Piyasalar Fed'in tutsağı oldu!

Evrim KÜÇÜK

İSTANBUL - Zirvelerde gezen dünya borsaları yine ABD Merkez Bankası’nın (Fed) hamlelerine kilitlendi. Çarşamba günkü toplantısının ardından Fed’in açıkladığı tarihten daha önce faiz artırımına gidebileceğini düşünen piyasalarda sert satışlar geldi. Satış dalgasında Fed’in yanı sıra Arjantin’in 12 yıl içinde ikinci kez temerrüde düşmesi ve Avrupa’da kötü gelen şirket bilançoları ile enflasyonun beklentileri karşılamaması da yer alıyordu. Ancak gözler yine de Fed’in üzerindeydi. Bu beklentiler doların güçlenmesine neden oldu. Herkes faiz artırımı konusunda erken bir hamle beklerken, dün ABD’den başka bir veri açıklaması yapıldı. Bu, Fed’in faiz artırımı için kritik önem taşıyan tarım dışı istihdam verisiydi. ABD Çalışma Bakanlığı tarım dışı istihdamın 209 bin kişi arttığını açıkladı. Temmuzda art arda altıncı ay işe girenlerin sayısında artış yaşandı. Bu aynı zamanda 1997’den beri en uzun süreli artış anlamına geliyordu. Ancak Fed’in faiz artırımı için yeterli değildi. Çünkü beklenti tarım dışı istihdamın 230 kişi artması yönündeydi. Ayrıca ABD’deki işsizlik yüzde 6.1’den yüzde 6.2’ye çıktı. Bu da Fed’in faiz artırımı için erken davranmayacağını gösteriyordu. ABD için pek de hoş olmayan bu veri küresel piyasalara moral verdi ve toparlanma başladı. Dolar, euro karşısında gün içindeki en düşük seviyeye geriledi. Analistlere göre Fed’in borsalar ve paritedeki belirleyici rolü devam edecek. Jeopolitik gerilimler, bilançolar ve Arjantin etkisinin hissedildiği küresel piyasaların şeklini yine Fed belirledi. Fed’in faizi erken artıracağı beklentisiyle beş aylık rallinin sonlandığı borsalar, dün ise tarım dışı istihdam verisinin Fed’in aceleci davranmayacağı iyimserliği yaratmasıyla toparlandı.

Zirvelerde gezen dünya borsaları satış için aradığı bahaneleri buldu. Jeopolitik risklerle zaten baskılanmış olan borsalar birçok koldan satış dalgası altında altında kaldı ve hisse senedi piyasalarında beş aylık ralli sona erdi. ABD Merkez Bankası’nın (Fed) çarşamba günkü toplantısı sonrasında faiz artırımına giderek yaklaştığının düşünülmesi, Arjantin’in 12 yıl içinde ikinci kez temerrüde düşmesi, Avrupa’da kötü gelen şirket bilançoları ve enflasyonun beklentileri karşılamaması küresel hisse senedi piyasalarına sert satışlar getirdi. Dolar güçlendi. Dün beklentinin altında kalan tarım dışı istihdam verisi ise piyasalarda rüzgarın yeniden finans piyasaları lehine esmesine neden oldu.

ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faiz artırımının zamanlaması için önemli bir veri olarak kabul edilen tarım dışı istihdam artışı beklentinin altında kaldı. ABD Çalışma Bakanlığı’na göre temmuzda tarım dışı istihdam 209 bin kişi artış gösterdi. Temmuzda art arda altıncı ay işe girenlerin sayısında artış yaşandı. Bu 1997’den bu yana en uzun süreli artış anlamına geliyor. Ancak istihdam artışı 230 bin kişilik beklentinin altında kaldı. İşsizlik oranı da yüzde 6.1’den yüzde 6.2’ye yükseldi.

Bunun, Fed’in faiz artışını geciktirebileceği belirtiliyor. Veri sonrasında ABD’de tahvil faizi gerilerken, vadeli işlemlerde yükseliş yaşandı. Dolar, euro karşısında gün içindeki en düşük değerine indi. Bu arada, daha önce 288 bin olarak açıklanan haziran ayı tarım dışı istihdamdaki artış 298 bine revize edildi.

Piyasaların istihdam verisine verdiği tepki Fed’in yatırımcının rotasını çizmeye devam ettiğini gösteriyor. Analistlere göre, yatırımcının gözü kulağı ABD’den gelen veri akışında ve piyasalar adeta Fed’in esiri olmuş durumda. Fed’in varlık alımlarını azaltacağı sinyalini verdiği geçtiğimiz yıl dünya borsaları birden çakılmış, gelişen ülke paraları sert değer kaybı yaşamıştı. Şimdi de piyasaları Fed’in ne zaman faiz artıracağı tartışmaları biçimlendiriyor. Euro Bölgesi’nde genişlemeci politikalar devam ediyor. Bu nedenle Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) piyasaları fazla etkileme gücü bulunmazken, analistlere göre Fed’in borsalar, tahvil piyasaları ve paritedeki belirleyici rolü devam edecek.

