Kriz; fonları azaltıp, Türk ekonomisini yavaşlatacak

ANKARA - Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) Ekim-Aralık 2008 dönemini kapsayan Bankacılık Sektörü Yönetici Kesim Beklenti Anketi sonuçlarında, küresel krizin Türkiye ekonomisi ve finansal sektörü açısından iki önemli etkisi olabileceği belirtildi.

Ankete göre, bunlardan ilki uluslararası piyasalardan sağlanan fonların önemli ölçüde azalması ve maliyetlerinin yükselmesi, ikincisi ise küresel çapta ve özellikle ihracatın büyük kısmını gerçekleştirdiği Avrupa'da yaşanacak bir ekonomik durgunluğun Türkiye ekonomisini de benzer şekilde yavaşlatması.

Ankete göre, 90 üst düzey banka yöneticisi tarafından cevaplanan Bankacılık Sektörü Yönetici Kesimi Beklenti Anketi sonuçlarına bakıldığında, bir önceki ankette yer alan siyasi gelişmelerden kaynaklanan belirsizliklerin önemli ölçüde kalktığı, katılımcıların beklentilerini ağırlıklı olarak uluslararası finansal ve ekonomik gelişmelerin etkilediği göze çarptı.

İpotekli konut finansmanı sisteminde yaşanan sorunlar nedeniyle ortaya çıkan finansal kriz, başta ABD olmak üzere birçok gelişmiş ülkede finansal kuruluşların iflas etmesine, resmi otoritelerin kontrolüne geçmesine, devlet yardımı almasına veya diğer finansal kuruluşlara devredilmesine ya da bunlarla birleştirilmesine neden oldu. Eylül ayı son haftası itibariyle cevaplanan anket sonuçlarına bakıldığında beklentilerin yukarıdaki değerlendirmeler çerçevesinde olduğu görüldü.

Özellikle kredi hacimlerinde durağan bir görünüm beklenmesi ve takipteki kredilerde, bankacılık sektörü riskliliğinde ve yabancı para fon kaynaklarının maliyetlerinde artış beklentileri uluslararası krizin olası etkilerinin yansıması olduğu düşünüldü.

Ancak, bütçe açığı iç borçlanma faiz oranları ve TÜFE oranlarına ilişkin beklentilerde önceki anket dönemine göre iyileşmeler görülmekte, bunda ise enerji ve emtia fiyatlarının düşmesinin etkili olduğu değerlendirildi.

Özetle, bir önceki anket döneminde en önemli faktör olarak görülen siyasi gelişmelerin etkisini yitirdiği, sektör yöneticilerinin uluslararası piyasalarda yaşanan krizin, doğrudan ekonomimizden kaynaklanmamakla birlikte, Türkiye'yi önemli ölçüde etkilemesini beklediği ve bankacılık sektörünün bu muhtemel olumsuz gelişmelerin farkında olduğu görüldü.

Döviz kurundaki değişiklik, cari açık beklentilerine yansıdı

Makroekonomik göstergelere ilişkin beklentilere bakıldığında, GSMH'da artış beklentilerinin devam ettiği, cari işlemler açığının artacağını bekleyenlerin oranının yüzde 83'ten yüzde 74'e, bütçe açığında artış bekleyenlerin oranının yüzde 64'ten yüzde 49'a , TÜFE'de artış bekleyenlerin oranının yüzde 89'dan yüzde 44'e, iç borçlanma faiz oranlarında artış bekleyenlerin oranının yüzde 89'dan yüzde 46'ya gerilediği, ABD dolar kuru ve reel sektör finansman gereksinimlerinin artacağını bekleyenlerin oranının ise sırasıyla yüzde 64 ve yüzde 66 ile bir önceki anket döneminden çok farklılık göstermediği görüldü.

Ankette, GSMH'nin yıl sonunda bir önceki yıl sonuna göre durumu sorulmakta olup, yılın ilk 3 çeyreğinde büyüme sağlanmış olması nedeniyle, büyüme beklentisi Temmuz dönemi anketine göre bir miktar düşüşe rağmen devam etti.

Cari işlemler açığına ilişkin beklentilerde görülen hafif iyileşmenin döviz kurunda beklenilen artış ile paralel olduğu fakat ekonomik durgunluğa bağlı olarak ihracatın azalma ihtimali nedeniyle çok fazla iyileşmediği, bütçe açığı ve TÜFE artış beklentisindeki büyük düşüşün enerji ve emtia fiyatlarındaki azalışlardan ve talep azalmasına ilişkin beklentilerden kaynaklandığı, iç borçlanma faiz oranlarında düşüş beklentilerindeki artışın ise dünya genelinde görülen faiz indirimlerinin Türkiye için de beklenildiği şeklinde değerlendirildi.

YTL faizinde artış bekleniyor

Faiz oranlarının sorulduğu sorularda hem fon kaynakları açısından hem de krediler açısından YTL bazında faiz oranlarında artış beklentilerinin yerini "aynı kalma" yönünde beklentilere bıraktığı, yabancı para kaynaklara ilişkin faiz oranlarında ise artış beklentilerinin artarak devam ettiği görüldü.

