'Kazakistan’da üretip, Çin hariç, 180 milyonluk pazara gümrüksüz satın'

Ayfer İLHAN

Kazakistan Büyükelçisi Abzal Saparbekuly, Kazakistan’ın Türk yatırımcılar için sağlam bir ekonomik üs olduğunu belirtirken, aynı zamanda Orta Asya pazarı için de önemli bir fırsat zemini olduğunu kaydetti. Türkiye ile Kazakistan arasındaki Yeni Sinerji Ortak Ekonomi Programı’nın ilişkileri geliştireceğini kaydeden Saparbekuly, bu kapsamda ortak OSB kurulumuna ilişkin çalışmaların hızlandığını belirtti. Ankara Sohbetleri’ne konuk olan Abzal Saparbekuly, Ankara Temsilcimiz Ferit B. Parlak’ın sorularını cevaplandırdı.

►Türkiye ile Kazakistan arasındaki ekonomik ilişkilerin gelişim hızı, potansiyeli yansıtıyor mu?

Öncelikle, gazeteniz aracılığıyla Türk iş dünyasına seslenme fırsatını sunduğunuz için teşekkür ederim. İki kardeş ülke, Kazakistan ile Türkiye arasındaki ilişkiler son dönemde büyük ivme kazanarak stratejik partnerlik ruhunda devam etmektedir. Bunun açık göstergesi, devlet başkanlarının karşılıklı ziyaretlerinin sık olarak yapılmasıdır. Ayrıca, çeşitli platformlarda ikili görüşmeler çerçevesinde devletlerimiz için önem arz eden özellikle ekonomik alandaki projelerin ele alınması ilişkilerimize güç katmaktadır.

Söz konusu ziyaretlerin ve görüşmelerin kapsamında Kazak-Türk İş Forumları adı altında ekonomik alandaki işbirliği güçlendiren önemli etkinlikler düzenlenmekte ve ikili anlaşmalar imzalanmaktadır. Önümüzdeki dönemde de ikili görüşmeler en yüksek düzeyde devam edecek. İkili ekonomik işbirliğimiz Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi toplantılarının kapsamına girerek en önemli gündemlerinden biri olacak.

2016'da 2 milyar dolar ticaret hacmi

Malum olduğu gibi, Kazakistan bağımsızlığını ilan ettiği dönemde ülkemize yabancı yatırımcılardan ilk gelen Türk iş adamları olmuştur ve Kazakistan’ın kalkınmasında büyük katkı sağlamışlardır. Türk müteahhitleri Kazakistan’da toplamda 20 milyar dolar değerindeki projeleri üstlenerek, hem ülkemizin ekonomisine hem de iki kardeş ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerinin arttırılması için destek vermişlerdir. Günümüzde Kazakistan’da bin 600’den fazla Türk şirketi faaliyet göstermektedir. Bununla birlikte, Kazakistan ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi 2016 yılında 2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Türk yatırımının Kazakistan ekonomisine katkısı yaklaşık 2 milyar dolar, Kazak yatırımının Türkiye’ye katkısı ise, yaklaşık 1 milyar dolar düzeyindedir.

İfade ettiğiniz gibi, bu göstergelerin ülkelerimizin potansiyeline uygun olmadığı gerçektir. Günümüz itibarıyla ekonomi diplomasisinin gelişmesine öncelik vererek bu alanda daha kapsamlı projelerin üzerinde durmayı ve ilişkilerimizi daha üst düzeye çıkaracak çalışmaları yapmayı planlıyoruz. Tabi ki, devlet başkanlarımızın bu doğrultuda gerçekleşecek olan karşılıklı ziyaretleri ile görüşmelerin ikili ilişkilerimize güç katacağından eminim.

►OSB konusunda bir çalışma vardı. Devam ediyor mu?

Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) kurulması hususunda Türkiye’nin çok büyük tecrübeleri var. Bu kapsamda, Kazakistan ile Türkiye hükümetleri arasında Kazakistan’da Ortak Kazak-Türk Sanayi Bölgeleri kurulmasına yönelik protokol imzalandı. Kazakistan’daki elverişli yatırım ortamını Türkiye’de tanıtmaya yönelik faaliyetler geniş kapsamlı olarak sürdürülmektedir. 2013-2017 yılları arasında Türkiye’nin Sakarya, Kocaeli, İzmir, İzmit, Eskişehir, Nevşehir, Trabzon, Rize, İstanbul, Muğla, Niğde, Samsun, Hatay, Konya, Giresun, Malatya, Manisa, Denizli ve diğer illerinde bölgesel iş forumları düzenlendi. Yine son dönemde Türkiye’deki 300’den fazla şirketle görüşülüp 63 şirketin Kazakistan’a ziyaretleri düzenlendi. 8 şirket yatırım yapmaya karar aldı.

