Bankalara, mali şoklara karşı Basel III kalkanı

İSTANBUL - Dünya genelinde finansal düzenleyici kurumlar, bankaların rezerv olarak tutmaları gereken sermaye miktarının artırılması konusunda anlaşmaya vardı. 'Basel III' olarak adlandırılan yeni sermaye kuralları ile bankaların finansal yapısının güçlendirilmesi ve bir başka krizin önlenmesine yardımcı olmak için aşırı risk alımının engellenmesi amaçlanıyor.

Uluslararası finansal yetkililer İsviçre'de gerçekleşen toplantılarında uzun süredir beklenen ve finans piyasalarına ilişkin yeni düzenlemeler getiren tasarı üzerinde anlaşma sağladı. Bu düzenlemeler bankaların tutmak zorunda oldukları sermayeyi artırarak gelecekte finans piyasalarında oluşabilecek karmaşaları önlemeyi hedefliyor.

Yeni sermaye kurallarına göre, bankaların, ellerinde tutması istenen sermayenin risk taşıyan varlıklara oranı yüzde 7 olacak. Mevcut durumda bu oran yüzde 2 idi. Anlaşmaya göre, bankaların sermaye oranlarını artırmak için 1 Ocak 2013 yılından itibaren altı yıl süreleri olacak. Bankaların yeni sermaye düzenlemelerini 2013 Ocak ayı ile 2015 Ocak ayı arasında dönemde tamamlamaları gerektiği bildirildi. Sermaye yapısını oluşturan unsurlara ilişkin düzenlemeler ise 2016 Ocak ile 2019 Ocak tarihleri arasında tamamlanacak.

Yeni kurallar ne getiriyor?

Bankaların, devlet yardımı almadan finansal şoklara dayanmasını sağlamayı amaçlayan kurallar, kasım ayında G20 toplantısında ülke liderlerinin onayına sunulacak. Basel III paketi şunları öngörüyor:

TIER 1 SERMAYE

Bu, bankanın temel sermaye rezervini kapsıyor ve defterlerindeki varlıkların risk derecesine göre hesaplanıyor. Basel III düzenlemeleri kapsamında bankaların Tier 1 çekirdek sermaye yeterlilik oranı yüzde 2'den yüzde 4.5'e çıkarması öngörülürken, Tier 1'in yüzde 6'ya çıkartılması isteniyor. Ayrıca yüzde 2.5 oranında tampon sermaye oluşturmaları kararı alındı. Uygulama Ocak 2013'te başlayacak ve Tier 1 kuralları Ocak 2015'te tamamlanmış olacak.

1 - SERMAYE TAMPONU

Basel III, Tier 1 sermaye yeterliliğinin dışında bankalardan yüzde 2.5 sermaye tamponu oluşturmasını istiyor. Sermaye oranı bu tamponunun üzerinde kalmayı başaramayan bankalara, denetimciler tarafından temettü, hisse geri alımları ve primler konusunda kısıtlamalar getirilecek. Ek sermaye rezervi olarak da tanımlanan tampon uygulaması kademeli olarak Ocak 2016'da başlayacak ve Ocak 2019'da tamamen uygulanmaya başlayacak.

2 - KONJONKTÜR KARŞITI SERMAYE TAMPONU

Bankaların hisselerinin yüzde 0-2.5'ine denk gelecek şekilde oluşturulması planlanan konjonktür karşıtı sermaye tamponun amacı, düzenleyicilerin, sistemde daha sonra da kayıp verilmesine neden olabilecek kadar aşırı kredi oluştuğunu düşündüğünde bankaları korumak. Böyle bir durumda bankalar, kaynak elde etmek için sermaye artırmak yerine tampondaki birikimi devreye sokabilir.

3 - KALDIRAÇ ORANI

Basel III kuralları çerçevesinde hesaplanacak olan kaldıraç oranı, bankacılık sektöründe oluşan kaldıraçların dünya genelinde ilk kez olarak sınırlandırılmasını sağlayacak. Bu kural, daha sonra kaldıraç seviyesinde yaşanabilecek ani düşüşlerin sektörde oluşturacağı riskleri azaltmayı ve bir kalkan oluşturmayı hedefliyor. Deneme olarak belirlenen oran, Tier 1'in yüzde 3'ü ya da bilançolar Tier 1 sermayesinin 33 katından fazla olamayacak. Ocak 2018'de ise kalıcı bir oran belirlenmesi tasarlanıyor.

4 - LİKİDİTE

Likidite gereksinimleri için dünyada ilk ortak kurallar belirlendi. Amaç, kısa vadeli ama sert şoklarda bankaların yeterli likiditeye veya nakit benzeri varlıklara sahip olmasını sağlamak ve bunun yanında piyasalarda orta ve uzun vadeli şoklarda bankaları korumak.