Yabancı işçiler SGK'ya nasıl bildirilecek?
Türkiye'de yabancı yatırımların artması ve buna paralel olarak özellikle gelişmiş Avrupa ülkelerini derinden etkileyen ekonomik kriz sonrası ülkemizde yabancı uyruklu işçi sayısında hızlı bir artış yaşanmıştır. Burada özellikle yabancı işçi sayısındaki artışı bir başka açıdan değerlendirildiğimizde, ülkemiz açısından önemli bir iş deneyimi sağlaması nedeniyle olumlu bulduğumu belirtmeliyim. Çünkü esasen nitelikli işgücü çalışma için Türkiye'yi tercih etmektedir ve ülkemize de ciddi bir mesleki deneyim getirmektedir. İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre, başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek ücretin en az;
a) Üst düzey yöneticiler, pilotlar ve ön izin talebinde bulunan mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 6.5 katı,
b) Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,
c) Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar, öğretmenler ile psikolog, fizyoterapist, müzisyen ve sahne sanatçısı unvanlarında çalışacak yabancılar için asgari ücretin 3 katı,
d) Ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret, yukarıda sayılanlar dışındaki diğer mesleklerde (Satış elemanı, pazarlama-ihracat görevlisi gibi görevler) çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1.5 katı olması gerekmektedir.
e) Turizm-Animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 2 katı,
olması gerekmektedir. Özellikle çalışma izni alınmış kişiler için SGK bildirimi yapılacak ise ücret tutarının en az yukarıda belirtilen brüt tutarda olması gerekmektedir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilen çalışma izni sayısında son bir yılda çok önemli bir artış olmasının belki de en önemli nedeni, eskiden kayıtdışı çalışan birçok kişinin kayıt altına alınmasından kaynaklandığı da ilave edilmesi gereken bir diğer önemli noktadır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü'nün bu anlamda önemli bir görev ifa ettiğini ve esasen ülkemize gelecek yabancı yatırımcıların nitelikli yabancı işgücü talebine olumlu yaklaşarak kısa sürede sorunları çözdüğünü de buradan hatırlatmalıyız.
5510 sayılı Kanun'un 4'ncü maddesi hükmü gereği, mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar hakkında 4/a bendi (SSK) hükmünün uygulanacağı belirtilmiştir. Yine, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanların sigortalı sayılmayacağı hüküm altına alınmıştır. Ancak Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nde yapılan değişiklikle Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamayan ülke uyruğunda olanlar için üç ay sınırlaması getirilmiştir. Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanların sigortalı sayılmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nde yapılan bu değişiklik sonrası ikili sosyal güvenlik anlaşması olan ülke vatandaşlarının söz konusu sözleşmede belirlenen süre kadar 6'ncı madde kapsamında sigortalı sayılmaması mümkün iken sözleşme olmayan veya sözleşme olmasına rağmen 3 aydan fazla süre öngörmeyen ülke vatandaşları ise 3 aylık sürenin bitimini müteakip sigortalı sayılacak ve İngiltere'de ikamet edenler ile İsviçre vatandaşı olanlardan istekte bulunanlar hariç tüm yabacı uyruklular da 5510 sayılı Kanunun 4'ncü maddesi kapsamında sigortalı sayılacak ve 4/a bendine tabi olanlardan aynı zamanda işsizlik sigortası kesilecektir. Yabancı çalışanlar için, e-bildirge sisteminde 1 nolu Belge türü ile SGK'ya bildirimde bulunulması yani çalışanların işsizlik sigortasına da tabi tutulması gerekmektedir. 25.12.2008 tarihli değişiklikle 13 nolu belge türü seçebilecekler 01.09.2012 tarihinde yayımlanan İşveren Uygulama Tebliğinde de aynen korunmuştur. Dolayısıyla yabacı uyruklu çalışanlar için İngiltere'de ikamet edenler ile İsviçre vatandaşlarından istekte bulunanlar haricinde 13 nolu belge seçme olanağı bulunmamaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumu Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü 03.12.2012 tarihinde yayımladığı 2012-92 sayılı e posta ile 13 nolu belge verebilmek için SGK'ya başvurma şartı getirmiştir. Bu tarihten sonra işverenlerin 13 nolu belge türü ile sigortalı bildirebilmeleri için kuruma başvurmaları ve sisteme tanıtılmaları gerekmektedir.