İran'da tarihi imza

TAHRAN- İran'ın uranyum takasına ilişkin ortak formülle ilgili anlaşma, Türkiye, Brezilya ve İran dışişleri bakanları tarafından imzalandı. Uranyum takasının Türkiye'de yapılacağı bildirildi. Mutteki, anlaşmanın uygulanmaması durumunda Türkiye'nin uranyumu derhal İran'a göndereceğini belirtti.

İran, Türkiye ve Brezilya'nın ortak girişimiyle varılan anlaşma çerçevesinde, 1200 kilogram uranyum takas edecek.

İran'ın resmi haber ajansı İRNA'ya göre, İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ramin Mihmanperest, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Mutteki ve Brezilya Dışişleri Bakanı Celso Amorim'im, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lulma da Silva ve İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın huzurunda imzaladıkları anlaşma öncesinde, takas işleminin Türkiye'de yapılacağını belirtti.

İran ile Batılı ülkeler arasında uranyum takasını öngören, Türkiye, Brezilya ve İran'ın ortak formülü üzerinde mutabakat sağlandığı bildirildi.

Edinilen bilgiye göre, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Brezilya Dışişleri Bakanı Celso Amorim ve ev sahibi ülkenin Dışişleri Bakanı Menuçehr Mutteki ile heyetler arasında yaklaşık 18 saat süren görüşmelerin ardından, uranyum takası konusunda üç ülkenin ortak formülünde mutabakat sağlandı.

"Takas başarısız olursa Türkiye uranyumu derhal iade edecek"

İran Dışişleri Bakanı Mutteki de anlaşmanın taahhütlerinin yerine getirilmemesi halinde Türkiye'nin, İran'ın düşük seviyede zenginleştirilmiş uranyumunu "derhal ve koşulsuz olarak" kendilerine iade edeceğini belirtti.

Mutteki, "İmzalanan anlaşmaya göre, şayet takas gerçekleştirilmezse Türkiye sevk edilen uranyumumuzu hemen ve koşulsuz olarak geri göndermek durumunda olacak" dedi.

"Zenginleştirilmiş uranyum İran'a ait olmaya devam edecektir"

Türkiye, İran ve Brezilya arasında imzalanan ortak bildiriye göre "İran İslam Cumhuriyeti 1200 kg düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyumu Türkiye'de muhafazası konusunda mutabıktır. Türkiye'de olduğu süre zarfında sözkonusu düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyum İran'a ait olmaya devam edecektir. İran ve UAEA, Türkiye'de bahsekonu düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyumun muhafazasını izlemek için gözlemci konuşlandırabilir" dendi.

Anlaşmanın içeriği

İran ile Viyana Grubu olarak bilinen ABD, Rusya, Fransa ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) arasında uranyum takasını öngören anlaşmanın maddeleri şöyle:

1- Biz, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'nı (NPT) teyit ediyoruz. İran dahil NPT'ye üye ülkelerin barışçıl amaçlı araştırma, ilerleme ve yakıt konularında nükleer enerji elde etme hakkı olduğunu vurguluyoruz.

2- Nükleer konularda yapıcı ve olumlu bir havada işbirliği süreci başlaması gerektiğini savunuyoruz.

3- Anlaşmanın, birçok alanda özellikle de barışçıl amaçlı nükleer enerji, nükleer santral ve araştırma reaktörleri yapılması için bir başlangıç olması gerektiğine inanıyoruz.

4- Nükleer yakıt takası, milletler arasında yapıcı, ileriye yönelik ve işbirliğinin başlangıç noktasını oluşturur. Bu hareket, olumlu işbirliği ve barışçıl nükleer enerji elde etme hakkıyla sonuçlanmalı. İran'ın hak ve hukukuna zarar verecek açıklama ve tehdit dahil her çeşit çatışmacı davranıştan kaçınılmalı, bunun yerini nükleer alanda işbirliği almalı.

5- Yukarıdaki maddelerin uygulanması çerçevesinde İran, düşük oranda zenginleştirilmiş 1200 kilogram uranyumu Türkiye'ye emanet bırakmayı kabul ediyor. Bu madde, İran'ın malı olarak Türkiye'de bulunacak. İran ve IAEA bunu denetleme hakkına sahiptir.

6- İran yukarıdaki maddeleri kabul ettiğini 7 gün içinde IAEA'ya bildirecek. ABD, Rusya, Fransa ve IAEA'den oluşan Viyana Grubunun olumlu cevabına paralel olarak (Viyana Grubu, Tahran'daki araştırma reaktörü için 120 kilogram yakıtı teslim etmeyi taahhüt ediyor) takasla ilgili detaylara kesin anlaşmada yer verilecek.

