İnsanlık tarihinin en büyük tartışmalarından biridir. Tavuk mu yumurtadan yumurta mı tavuktan çıkmıştır? Yerli ve yabancı bilim siteleri “tavuk yumurtadan çıkmıştır” diye cevaplıyor. ABD’de 2022 başından bu yana düzine orta boy yumurta fiyatı sürekli artıyor. Yaklaşık yüzde 60 civarında artışla cinsine göre 4.77 dolar seviyelerinde, dünya ortalaması ise 2.87 dolar civarında. Enflasyon ise zirve yüzde 9,1 gördü. ABD bu fiyat seviyesi ile dünyada en pahalı yumurta yiyen sıralamadaki 6-7’nci ülke.
Kuş gribine bağlansa da Cumhuriyetçi senatörlerin tivitlerine göre sebep Biden’ın yanlış ekonomi politikaları. İki sene önce başkanlık koltuğuna oturduğunda yüzde 1,4 olan enflasyon son gelen veri ile yüzde 6,5 oldu. Trump döneminde enflasyondan arınmış reel işçi ücretleri 2008 sonrasında en yüksek seviyeyi (yüzde 7,4) görmüşken, Biden döneminde ise en düşük seviyeyi (-yüzde 4,3) görmüş durumda. ABD tahvilleri ve ters repo miktarı uzun zamandır resesyonu fiyatlıyor. Burada ise Fed’in enflasyonla mücadele etmek adına faizleri hızla arttırması ve bilançoyu daraltması meyvelerini veriyor, diyenler çoğunlukta. Ancak gözlerden kaçan birkaç konu var.
Fed’in 2022 Mayıs ayında 50 baz puanlık artışı sonrası, Powell toplantıda daha yukarısını beklemediğini söylemiş ve temmuz ayında panikleyerek 75 baz puan daha faiz arttırmışlardı. İşte o dönemde Brent petrolün varil fiyatı 120 dolardı. Bugün 75-85 dolar seviyelerinde geziyor. Keza 2022 son çeyreğinden beri küreselde emtia fiyatlarında bir geri çekilme var. 1981-82 Volcker şok faizleri ile enflasyonu düşürmüştü cümlesine akademik literatürde karşıt görüşler, Kanada ve Meksika petrol arzının artışı ve Fed’in kredibilite kaybı ile piyasaları dengesizliğe sürüklemesi, tüketicilerin “bekle göre” geçmesi olarak, cevap verirler.
ABD TÜFE hesaplama metodolojisi değişti
Evet yanlış okumadınız, aynı Mayıs 2022 itibarı ile “US Bureau of Labor Statistics” sayfasında iki satırlık bir duyuru çıktı. Ocak 2023 itibarı ile ABD CPI yani TÜFE yani enflasyon hesaplamasında bir yöntem değişikliği oluyor. Yani Şubat 2023’te duyacağımız ocak enflasyonu daha öncekilerden farklı şekilde hesaplanacak. Değişiklik nedir derseniz, fazla detay bulunmuyor ancak bildiğimiz sepetteki ürünlerin ağırlığı değişiyor ve yüksek fiyatlı ürünler ikame ve düşüklerle yer değişecek diyor limitli sayıdaki haber. Yani yumurtanın ağırlığı eğer değişirse serideki önceki enflasyon oranındaki etkisinden farklı bir katkı sunacak.
Konut endeks içinde dikkate alınmıyor
2024 ABD seçimlerinde ise 2023 değişikliği ile baz etkileri iyice ortadan kalkmış olacak. Değişikliğin sebebi, COVID-19 ile değişen tüketici davranışları ve (kredi kartı) harcama verisi diye yazıyor. Konut zaten endeks içinde dikkate alınmıyor. Evet, 2008 krizine yol açan konutlardan bahsediyoruz. Yüzde 7 ile zirveyi gören mortgage kredi faizleri ve 2022’de yüzde 45 maliyet artışı ile 1980 öncesi rekoru görmüş ABD konut piyasası dikkate alınsa başka rakamları göreceğiz. Konut bizim enflasyonda aralıkta yüzde 79,83 ile en çok artan kalem.
ABD’de enflasyon mu yumurtadan çıkar, yumurta fiyatı mı enflasyondan?
Bilim bize başlangıç yumurta demişti. Beyaz Saray’ın iktisat bilimine sunduğu yeni resesyon tanımı gibi yumurta ile bir başka ilki daha sunacaklar gibi. Bu durumda dolar, ABD tahvili ve hisse senedi yatırımcısına hayırlı olsun diyelim. Yabancıların ABD tahvil stoğu geçen seneden bu yana 500 milyar dolar azaldı. ABD Hazinesinin faiz yükü ise iki yıl içinde 1,2 trilyon dolara gidecek. Bütçede en büyük kalem olacak ve vergi gelirlerinin 1/3’ne denk gelecek. Bizde KKM yılında Kasım 2022 verileri ile bütçe gerçekleşmedeki payı yüzde 12,5.
Enflasyon olmaz, kalıcı değil, geçici, resesyon olmaz, yumuşak iniş, resesyon derken stagflasyona kadar geldiğimizi, keza küreselde (ABD’de yüzde 50) enflasyonun enerji ve emtia kaynaklı olduğunu düşünürsek, Fed’in başarısı mıdır enflasyondaki geri çekilme kararı okuyucularımız versin. ABD yeni enflasyon serisi piyasalara dinginlik, ekonomilere esenlik getirsin inşallah.