Rusya yeni askeri üs arayışında

ANKARA - ABD öncülüğünde geliştirilen füze kalkanı projesinden büyük rahatsızlık duyan Rusya, yurt dışındaki askeri üs sayısını artırarak bu hamleyi dengelemeye çalışıyor.

Son bir yıl içinde Ukrayna, Kırgızistan ve Tacikistan'daki askeri üslerinin kullanım sürelerini ortalama 30'ar yıl uzatan Rusya, şimdi Belarus'ta 2015'e kadar bir hava üssü kurmayı planlıyor. Moskova yönetimi ayrıca, Kollektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) çerçevesinde de Belarus ve Kazakistan'la ortak hava savunma sistemi oluşturulması çalışmalarını sürdürüyor.

Geçtiğimiz günlerde Belarus'ta resmi temaslarda bulunan Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu'nun açıklamalarına göre, Moskova yönetimi ilk planda bu komşusunda bir üste savaş uçakları konuşlandırmayı, 2014'ün sonuna kadar dört S-300 hava savunma sistemi yerleştirilmesini planlıyor. 2015'e kadar ise Belarus'ta bir hava üssü kurulması ve Rus savaş uçaklarının sayısının da artırılması öngörülüyor.

Uzmanlar, Rusya'nın tüm bu arayışlarının, ABD'nin öncülüğünde yürütülen füze kalkanı projesine tepki niteliğinde olduğuna dikkati çekiyor.

-"Rusya, füze kalkanına cevap veriyor"-

Son gelişmeler için "Rusya, ABD'nin füze kalkanı projesine cevap veriyor" değerlendirmesinde bulunan Ankara Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erel Tellal, Moskova'nın aslında ABD'nin 2001'de Anti Balistik Füze (ABM) anlaşmasından çekilmesinden bu yana askeri kapasite artırma çabasında olduğunu anlattı. Tellal, "Belarus'taki üs girişimleri de bu çerçevede değerlendirilebilir. Rusya, ABD'nin füze kalkanı projesinde karşılıklı anlaşmaya varılamadığı takdirde, kendi savunma sistemini kuracağını açıklamıştı" dedi.

Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç Dr. Hasan Ali Karasar ise Rusya-Belarus arasındaki hava üssü işbirliğinin şaşırtıcı olmadığını belirterek, "Nasıl ABD ve NATO, füze kalkanı projesiyle kendi savunma sistemini oluşturmayı planlıyorsa, Rusya da KGAÖ çatısı altındaki ülkelerle benzer bir işbirliğine gidiyor" dedi.

Rusya'nın ABD ile füze kalkanı konusunda işbirliğinden yana olmasına karşın ABD'nin buna yanaşmadığını kaydeden Karasar, "Özellikle Rusya, Kazakistan ve Belarus arasında, gerek Gümrük Birliği anlaşması gerekse ikili anlaşmalarla oluşturulmuş, federasyondan da öte bir işbirliği yapısı mevcut, enrtegrasyon çok üst düzeyde" değerlendirmesinde bulundu.

"Rossiya v Globalnoy Politike" dergisi editörü Fyodor Lukyanov da Rusya'nın, NATO'nun ve ABD'nin füze kalkanı konusundaki çalışmalarını sürekli olarak izlediğini belirtirken, "Rusya Belarus'ta hava üssü kurarsa, bunun doğrudan füze kalkanına bir cevap niteliğinde olacağını düşünmüyorum. Ancak şunu da belirtmek gerekir ki Rusya, füze kalkanı çalışmalarını sürekli yakından izliyor ve bu çok gerçekçi bir politika" ifadelerini kullandı.

-Rusya, eski Sovyet coğrafyasına odaklanıyor-

Rusya'nın Doğu Avrupa'daki Ukrayna'dan, Orta Asya'daki Tacikistan'a kadar geniş bir coğrafyada önemli askeri üsleri bulunuyor.

Ukrayna'nın Kırım bölgesindeki Sivastopol şehrinde bulunan Rus deniz üssü, Rusya'nın Karadeniz'deki varlığı açısından büyük öneme sahip. Rusya'nın Karadeniz donanmasına ev sahipliği yapan üssün kullanım süresi, 2042'ye kadar Rusya'ya ait. Rusya, 2020'ye kadar tamamlamayı planladığı yeni silahlanma programı kapsamında, Fransa'dan aldığı 3 Mistral helikopter gemisinden en az birini, Sivastopol'de konuşlandırmayı planlıyor.