'Kazakistan-Türkiye Organize Sanayi Bölgeleri' projesi canlandırılıyor

► Türk girişimcilerinin Kazakistan’daki toplam yatırımı ne kadar?

Genel olarak ele alındığında, Kazakistan ekonomisine yaklaşık 2 milyar dolar düzeyinde Türk yatırımı yapılmıştır. Bu dönemde ekonomik işbirliğinin bütün imkânlarının geliştirilmesi ve fırsatların değerlendirilmesi amacıyla pek çok proje ele alınmaktadır. Ticari-ekonomik alandaki karşılıklı faaliyeti canlandıran önemli olay, 2012 yılında kurulan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi çalışmaları ve Yeni Sinerji Ortak Ekonomi Programı çerçevesinde yapılan faaliyetlerin etkin olarak sürdürülmesidir. Bunlar yakın gelecekte Kazakistan ve Türkiye arasındaki karşılıklı faaliyetin ekonomik alanını daha da büyütecek yeni ivme vermeye programlanmıştır.

Yeni Sinerji Ortak Ekonomi Programı Faaliyet Planı yürürlüktedir. Programı gerçekleştirmek için gerekli alanlar belirlenmiş olup, bu yolda çalışmalar yürütülmektedir ve yakın gelecekte uygun sonuçları göreceğiz diye ümit ediyoruz. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kazakistan’a Astana ziyareti sırasında inşaat sektörü ve inşaat malzemeleri üretimi, tarım, gıda sanayi, makine üretimi, ormancılık, dokumacılık ve hazır giyim sanayi, gemi imalatı, petrokimya alanlarında çalışan 150’den fazla şirketin katılımıyla iş forumu düzenlendi. Bunun da ekonomik alanın ve iki tarafl ı yatırımların gelişmesine büyük etki ettiğinde şüphe yok.

Yeni Sinerji Programı’nın çok önemli bir bölümü Kazakistan’da Kazakistan-Türkiye Organize Sanayi Bölgeleri (KTOSB) kurulmasına yöneliktir. Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin ilk toplantısının sonuçları doğrultusunda başlatılan KTOSB kurma konusu, ondan sonraki toplantılarda ivme kazanarak, çalışmalar sürekli ilerlemektedir. Bu çerçevede Almatı, Kızılorda, Cambıl, Güney, Doğu ve Batı Kazakistan illerinde gerçekleştirilen diğer çalışmaların daha da ilerleyeceğinden şüphe yok. Kazakistan-2050 Stratejisi ve Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in “Geleceğe Giden Yol – Nurlu Yol” adlı Halka Seslenişinin gerçekleştirilmesi çerçevesinde ülkemizin sanayileşmeci-yenileşmeci kalkınmasının yüksek önemi dikkate alınarak, KTOSB kurulması yönündeki ortak çalışmaların canlandırılması yolunda yüksek düzeyli yeni kararlara ihtiyaç duyulmaktadır.

► Hangi sektörlerde iş birliği imkanları ön plana çıkıyor?

Kazakistan, hitap ettiği pazara ve komşularına bakıldığında Türk yatırımcıları için sağlam bir ekonomik üsdür. Sanayileşmenin en etkin alanlarında iş yapma imkanlarına sahip olmakla birlikte tarım, hayvancılık, madencilik gibi potansiyeli olan alanlarda da işbirliği imkanlarından faydalanabilirler.

Yeni göreve başlayan Büyükelçi olarak kapımızın ve gönlümüzün Türk iş adamlarına açık olduğunu altını çizerek belirtmek isterim. Kazakistan’da yatırım yapmak isteyenlere, ülkemize yatırım sağlayanlara ve karşılıklı ticareti arttırmak için gayret gösterenlere her türlü yardım ve desteği göstermeye hazır olduğumu belirtmek isterim. Kazakistan’da sayılı olan bazı projelerin sadece Türk iş adamlarına değil, diğer ülke yatırımcılarına da sunulmakta olduğunu hatırlatarak bu konuda Türk girişimcilerinin daha hızlı davranmalarını tavsiye eder, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin daha üst düzeye çıkmasını ve bu doğrultuda kardeşlik bağımızın pekişmesini temenni ederim.