7- Viyana Grubu, olumlu cevap verdikten sonra taraflar 6. maddeyi uygulanmakla yükümlüler. İran, düşük oranda zenginleştirilmiş 1200 kilogram uranyumu bir ayda göndermeyi kabul ederken, Viyana Grubu da bir yılda 120 kilogram yakıtı İran'a teslim etmekle mükelleftir.

8- Bu anlaşmanın tüm maddelerine riayet edilmemesi halinde İran, verdiği uranyumu geri isteme hakkına sahiptir, Türkiye de bu istek doğrultusunda iadeyi gerçekleştirir.

9- Türkiye ve Brezilya, ortak kaygıların giderilmesi çerçevesinde İran ve 5 artı 1 ülkeleri arasında müzakerelerin Türkiye ve Brezilya dahil her ülkede yeniden başlamasını olumlu karşılıyor.

10- Türkiye ve Brezilya, İran'ın NPT'deki haklarını takip etme ve taahhütlerine uymadaki yapıcı tavrını takdir ediyor, İran da dost ülkelerin (Türkiye, Brezilya) bu çerçevedeki girişimlerini destekliyor ve onlara teşekkür ediyor.

Taraflar arasındaki müzakerelerden sonuç alınamaması üzerine İran, uranyumu kendi tesislerinde yüzde 20 zenginleştirme işlemini başlatmış, buna karışılık olarak da Batılı ülkeler İran'a yönelik yeni yaptırım kararlarını görüşmeyi gündeme almışlardı.

Viyana Grubunun anlaşmaya olumlu cevap vermesi halinde, ilaç üretimi ve 850 bin kadar kanser hastasının tedavisinde kullanılmak üzere Tahran'daki araştırma reaktörüne yakıt sağlanmış olunacak.

İran, Türkiye ve Brezilya arasında ortak bildiride şunlar yer alıyor:

"Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasına (NPT) bağlılığımızı teyit ederiz, NPT'nin ilgili maddeleriyle uyumlu olarak, İran İslam Cumhuriyeti dahil tüm taraf devletlerin ayrımcılık yapılmadan barışçı amaçlarla nükleer enerjiyi araştırmayı geliştirme ve üretme ve kullanma (ve nükleer zenginleştirme faaliyetleri dahil nükleer yakıt çevrimi) hakkını hatırlatırız.

Şu anda, karşılıklı etkileşim ve işbirliği çağına taşıyacak olumlu, yapıcı ve çatışmacı olmayan bir atmosfer yaratacak ileriye bakan bir süreci başlatacak bir fırsatımız olduğuna güçlü inancımızı dile getiririz.

Nükleer yakıt değişiminin, nükleer enerji santrali ve araştırma reaktörü yapımı dahil özellikle barışçı nükleer işbirliği dahil çeşitli alanlarda işbirliğini başlatacak bir araç olduğuna inanıyoruz.

Bu temelde, nükleer yakıt değişimi, milletler arasında işbirliği ve olumlu yapıcı bir hareket başlatacak bir başlangıç noktasıdır. Böyle bir hareket, İran'ın NPT'den kaynaklanan hak ve yükümlülüklerini tehlikeye sokacak tedbir, eylem ve retorik açıklamalardan kaçınmak yoluyla her türlü çatışmanın yerini alarak ve çatışmadan kaçınarak barışçı nükleer faaliyetler sahasında olumlu etkileşim ve işbirliği sağlamalıdır.

Yukarıdakiler temelinde, yukarıda sözü edilen nükleer işbirliğini kolaylaştırmak bakımından, İran İslam Cumhuriyeti 1200 kg düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyumu Türkiye'de muhafazası konusunda mutabıktır. Türkiye'de olduğu süre zarfında sözkonusu düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyum İran'a ait olmaya devam edecektir. İran ve UAEA, Türkiye'de bahsekonu düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyumun muhafazasını izlemek için gözlemci konuşlandırabilir."

IAEA

İran'ın bu bildirinin yayın tarihini takip edecek yedi gün içinde IAEA'ya yazılı olarak resmi kanallarla mutabakatını bildireceği ifade edilen ortak bildiri şöyle devam ediyor:

"Viyana Grubunun (ABD, Rusya, Fransa ve IAEA) olumlu yanıtı üzerine, değişimin ayrıntıları İran ve özellikle Tahran Araştırma Reaktörüne (TAR) ihtiyaç duyulan 120 kg yakıtın aktarılmasını taahhüt etmiş olan Viyana Grubu arasında yazılı bir anlaşma ve uygun bir düzenlemeyle tespit edilecektir.