Buna göre, artacak beklentisine sahip katılımcı oranı 3 ay vadeli YTL mevduat faiz oranında yüzde 48, Merkez Bankası bankalararası para piyasası kısa vadeli faiz oranında yüzde 29 seviyesine gerilerken, 3 ay vadeli Döviz Tevdiat Hesapları (DTH) faiz oranında yüzde 62 ve bankaların yurtdışı borçlanma faiz spreadinde ise yüzde 84 seviyesinde oldu.

Kredilerin faiz oranlarında da ticari krediler hariç olmak üzere ağırlıklı olarak aynı kalacak yönünde olan beklenti hakim. Aynı kalacak beklentisine sahip katılımcı oranı konut kredilerinde yüzde 49, diğer tüketici kredilerinde yüzde 46, ticari kredilerde yüzde 31, kredi kartlarında ise yüzde 72 seviyesinde olarak belirlendi.

Ticari kredi faiz oranlarında artış beklentisine sahip katılımcı oranı bir önceki anket döneminde yüzde 91 seviyesinde iken bu anket döneminde yüzde 63'e geriledi.

Kredi hacimlerine ilişkin sorularda hem nakdi hem de gayri nakdi kredi hacimlerinde artış beklentilerinin önemli ölçüde düştüğü buna karşılık tüketici kredilerinin toplam krediler içerisindeki payının ise geçen anket dönemine göre bir miktar yükselme gösterdiği görüldü.

Artış beklentisine sahip katılımcı oranı konut kredilerinde yüzde 31, taşıt kredilerinde yüzde 20, ticari kredilerde yüzde 52, kredi kartlarında yüzde 69 seviyesinde oldu.

Kredi hacimlerini etkileyebilecek faktörlerin sorulduğu sorularda ticari kredilerin yüzde 69 oranında uluslararası piyasalardaki gelişmelerden en fazla etkilenebileceği, bireysel kredilerin ise bir önceki anket döneminde olduğu gibi tüketim talebindeki artma/azalma faktöründen etkilenebileceği ifade edildi.

Bankacılar, makroekonomik gelişmeleri yakından izliyor

Bankacılık sektörü aktif büyüklüğüne ilişkin artış beklentisine sahip katılımcı oranı bir önceki anket dönemine göre (yüzde 82) bir miktar düşüşüle yüzde 63 olarak gerçekleşti.

Sektörün karlılığına ilişkin beklentilerde ise katılımcıların yüzde 46'sı karlılığın aynı kalacağını, yüzde 11'i artacağını, yüzde 42'si ise azalacağını belirtti.

Karlılığın artacağını bekleyen katılımcı oranı anketin yapılmaya başlanıldığı Ekim 2005 döneminden beri en düşük seviyede oldu. Karlılığı etkileyebilecek en önemli faktör olarak da yüzde 61 oranında faiz marjındaki değişmeler gösterildi.

Anket katılımcılarının yüzde 78'i en fazla artış göstermesini bekledikleri fon kaynağı olarak mevduatı gösterdi. İkinci sırada yüzde 14 ile para piyasaları, üçüncü sırada yüzde 6 ile özkaynaklar geldi.

Yurt dışı kaynaklı kredilerin en önemli kaynak olarak görülme oranı yüzde sıfır olarak gerçekleşti. Aynı şekilde, bankacılık sektöründeki yabancı sermaye payına ilişkin artış bekleyenlerin oranı yüzde 18'e geriledi. Ağırlıklı beklenti yüzde 86 oranında yabancı sermaye payının aynı kalacağı yönünde oldu.

Bankacılık sektörünü en fazla etkilemesi beklenen faktörlerin sorulduğu soruda katılımcılar yüzde 77 oranında makroekonomik gelişmeleri en önemli faktör olarak gördüklerini ifade etti. Bir önceki anket döneminde katılımcıların en önemli gördüğü faktör siyasi gelişmeler olarak gerçekleşmişti.

Sektörde risk artışı bekleniyor

Sektörün riskliliğine ilişkin soruda ise yüzde 26'sı önemli ölçüde olmak üzere katılımcıların yüzde 91'i riskliliğin artacağını beklediklerini ifade etti.

En önemli risk kaynağı olarak ise sırasıyla katılımcıların yüzde 41'i kredi riskini, yüzde 36'sı likidite riskini, yüzde 18'i faiz riskini gördüklerini belirtti. Bu çerçevede, bankacılık sektörüne olan güveni en fazla etkilemesi beklenen unsur olarak katılımcıların yüzde 63'ü yabancı sermaye girişindeki değişimi gösterdi.

Anket sonuçlarından, gelişmiş ülkelerde yaşanan ve giderek yayılma potansiyeline sahip olan krizin yaratacağı muhtemel bir ekonomik yavaşlamadan dolayı kredi hacimlerinde, karlılıkta ve faiz oranlarında durağan bir görünüm, yurt dışı kaynak bulma ve yabancı sermaye imkanlarında daralma, bankacılık sektörünün riskliliğinde artma, diğer taraftan TÜFE ve bütçe açığında iyileşme beklenildiği sonuçlarına ulaşıldı.