10 milyar dolarlık hedef için 'temel' atılıyor...

Kazakistan 8 yıl önce, ekonomik büyüklük sıralamasında ilk 50 ülke arasına girmeyi hedef olarak belirledi. 2012 yılında ise bu hedefi tutturarak dünyanın en büyük 50’inci ekonomisi oldu. 2020 hedefi ise ilk 30’a girmek üzere revize edildi… Uranyum üretiminde dünya birincisi olmak; verimli toprakların genişliği açısından dünya dokuzunculuğunu elinde tutmak; milyarlarca nüfusluk pazara hitap edebileceği stratejik bölgede bulunmak; dünya petrol rezervlerinin yüzde 2’sine, doğalgaz rezervlerinin yüzde 1’ine sahip olmak, Kazakistan’ı ilk 30 ekonomi arasına sürükleyecek avantajlar olarak ön plana çıkıyor. Kazakistan’ın yeni Büyükelçisi Abzal Saparbekuly, “Yeni Sinerji Ortak Ekonomi Programı ilişkilerimizi daha da geliştirecek” şeklindeki cümlesi ise, ekonomik ilişkilerde yeni rekorların geleceğini müjdeliyor.

Yabancı yatırım 10 yıla kadar vergiden muaf

►Kazakistan’da yatırım yapmak Türk özel sektörüne ne gibi avantajlar sağlar?

Kazakistan, genel olarak yabancı yatırımcılara çok iyi avantajlar sağlamaktadır. Alt yapısı olan arsalar, gümrükten ve vergilerden muafi yet, kredi, ihracat ve diğer teşvikler mevcut. Malum olduğu gibi, Kazakistan, Rusya, Belarus, Ermenistan ve Kırgızistan’ın üyesi olduğu “Avrasya Ekonomik Birliği” kurulmuştur.

Birliğe üye olan ülkeler arasındaki gümrük engeli de ortadan kalkmıştır. Yani Kazakistan’da imal edilen ürün gümrüksüz olarak 180 milyon nüfuslu bir pazara satılabilecektir. Günümüzde Kazakistan’da Sanayi Kalkınma Programı uygulanmakta ve tarım, metalurji, petrol üretimi, enerji, kimya, farmokoloji, inşaat malzeme üretimi, ulaştırma ve enformasyon, makine sanayi, uranyum, turizm ve uzay alanları ön plana çıkmaktadır. Ayrıca, ülkemizde bir çok İhtisaslı Serbest Ekonomi Bölgeleri faaliyetlerine devam etmektedir.

Kazakistan devleti yabancı yatırımcılar için yüksek seviyede güvenli iş ortamını sağlamaktadır. Bu açıdan, yatırımların korunması ve güvenliği Kazakistan kanunlarınca garanti edilir; Cumhurbaşkanı bünyesinde yabancı yatırımcılar konseyi ve Yatırım Ombudsmanı oluşturulmuştur; Kazakistan-Türkiye yatırımlarının karşılıklı korunması ve teşviki hakkında anlaşması mevcuttur; İngiliz hukukuna dayalı Astana’da Uluslararası Finans Merkezi’nin temelinde iş ve yatırım uyuşmazlıklarında bağımsız yabancı mahkeme kurulmuştur.

Bolaşak ve diğer devlet programları ile yaklaşık 100 bin Kazak genci dünyanın en iyi üniversitelerinde eğitim almıştır. UNESCO verilerine göre, Kazakistan eğitimin gelişmesi endeksinde dünyanın ilk dört ülkesi arasına dahil olmuştur. Kazakistan nüfusunun yaş ortalaması 30’dur.

Makine ve yedek parçaları, hammadde ve malzemelerin ithalatında gümrük vergilerinden muafi yet, arazi tahsisi, kurumlar vergisi 10 yıla kadar muafi yet, arazi vergisi 10 yıla kadar muafi yet; emlak vergisi 8 yıla kadar muafi yet, hammadde karşılığı ve düşük üretim maliyeti var.