındırıldıktan sonra kalan tutarlarının vergilendirilmesi öngörülmüştür. Enflasyondan arındırmaya ilişkin indirim oranı 2007 yılı için yüzde 37,7 olarak belirlenmiştir. 2007 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından, 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresi'nce çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler indirim oranı uygulanmak suretiyle beyan edilecektir. Beyanname verme sınırı olan 19.000 YTL'nin hesabında, indirim oranı uygulanabilecek menkul sermaye iradı tutarı, indirim oranı uygulandıktan sonra kalan kısım itibariyle dikkate alınacaktır. Bu durumda, başkaca beyanı gereken gelirlerin bulunmaması halinde, indirim oranı uygulamasından yararlanabilecek menkul sermaye iradından, gayri safi tutarları toplamı 30.497,59 YTL'yi aşmayan tutarlar için yıllık beyanname verilmeyecektir. Ayrıca; - Her nevi alacak faizleri - Ticari işletmelere dahil kazanç ve iratlar için İndirim oranı uygulanması söz konusu değildir. Devlet tahvili Hazine bonosu ve eurobondlar da özel durumlar TL/YTL cinsinden ihraç edilen devlet tahvili ve hazine bonolarının vergileme esaslarının belirlenmesinde bunların ihraç tarihleri önem taşır. - 26/07/2001 tarihinden önce ihraç edilen bu kıymetlerden 2007 yılında elde edilen, yüzde 37,7'lik indirim oranının uygulanması sonucu ortaya çıkan net gelir 19.000 YTL'yi aşıyorsa tamamı beyan edilecektir. - 26/07/2001-31/12/2005 tarihleri arasında ihraç edilen devlet tahvili ve Hazine bonosundan 2007 yılında elde edilen faiz tutarlarına önce yüzde 37,7 lik indirim oranı uygulanacak, kalan tutardan 205.994,16 YTL'lik istisna düşülecek, kalan rakam 19.000 YTL'yi aşıyorsa yıllık beyanname ile beyan edilecektir. - 01/01/2006 tarihinden sonra ihraç edilen söz konusu menkul kıymetlerden elde edilen gelirler, Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 67. maddesi kapsamında tevkifata tabi olduğundan beyan edilmeyecektir. Dövize endeksli devlet tahvili ve Hazine bonoları - Dövize, altına veya başka bir değere endeksli faiz gelirleri de yukarıdaki esaslara göre beyan edilir. Ancak YTL cinsi kıymetlerden farklı olarak, bu tür faiz gelirlerine yüzde 37,7'lik indirim oranı uygulanması söz konusu değildir. Eurobond faiz gelirleri Bilindiği gibi eurobondlar dış borçlanma kapsamında ihraç edilen menkul kıymetler olup, yabancı para cinsinden ihraç edilen uzun vadeli bir borçlanma aracıdırlar. Vergi uygulaması yönünden Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendirilmektedir. Eurobondlar döviz cinsinden ihraç edilmiş olduklarından yüzde 37,7'lik indirim oranı uygulanması ve indirim söz konusu olmaz. Faiz geliri, elden çıkarma geliri ve istisna uygulaması Devlet tahvili ve hazine bonoları ile eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri toplamının 2007 yılı için 205.994,16 YTL'si gelir vergisinden istisna edilmiştir. İstisna kapsamına giren söz konusu kazançlar için yıllık beyanname verilmeyeceği gibi, diğer gelirler dolayısıyla verilecek yıllık beyannameye de bu kazançlar dahil edilmeyecektir. 2007 yılında elde edilen ve gayrisafi tutarı (26/07/2001-31/12/2005 tarihleri arasında TL cinsinden ihraç edilenler) 361.146,32 YTL'yi aşmayan devlet tahvili ve Hazine bonosu faiz gelirleri beyan edilmeyecektir. İstisna, faiz gelirleri ile elden çıkarma dolayısıyla elde edilen diğer kazançlar toplamına uygulanacaktır. Bir gerçek kişinin, hem faiz hem de elden çıkarma dolayısıyla elde ettiği kazancının bulunması ve gelir toplamının istisna sınırını aşması halinde, istisnanın hangi kazanca uygulanacağı serbestçe belirlenebilecektir. İstisna; faiz gelirleri açısından indirim oranı, elden çıkarma dolayısıyla elde edilen diğer kazançlar açısından ise maliyet bedeli endekslenmesi uygulandıktan sonra bulunan tutara uygulanacaktır. İstisna, sadece gerçek kişilerce elde edilen kazançlar için geçerli olup, ticari işletmelere ait olan gelirlere uygulanmayacaktır. Kâr paylarının vergilendirilmesi Gerçek kişilerce tam mükellef kurumlardan elde edilen her nevi hisse senetlerinin kâr payları, iştirak hisselerinden doğan kazançlar ile kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kâr paylarının yarısı vergiden istisna edilmiştir. Kâr dağıtan kurumca kârın tamamı üzerinden yüzdel5 oranında stopaj yapılır. Gerçek kişilerce elde edilen kâr paylarının diğer yarısı 19.000 YTL'yi aşıyorsa yıllık beyanname ile beyanı gerekir. Kârı dağıtan kurumca kesilip vergi idaresine ödenen vergilerin tümü (istisnaya isabet eden kısım dahil) beyanname üzerinde hesaplanan vergiden düşülebilir. Dağıtılan kâr 31/12/1998 ve daha önceki yıllara ait ise elde edilen kâr payı yıllık beyanname ile beyan edilmez. Dağıtılan kâr 01/01/1999 - 31/12/2002 dönemlerine ilişkin olup, vergi kesintisine tabi tutulmuş yatırım indirimi istisnasından yararlanmış kazançlardan kaynaklanıyorsa elde edilen bu kâr payı 1/9 oranında artırılarak beyan edilir ve bu tutarın 1/5'i beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden yılı içinde kesilmiş vergi sayılarak, düşülür. Beyannamenin verilmesi ve vergilerin ödenmesi 1 Ocak-31 Aralık 2007 döneminde elde edilen menkul sermaye iradları 1-25 Mart 2008 tarihlerinde mükellefin ikametgahının bulunduğu yer vergi dairesine yıllık beyanname ile bildirilir. Hesaplanan vergi tutarından kesinti yoluyla ödenmiş vergiler düşülür; kalan tutar iki taksit halinde, mart ve temmuz aylarında son günü akşamına kadar ödenir. Aile bireylerinin her biri kendi gelirleri için ayrı beyanname verirler. Beyanname verilip verilmeyeceği yukarıdaki açıklamalara göre her aile bireyi için ayrı ayrı değerlendirilir. Yurtdışında çalışan Türk vatandaşlarının menkul sermaye iradlarının beyanı Çalışma ve oturma iznine sahip olarak altı aydan uzun bir süredir yurtdışında yaşamakta olan Türk vatandaşları, Türkiyede elde ettikleri vergi kesintisine tabi menkul sermaye iradları için ,tutarı ne olursa olsun beyanname vermeleri gerekmez. Ancak, Türkiye'de elde ettikleri vergi kesintisi yapılmamış menkul sermaye iradları için beyanname vereceklerdir.