Bernanke koltuğu Yellen'e bıraktı

İSTANBUL - Amerikan Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke’nin görev süresi doldu. Bugünden itibaren FED başkanlığı koltuğuna Bernanke’nin yardımcısı tecrübeli ekonomist Janet Yellen oturdu.

Ekonomi çevreleri, Yellen’dan boşalacak olan başkan yardımcılığı görevine Stanley Fischer’ın getirilmesiyle ‘rüya takım’ oluştuğundan bahsediyor.  

Yellen'in başkanlığında asıl merak edilen yeni başkanın para politikalarında değişiklik yapıp yapmayacağı. 

FED’in tahvil alım programını, faydalarının zararından fazla olduğunu söyleyerek savunan Yellen’ın Bernanke dönemi politikalarına devam edeceği konusunda hemfikir olan uzmanlar şu değerlendirmeyi yapıyor: “Ciddi değişim olmasa da her başkanın dönemi bir öncekinden farklı olur.”

“Eski FED Başkanı Paul Volcker enflasyonla savaşla damga vurmuştu, Greenspan liberalizasyonla, Bernanke konut balonunun patlaması ve resesyonla savaştı.” hatırlatmasında bulunan piyasa analisti Şant Manukyan, “Yellen ise FED bilançosunun küçültülmesinden ve enflasyonun normal seviyelerinde dönmesini sağlamaktan sorumlu olacak.” değerlendirmesini yapıyor. Yeni dönemde FED’in tahvil alımını kademeli olarak azaltacağı öngörüsünde bulunan piyasa analisti Şant Manukyan, Amerikan ekonomisinde hedeflenen ekonomik iyileşmeye kısmen ulaşıldığı için Yellen’ın zaman içinde tahvil alımını durduracağını belirtiyor. Piyasa dostu ‘Güvercin’ kanatta anılan Yellen’ın sanılanın aksine tam bir realist olduğunu ve Paul Volcker’dan bu yana FED’e başkanlık eden ikinci demokrat olduğunu kaydeden Manukyan, “Yellen, piyasa dostu olarak anılsa da açıklamalarına baktığımızda çok daha şahin bir tavır içinde olduğunu görüyoruz. Şu anda ivedi bir enflasyon riski olmadığından güvercin gibi algılanması ve davranması normal.” diye konuşuyor.

Yellen’ın faizlerle ilgili alacağı kararlar gelişmekte olan ülkelerin de kaderini belirliyor. 

Amerika ekonomisinin 2014’te hızlı toparlanması durumunda çekirdek enflasyon yüzde 1,5 geçer ve faiz artırma beklentisi öne çekilir. 

Bu da gelişmekte olan ülke piyasalarında yeniden baskı oluşturur. 

Yellen’ın zamanında borsa risklerini önceden kestirdiğini belirten Ekonomi Profesörü Den Haan de, daha önce ülkenin bir mali krize doğru gittiğini fark eden kadın başkanın malî sektöre karşı oldukça sert olacağı görüşünde. 

Haan, konuşmalarında Yellen’ın işsizliği sıkça dile getirdiğini belirterek, Yellen’ın muhtemelen sadece enflasyona odaklanmayacağı ve işsizliğe de çok önem vereceğini belirtiyor.

Göreve başlamadan Time Dergisi’ne röportaj veren Yellen’ın ‘16 trilyon dolarlık kadın’ başlıklı yazıda “Ben ve bankadaki birçok meslektaşım büyümeyle ilgili gelecek ilk rakamın yüzde 2 değil yüzde 3 olabileceğini umut ediyor. 

ABD’de ekonomik iyileşme can sıkıcı seviyede yavaş olsa da insanların yeniden işe dönmeleri konusunda daha iyi bir durumdayız.” ifadelerine yer verildi. 

Yellen mülakatta, enflasyonun da uzun vadedeki hedefi olan yüzde 2’ye çıkması gerektiğini aktardı.

Helikopter Ben veda etti

Amerikan Merkez Bankasının (Fed) en kritik dönemlerinde birinde başkanlığı yürüten Ben Bernanke'nin görev süresi bugün doldu ve yerini Yellen'e bıraktı. 

Görev süresince dünya piyasalarının odak noktasında yer alan Bernanke, Fed bilançosunu 800 milyar dolardan 4 trilyon dolara çıkararak, "Helikopter Ben" lakabının hakkını verdi. 

2006'da Fed'in başına geçen, akademisyen ve ekonomist kimliğiyle ön plana çıkan Bernanke, 2009'da görev süresini doldurmasına rağmen ABD Başkanı Barack Obama tarafından yeniden aday gösterildi ve Senato'nun onayıyla görevde kalmaya devam etti. 

Uyguladığı politikalar nedeniyle bazı kesimler tarafından zaman zaman eleştirilen, bazılarınca da "mortgage krizinde soğukkanlı yönetimi dolayısıyla başarılı" bulunan Bernanke, görev süresi boyunda hep dünya piyasalarının gündeminde oldu.

Dünya piyasaları 2008'de Büyük Buhran'la kıyaslanabilecek ölçüde zor bir döneme girdi. 

ABD Hazinesi, bu süreçte piyasaları ilk müdahaleyi yaparken, bu müdahaleyi ülkenin en büyük finans kurumlarından American International Group'a (AIG) verilen 85 milyar dolarlık mali destek izledi.

