İran, seçim atmosferine girdi: Adaylar listelendi

İran'da 28 Haziran'da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinde şu ana kadar yalnızca 2 isim adaylık başvurusunda bulunacağını açıklarken eski Meclis Başkanı Ali Laricani, eski Enerji Bakanı Perviz Fettah, eski Güvenlik Konseyi Sekreteri Said Celili ve eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın en güçlü muhtemel adaylar olabileceği düşünülüyor.

İran'da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin 19 Mayıs'ta helikopter kazasında hayatını kaybetmesi üzerine alınan kararla cumhurbaşkanlığı seçimleri 28 Haziran'da yapılacak.

İçişleri Bakanlığı, Reisi'nin ölümünden sadece bir hafta sonra 28 Haziran'da yapılması kararlaştırılan cumhurbaşkanlığı seçim sürecini dün başlattı.

İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi, valiliklere gönderdiği kararnameyle seçim sürecinin başlatılması talimatını verdi.

Seçimlerde aday olmak isteyenler 30 Mayıs'ta başlamak üzere 5 gün süreyle İçişleri Bakanlığına adaylık başvurusunda bulunacak.

Seçimlere katılmak isteyenler Anayasayı Koruyucular Konseyi'nden onay almak zorunda

Aday adaylarının seçimlere katılmak için "ehliyet" sahibi olup olmadıklarına Anayasayı Koruyucular Konseyine bağlı Denetleme Heyeti karar verecek.

Konsey; Cumhurbaşkanlığı, İran Meclisi ve Uzmanlar Meclisi seçimlerine katılacak aday adaylarını, Anayasaya göre, "rejimin değerlerine bağlılıkları" yönünden değerlendiriyor. İran lideri Ayetullah Ali Hamaney'in temsil ettiği "Velayet-i Fakih makamına ve İslami değerlere bağlılıklarında kusur bulunan" kişilerin adaylıkları reddediliyor.

Seçimlerde adaylık başvurusu yapabilecek muhtemel adayların başında Ali Laricani, Muhammed Bakır Kalibaf, Said Celili, İshak Cihangiri, Perviz Fettah, Mahmud Ahmedinejad, Abdunnasır Himmeti, Muhsin Rızai, Mehrdar Bezrpaş, Mesud Pezeşkiyan, Ali Rıza Zakani, Muhsin Haşimi, Hasan Humeyni ve Said Muhammed gibi isimler geliyor. Merhum Cumhurbaşkanı Reisi'nin eşi Cemile Alemulhuda'nın da aday olmayı düşündüğüne dair haberler ülke basınında yer buldu.

Bunların arasından şu ana kadar eski Sağlık Bakanı reformist Pezeşkiyan ile Celili kesin olarak adaylık başvurusu yapacağını açıkladı.

Eski Cumhurbaşkanı Ahmedinejad da 25 Mayıs'ta destekçileriyle yaptığı görüşmede aday olabileceğini ve şu anda şartları değerlendirdiğini duyurdu.

Seçimler için şu anda eski Meclis Başkanı Ali Laricani, eski Enerji Bakanı Perviz Fettah, eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ve eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreteri ve Başmüzakereci Said Celili'nin en güçlü muhtemel adaylar olabileceği düşünülüyor.

Ali Laricani

İran'da 2008-2020 yıllarında 12 yıl Meclis Başkanı olarak görev yapan Ali Laricani, ılımlı muhafazakar kimliğiyle tanınıyor. Meclis Başkanlığı, Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreterliği, Kültür ve İslami İrşad Bakanlığı gibi görevlerde bulunan Laricani'nin 2021'deki seçimlere yaptığı adaylık başvurusu veto edilmişti. Buna karşılık ülke basınında 26 Mayıs'ta yer alan haberlerde, Laricani'nin bu kez Hamaney'den adaylık iznini aldığı ve durum değerlendirmesi yaptığı iddia edildi. Adaylık başvurusunun kabul edilmesi halinde Laricani'nin, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin en güçlü adaylarından biri olabileceği değerlendirmeleri yapılıyor.

Perviz Fettah

Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığı döneminde 2005-2009 yıllarında Enerji Bakanı olarak görev yapan Fettah, şu anda İran lideri Hamaney'in kontrolünde faaliyet gösteren İmam Humeyni Fermanı İcra Kurulu adlı bir kamu iktisadi teşebbüsünün başında bulunuyor. Fettah'ın, adaylığı değerlendirdiğine dair haberler basında yer buluyor.