Ermenistan'ın Gümrü şehri yakınlarında bulunan 102'nci askeri üssü de Rusya'nın Güney Kafkasya'daki bölgesindeki en önemli askeri varlığı olarak ön plana çıkıyor. Ermenistan'ın özellikle İran sınırı Rus askerleri tarafından korunurken, ülkenin hava savunmasında da Moskova yönetimi önemli yetkilere sahip. Yaklaşık 5 bin Rus askerinin görev yaptığı Ermenistan, Rusya'nın Güney Kafkaslar'daki en önemli askeri müttefiki olarak değerlendiriliyor. Son dönemde, Rus birliklerinin burada sık sık gerçekleştirdiği askeri tatbikatlar, Yukarı Karabağ sorunu nedeniyle meydana gelebilecek olası sıcak çatışmalara yönelik mesajlar şeklinde yorumlanıyor.

-Kırgızistan'da ikinci üs peşinde-

Rusya, 2012'nin son günlerinde imzaladığı anlaşmayla Kırgızistan'da bulunan Kant askeri üssünün kullanım süresini 2032'ye kadar uzatmıştı. KGAÖ çerçevesinde, Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'e 20 kilometre mesafede, yaklaşık bin askerin görev yaptığı hava üssünü 2003'te kurmuştu.

Rusya'nın, Kırgızistan'da hava üssünün yanı sıra, Issık Göl eyaletinde askeri test alanı, Çuy eyaletinde deniz haberleşme ağı merkezi ile Celalabad eyaletinde sismik istasyon üssü bulunuyor.

Ayrıca, ülkenin güneyindeki Oş şehri yakınlarında da ikinci bir askeri üs elde etmek için girişimlerde bulunduğu öne sürülüyor.

Kırgızistan'ın yanı sıra Tacikistan'da askeri üsse sahip olan Rusya, 2012'de imzalanan anlaşma ile buradaki üssün kullanım süresini de 2042'ye kadar uzatmayı başarmıştı. Rusya'nın yurt dışındaki en büyük askeri üssünün bulunduğu Tacikistan'da 7 bin Rus askeri görev yapıyor. Böylece Rusya, Fergana Vadisi gibi stratejik öneme sahip bir bölgenin kuzeyinde ve güneyindeki iki ülkede askeri varlığını korumayı başardı.

-Abhazya ve Güney Osetya'da Rus varlığı-

Moskova yönetimi, 2008'de Rusya-Gürcistan arasındaki kısa süreli savaşın ardından Tiflis'ten tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Abhazya ile resmen tanıdığı Güney Osetya'ya asker konuşlandırdı. Abhazya ve Güney Osetya ile askeri üs anlaşmaları imzalayan Rusya, Abhazya'nın Gudauta ve Ochamçira şehirlerinde iki üs kurma çalışmalarına başladı ve bir komutanlığın inşasını tamamladı. Şu an Abhazya'da 4 bine yakın Rus askeri görev yapıyor.

Rusya ayrıca Abhazya ve Güney Osetya'nın "hava güvenliğinin sağlanması" amacıyla da bölgeye S-300 hava savunma sistemleri yerleştirmişti.

-Denizaşırı ülkelerde üs arayışı-

Rusya, "yakın çevre" olarak nitelendirdiği bölgelerin yanı sıra, denizaşırı ülkelerde de Sovyetler Birliği dönemindeki askeri nüfuzunu tekrar kazanmayı amaçlıyor.

Moskova bu çerçevede özellikle Küba ve Vietnam'da, donanmasına ait gemilerin konaklayabileceği ve lojistik destek alabileceği limanlar bulmaya çalışıyor. İlk planda bu bölgelerde hava ya da deniz üssü elde etmeyi amaçlamayan Rusya'nın, eski müttefikleriyle yeniden yakınlaşmayı amaçladığı kaydediliyor.

İki yılı aşkın süredir iç karışıklığın devam ettiği Suriye'nin Tartus şehrinde de bir üsse sahip olan Rusya, burayı Akdeniz donanmasındaki gemilerinin lojistik desteği için kullanıyor. Akdeniz'deki tek askeri varlığı olması sebebiyle Tartus, Rusya için hem sembolik hem de işlevsel açıdan büyük önem taşıyor.