Viyana Grubu bu hükme dair taahhüdünü açıkladığında, iki taraf 6'ncı maddede belirtilen mutabakatın uygulanmasını taahhüt edeceklerdir. İran İslam Cumhuriyeti bir ay içinde düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyumu (1200 kg) teslim etmeye hazır olduğunu açıklamıştır. Aynı mutabakat temelinde Viyana Grubu bir yıl geçmeden İran Araştırma Reaktörüne gerekli 120 kg yakıtı iletmelidir.

Bu bildirinin şartlarına saygı gösterilmediği takdirde, İran'ın talebi üzerine, Türkiye süratle ve şartsız olarak İran'ın düşük düzeyde zenginleştirilmiş uranyumunu İran'a iade edecektir.

İran İslam Cumhuriyeti'nin P5 1 ülkeleri ile her iki tarafın önerilerinin ortak noktaları uyarınca, müşterek taahhütleri temelinde ortak konularda görüşmelere Türkiye'de tekrar başlama kararını memnuniyetle karşılıyoruz."

Türkiye ve Brezilya, İran'ın NPT'ye bağlılığını ve üye devletlerinin nükleer hakkını hayata geçirmek yolundaki yapıcı rolünü takdirle karşılandığı ifade edilen bildiride, aynı şekilde İran İslam Cumhuriyeti'nin de dost ülkeler Türkiye ve Brezilya'nın, İran'ın nükleer haklarını kullanabileceği uygun ortamın yaratılması için sarfettikleri yapıcı gayretlerini takdir ettiği belirtildi.

"Türkiye gerekeni yapacak"

Öte yandan, Davutoğlu, İran'ın uranyum takasının Türkiye'de yapılmasını öngören anlaşmanın taahhütlerinin yerine getirilmesi için Türkiye'nin gerekeni yapacağını söyledi.

Davutoğlu, uranyum takasıyla ilgili anlaşmanın imzalanmasından sonra İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Mutteki ve Brezilya Dışişleri Bakanı Celso Amorim ile birlikte düzenlenen basın toplantısında, İran'ın bu adımıyla uluslararası toplumun beklentilerine olumlu cevap verdiğini gösterdiğini kaydetti.

İran ile ilgili şüphelerin bertaraf edildiğini söyleyen Davutoğlu, Türkiye'nin, tüm sorunların diplomasi ve diyalogla çözülebileceğini bir kez daha gösterdiğini bildirdi.

Dışişleri Bakanı Davutoğlu, anlaşmaya varılmasıyla ciddi bir krizin aşılmış olduğunu söyledi.

1200 kilo zenginleştirilmiş uranyum

Mutteki, Davutoğlu ve Amorim'in imza koyduğu anlaşma çerçevesinde İran 1200 kilo yüzde 3,5 oranında zenginleştirilmiş uranyumu bir seferde Türkiye'ye verecek ve 1 yıl içerisinde, Tahran'daki araştırma reaktöründe kullanılmak üzere yakıta dönüştürülecek yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş uranyum alacak.

Tahran, zenginleştirilmiş uranyumunu, ABD, Fransa, Rusya ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumundan (UAEK) oluşan Viyana grubundan Türkiye'de teslim alacak.

"İran ile karşılıklı saygıya dayanan görüşmelerin vakti geldi"

İran Devlet Başkanı Mahmud Ahmedinejad, dünya güçlerine, ülkesinin nükleer programı konusunda yeni görüşmeler yapılması çağrısında bulundu.

Ahmedinejad, İran, Brezilya ve Türkiye arasında, İran ile Batılı ülkeler arasında İran'ın nükleer programı konusunda yaşanan ihtilafı gidermek amacıyla imzalanan uranyum takası anlaşmasının ardından basına açıklamalarda bulundu.

Ahmedinejad "5 1 ülkeleri için, Uranyum takası anlaşmasını takiben, İran ile dürüstlük, adalet ve karşılıklı saygıya dayanan görüşmelere girme vakti geldi" diye konuştu.

Ahmedinejad'ın konuşmasında sözünü ettiği 5 1 ülkeleri, BM Güvenlik Konseyinin 5 daimi üyesi olan ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere'ye, Almanya'nın katılımıyla oluşuyor.

İran ile Batılı ülkeler arasında uranyum takasına ilişkin müzakerelerden bir sonuç alınamaması üzerine Tahran yönetimi kendi imkanlarıyla uranyumu yüzde 20 zenginleştirme işlemini başlatmış, Batılı ülkeler ise yeni yaptırımlar konusunu ele almıştı.

BM Güvenlik Konseyinin geçici üyeleri Türkiye ve Brezilya, yeni yaptırımlara karşı çıkıyor ve sorunu barışçıl ve diplomatik yollarla çözmeye çalışıyor.