Dünyada marttan beri en kötü hafta

Borsalar veriyi düşüşle bekledi. MSCI Dünya Endeksi dün yüzde 0.5 değer kaybetti ve marttan bu yana en kötü haftasını geçirdi. Endeks temmuzda yüzde 1.3 ile ocak ayından bu yana ilk düşüşünü sergiledi. ABD’de faizin tahminlerden önce artabileceği beklentisi doları yukarı doğru destekledi. Doların güçlenme süreci devam ederken, altın altı haftanın en düşük değerine indi.

ABD Merkez Bankası Fed’in son toplantısında tahvil alım miktarında 10 milyar dolar daha azaltıma gitmesi, ABD’den olumlu gelen çeyreklik büyüme verisi sonrası ekonomik toparlanma sinyallerinin gelmeye devam etmesiyle faiz artırım sürecinin yaklaştığının düşünülmesi, ABD’de haftalık işsizlik başvurularının beklentileri karşılamaması, Chicago PMI verisinin 2008 yılından bu yana en sert düşüşe işaret etmesi, Exxon ve Micron şirketlerinin beklentilerin altında açıklanan finansal sonuçları önceki gün Wall Street’e ciddi kayıp verdirdi.

ABD’de beş aylık kazanç sona erdi

ABD hisselerinin Perşembe günü sert düşmesiyle hisse senedi piyasalarındaki 5 aylık kazanç serisi sona ermiş oldu. Dow Jones endeksi yılbaşından bu yana elde ettiği kazançları sildi. Dow Jones endeksi yüzde 1.88 değer kaybederek 16.563,30 puandan, S&P 500 yüzde 2 kayıpla 1.930,67 puandan kapanırken nisan ayından bu yana en büyük günlük düşüşünü gösterdi. Nasdaq endeksi yüzde 2.09 düşüşle 4.369,77 puana geriledi. Korku endeksi olarak bilinen VIX yüzde 27.1 arttı. ABD 10 yıllık tahvil faizi yüzde 2.60’a yükseldi. Önceki gün beklentileri karşılayamayan bilançolar ve zayıf enflasyonun etkisi ile Avrupa Borsaları düşüşler gösterdi. Portekiz’de Banco Espirito Santo’nun rekor zarar açıklamasının ardından hisselerde yüzde 50’ye varan değer kaybı yaşanırken Portekiz borsası yüzde 3.1 gerilemişti. Dün de bilançoların baskısı sürdü. Arcelor Mittal ve Vinci’nin hisseleri dün yüzde 6’nın üzerinde gerilerken, Stoxx Europe 600 endeksi yüzde 1.4 düştü. Rusya’ya yönelik yeni yaptırımların açıklanmasının ardından Rusya MICEX endeksinin yüzde 0.2 gerilemesi ve Rusya’ya yaptırımların Avrupalı şirketlerin faaliyetlerini vuracağı endişesi de endekslerin zayıflamasına neden oluyor.

Arjantin borsası yüzde 8.5 düştü

Arjantin’in temerrüde düşmesi de piyasaları sarsan faktörlerden. Arjantin’in teknik temerrüde düşmesi ve 13 yıl aradan sonra yeniden iflasın eşiğine gelmesi ülke borsasında sert satışlara neden oldu. Arjantin borsası önceki gün yüzde 8.4 geriledi. Diğer Latin Amerika borsalarında da Arjantin’in etkisi hissedilirken, gelişen ülkelerin paralarında değer kaybı Arjantin ile tetiklendi.

Çin’in imalat verisi denge sağladı

Asya borsaları ABD'de yaşanan kayıpların ardından Çin satınalma yöneticileri (PMI) verisinden destek bulurken Japonya Nikkei endeksi yüzde 0,6 düşüşle kapandı. Çin Şanghay Bileşik endeksi yüzde 0.4 yükseldi. Çin’de temmuz ayında resmi PMI haziran ayındaki 51 değerinden 51.7’ye yükseldi. Böyle bir tablonun hakim olduğu ortamda dün gelişmekte olan ülkeler ABD’deki istihdam verisine kilitlendi. Bu verilerde beklentilerden güçlü bir gerçekleşme Fed’den faiz artırımı beklentilerini daha erkene çekebilecek önemli bir gelişme olarak görülüyor.

Dolar güçlendi altın eridi

Fed’in faiz artırımına yaklaştığı beklentisi dolara güç katıyor. Bloomberg Spot Dolar Endeksi dün marttan bu yana en güçlü seviyeye yaklaştı. Bloomberg Dolar Endeksi 1,022 puana yükseldi. Euro karşısında ise art arda üçüncü hafta yükseldi ve 1.3377 seviyesinden işlem gördü. Doların güçlenmesi altına yaramadı. Altın, üst üste 3 haftalık düşüş ile Eylül ayından bu yanan en uzun haftalık kaybına yöneldi. Spot altının onsu yüzde 0.3 kadar düşüşle 19 Haziran tarihinden bu yana en düşük seviye olan 1,279.30 dolara geriledi.