Bu süreçte birçok finansal kuruluş batma tehlikesi atlatırken, Amerikan Yatırım Bankası Lehman Brothers'ın 15 Eylül 2008'deki iflası ekonomik krizde yeni bir safhaya geçildiğinin işaretçisi oldu.

Fed ise bu dönemde art arda faiz indirimleri yaparak, faiz oranını mevut seviye olan yüzde 0.25'lere kadar çekti. Fed'in bu süreçte attığı adımlardan biri de tahvil alımları oldu. 

Banka, 25 Kasım 2008'de başlayan parasal genişlemenin ilk bölümünde, 500 milyar dolarlık mortgage piyasasına dayalı tahvil satın alımına başladı. Bu dönemde mortgage devlerinin borç yükümlülüklerinin 100 milyar dolarlık kısmı da Fed tarafından satın alındı.

Fed, süreç içerisinde mortgage tahvil alımlarını, 750 milyar dolar daha genişleterek, 1,25 trilyon dolarlık tahvil alımına imza attı. Fed, parasal genişlemenin ikinci fazında ise aylık 75 milyar dolarlık uzun vadeli hazine tahvili satın alacağını duyurdu.

Fed, 2012'de ekonomi düzelene kadar, her ay 40 milyar dolar mortgage destekli tahvil ve 45 milyar dolar da hazine tahvili olmak üzere 85 milyar dolarlık varlık alımı yapacağını açıkladı. Aylık 85 milyar dolarlık alımla dünyaya likidite sağlayan Fed, tahvil alım miktarını 2014 Ocak ayından başlayarak 75 milyar dolara düşürme kararı aldı.

Bu alımların 40 milyar dolarlık tutarı Amerikan hazine bonosuna, 35 milyar dolarlık bölümü de konut kredisi tahvillerine aktarılacak şekilde düzenlenirken, faiz oranlarında ise herhangi bir değişikliğe gidilmedi.

100 yıllık bankanın ilk kadın başkanı

Brooklyn’de 1946 yılında dünyaya gelen Janet Louise Yellen, 1913’te kurulan FED’in ilk kadın başkanı olarak tarihe geçti.

Anna ve Julien Yellen’ın kızları lisans eğitimini Brown Üniversitesi’nde tamamladı.

Doktorasını Yale Üniversitesi’nden aldı. Harvard ve Berkeley üniversitelerinin yanı sıra London School of Economist’te de ders verdi. 

Özellikle işsizlik konusundaki çalışmaları ile tanınan Yellen, çeteler, bekar anneler, ticaret ve optimal mali politikalar üzerine de birçok eser verdi. 

FED’in başkan yardımcısı olmadan önce San Francisco Merkez Bankası’nın başkanlığını yaptı. 1997-99 yıllarında Bill Clinton’ın baş ekonomi danışmanıydı. 

2004’ten 2010’a kadar San Francisco FED’in başkanlığı görevinde bulunan Yellen, 2009’da FED kararlarında oy hakkı olan üyelerden biri oldu. 4 Ekim 2010’dan beridir de başkan yardımcılığı görevini üstleniyordu.

Kocası Nobel ödüllü ekonomist George Akerlof ile 1977 yılında her ikisi de FED’de ekonomistken tanıştı. 

Eşinin hayattaki en büyük şansı olduğunu belirten Yellen eşinin ev işlerinde kendisine çok yardım ettiğini ve tam uyum içinde olduklarını söylüyor.

Sıradan yaşamı tercih eden çiçeği burnunda başkan, öğle yemeklerini FED’in yemekhanesinde diğer çalışanlar ile yemeyi tercih ediyor. Tek oğulları Robert Akerlof ekonomist olmaya daha 13 yaşındayken karar vermiş. 

Bugün Warwick Üniversitesi’nde profesör. Plaja bile giderken yanlarında ekonomi kitapları alan aile bireyleri akşam yemeklerinde ekonomi konuşuyor. 

Yellen ekonomiden arta kalan zamanlarında dağ yürüyüşleri yapmaktan ve yemek pişirmekten hoşlanıyor.

Yellen'le birlikte kadınlar paranın kontrolünü ele geçirmeye başlıyor

Janet Yellen, Bernanke'den bayrağı devralarak Fed tarihinin ilk kadın başkanı oldu. Yellen'in görevi devralmasıyla 17 ülkenin merkez bankasını kadınlar yönetmiş oluyor.

Bugün Fed koltuğuna Yellen'ın geçecek olmasıyla 17 ülkenin merkez bankası başkanlığı koltuğuna kadın yönetici oturmuş oluyor.

Hali hazırda Rusya, İsrail, Güney Afrika, Malezya, Belarus, Botsvana, Bahamalar, Honduras, Kırgızistan, Samoa, Demokratik Sao Tome ve Principe Cumhuriyeti, Sırbistan, Seyşeller, El Salvador, Aruba ve Lesoto'da da paranın patronu kadınlar.

Türkiye tarihinde ise Merkez Bankası başkanlık koltuğuna henüz kadın bir başkan oturmazken, banka bünyesindeki "Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar" ile "İstatistik" birimi başkanlıkları kadınlar tarafından yürütülüyor.