Mahmud Ahmedinejad

Ülkede 2005-2013 yıllarında iki dönem cumhurbaşkanı olarak görev yapan muhafazakar siyasetçi Mahmud Ahmedinejad, 2017'de eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'ye karşı aday olmak istemiş ancak adaylığı reddedilmişti. Ahmedinejad'ın, 2021'deki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de İbrahim Reisi'ye karşı aday olma talebi yine Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından veto edilmişti. Ahmedinejad'ı destekleyen bir grup, 25 Mayıs'ta Tahran'daki evinin yakınlarında toplanarak, kendisinden cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olmasını istedi.

Said Celili

Muhafazakar kimliğiyle bilinen Said Celili, eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde 2007-2013 yıllarında Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreterliği görevinde bulundu. Celili aynı dönemde İran'ın nükleer görüşmelerinde Başmüzakereci olarak görev yaptı. Celili'nin Meclisteki gücü ve muhafazakarlar içindeki etkinliği kendisini aday olması halinde cumhurbaşkanlığına taşıyabilecek durumda. Celili, 2021'deki seçimlerde aday olmuş ancak daha sonra İbrahim Reisi lehinde adaylıktan çekilmişti.

Mesud Pezeşkiyan

Şu ana kadar yalnızca eski Sağlık Bakanı Mesud Pezeşkiyan, adaylık başvurusu yapacağını duyurdu.

Reformist kanadın önde gelen isimlerinden Tebriz Milletvekili Pezeşkiyan'ın, 2021'deki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde İbrahim Reisi'ye karşı aday olma talebi Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından veto edilmişti. Pezeşkiyan'ın son seçimlerde Tebriz'den birinci sırada Meclis'e girmeyi başarması sonrasında Hamaney'in kendisine aday olma izni verilmesi konusunda talimat verdiği iddiaları çeşitli kaynaklar tarafından dillendiriliyor.

Muhammed Bakır Kalibaf

Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Devrim Muhafızları Ordusu komutanlarından. Kalibaf, daha önce de cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday oldu ancak kazanamadı. 1 Mart'ta yapılan milletvekili seçimlerinde Tahran'dan ancak dördüncü sırada Meclis'e girebildi.

İshak Cihangiri

Reformcu politikacılardan İshak Cihangiri, eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani döneminde 2013-2021 yıllarında Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı olarak görev yaptı.

Abdunnasır Himmeti

Eski Cumhurbaşkanı Ruhani döneminde önce Pekin Büyükelçisi daha sonra da Merkez Bankası Başkanı olarak görev yapan Abdunnasır Himmeti, 2021'de Reisi'nin kazandığı seçimlere ılımlı muhafazakar aday olarak katıldı ancak seçimlerde yüzde 9 oy alabildi.

Muhsin Rızai

İran'da 1981-1997 yıllarında Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı görevinde bulunan Muhsin Rızai, 1997'den 2021'e kadar Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyinin Genel Sekreteri olarak görev yaptı. Rızai, 2009, 2013 ve 2021'deki cumhurbaşkanlığı seçimlerine de katılmış ancak kazanamamıştı.

Mehrdar Bezrpaş

Muhafazakar kimliğiyle bilinen Mehrdar Bezrpaş, Yol ve Şehircilik Bakanı görevinde bulunuyor. Bezrpaş, aşırı muhafazakar çizgisiyle bilinen Vatan-ı İmruz gazetesinin bir dönem genel müdürü olarak görev yaptı.

Hasan Humeyni

İran devriminin kurucusu Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin torunu Hasan Humeyni, ılımlı çizgisiyle tanınıyor. Humeyni'nin 2016'da Uzmanlar Meclisi'ne adaylık başvurusu Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından reddedildi.

Ali Rıza Zakani

Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani, daha önce Tahran ve Kum Milletvekili olarak görev yaptı. Zakani'nin ülkede desteği pek görünmüyor.

Muhsin Haşimi

İran'ın eski Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani'nin oğlu Muhsin Haşimi, Tahran Kent Konseyi Başkanı olarak görev yapıyor.

Said Muhammed

Devrim Muhafızları Ordusu'na bağlı Hatemü'l Enbiya Yapı Karargahı'nın Komutanı Tuğgeneral Said Muhammed, 2021'deki seçimlerde Reisi'ye karşı aday olacağını açıklamasından sonra Devrim Muhafızları Ordusu komutanlarının tepkisini çekince adaylığını çekmişti. Muhammed'in de tekrar aday olabileceğine dair değerlendirmeler ülke medyasında yer buluyor.