'Orta gelir tuzağından çıkmak 10 yıl gecikecek'

Mehmet KAYA 

ANKARA – TOBB ETÜ öğretim üyesi ve TOBB ETÜ SPM (Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi) Direktörü Sardar Sayan, Türkiye’nin Suriyeli göçmenlerle ilgili tartışmaların, o insanların büyük kısmının Türkiye’de kalıcı hale geleceği ve eğitimleri üzerine odaklanması gerektiğini söyledi. Serdar Sayan, beceri ve eğitim düzeyi düşük olan Suriyeli göçmenlerin Türkiye’nin zaten sorunlu ve düşük olan ortalama eğitim süresini azaltacağını belirterek, “Türkiye zaten orta gelir tuzağından çıkışla ilgili zorlanıyordu. Eğitimimiz zaten nitelik olarak sorunlu. Şimdi bu sorunların üzerine bir de Suriyeli göçmenlerin sorunu geldi. Suriyeli göçmenler, Türkiye orta gelir tuzağından her ne zaman çıkacaksa onu 10 yıl geriye atacak. Bir an önce eğitim odaklı çalışmaya başlamalıyız” dedi.

Serdar Sayan, DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, teknik ya da sezgisel; orta gelir tuzağı tanımlarının Türkiye’yi işaret ettiğini ve ekonomik olarak da büyümenin sınırlarına ulaşıldığını vurguladı. Sayan, “Orta gelir tuzağına düşen ülkelerin ortak karakteristiği; Bu ülkeler, nüfus büyümesi ve işgücü artışı ve sermaye stokundaki büyüme gibi geleneksel yollarla belli bir büyüme patikasını tutturuyorlar ve bu patikadan ilerleyerek Dünya Bankası’nın orta gelirli dediği kategoriye ulaşıyorlar. Üretim faktörleri büyüyor yani. Bu kaynaklardan olabilecek büyüme potansiyelini kullandığında orta gelir düzeyine geliyorsun ama bir türlü çıkamıyorsun. Çünkü oradan çıkmak için geleneksel, standart şeylerin dışında bir şeyler yapman lazım. Bunun ilk şartı, daha yüksek katma değerli, daha ileri teknoloji, daha inovatif ürünler üretmek, ihraç etmek, uluslararası rekabet gücü kazanmak” dedi.

Türkiye’nin bu unsurdan farklı olarak 2001 sonrası başarılı bir makroekonomik istikrar programı hayata geçirdiğini belirterek, “Makroekonomik istikrar sorununu çözerek, siyaseten basit olmayan ama bilinen, bankacılık, bütçe disiplini vb. önlemlerle ilk 5 yılda muhteşem sonuçlar alındı. O dönemde büyümenin gururu ve iyimserliğiyle geleceğe baktık. Ancak makroekonomik istikrar getireceğini getirdi, onun ekmeğini yedik. Bundan sonra makroekonomik istikrar var diye daha fazla bir yere gitmeyiz. Büyüme oranımız eğer ekstra bir şeyler yapmazsak, elde edeceğimiz büyüme sermaye stokundaki büyüme ve işgücü büyümesinden kaynaklanan doğal büyümedir” dedi.

Suriyeli göçmenler sorunu derinleştirecek

Bu süreci kırmanın tek çıkar yolunun yüksek katma değerli, inovatif, daha karmaşık, basit tanımıyla “yükte hafif, pahada ağır” ürünlere geçilmesi, bunlara dayalı uluslararası rekabet elde edilmesi ve ihraç edilmesi olduğunu belirten Sayan, “Peki bunu sağlamak için neler gerekli? Bana en önemli gördüğün, tek faktörü söyle derseniz işgücünün eğitim ve yaratıcılık düzeyidir. Kalitesiz bir eğitim, süre olarak kısa, beceri düzeyinde ciddi sıkıntılar var, bütün uluslararası testler yaratıcılığın yerlerde süründüğünü gösteriyor. Bunu aşmak için önlemler almak gerekirken, son derece gereksiz sorunu asla çözmeyecek müdahaleler yapıyoruz” dedi.

Suriye’nin yakın zamanda savaştan çıkacağı izlenimi vermediğini, çıksa bile ülkenin harap durumda olduğunu hatırlatan Sayan, Suriyeli göçmenlerin uzun bir süre Türkiye içinde var olacaklarını, hatta ciddi bir kısmının kalıcı hale geleceğini hatırlattı.

“İş piyasasına etki gibi, kısa vadeli sorunları anlamak çözmeye çalışmak önemli ama uzun vadeli etkisine odaklanılmıyor, kamu bu yönde çalışma yapmıyor. Bu hayal kırıklığı yaratıcı” diyen Sayan, “Ekonomi teorisi diyor ki, eğer çalışma yaşındaki nüfusunuzun beceri-eğitim ortalaması düşerse ürettiğiniz ürünün kalitesi düşer. Benim iddiam, Suriyeli göçmenlerin gelişi, Türkiye’nin orta gelir tuzağından çıkışını bariz biçimde geciktirecek. Suriyeliler gelmeseydi, orta gelir tuzağından çıkmamız eli kulağında diye bir şey yok, tünelin ucunda ışık gösterecek bir şey yoktu zaten. Göçmenlerin gelişi, bundan sonra alınabilecek her türlü önlemin etkisini göstermeyi çok daha güç ve daha uzun zaman alır hale getirecek. Öngörüm bu” dedi.

Neden 10 yıl?

Suriyeli göçmenlerin mevcut durumu nedeniyle, Türkiye’ye olacak negatif etkinin uzun süreye yayılacağını belirten Sayan, şu görüşleri vurguladı:

“Gelenlerin bir kısmı çalışma çağında. Nasıl bir ekonomiden geliyor? Yüksek teknolojili ürün ihracatı yüzde 1-2 paya sahip bir ülkenin çalışma çağındaki insanları.. Bu insanları beceri düzeyleri vs. ile kaynak dağıtımı dahil yapacağı bir etki var.

Bir de 600-700 bin okul çağında çocuk var. Eğitim sistemimiz himmete muhtaç zaten, ek 700 bin çocuk baskısı olmaksızın, kalabalık sınıflar, çoktan seçmeli sınavlarla yaratıcılığı köreltilmiş bir sistem. Şimdi çok kısa bir sürede yeni 700 bin çocuk daha geliyor ve eğitmek zorundasınız. Bunu kapasite olarak yapanız lazım. Bitmiyor, gelecek 10-15 yılda işgücüne katılacak kitlelerin eğitim seviyesi şimdikinden bile düşük olacak. Bundan sonraki kuşaklardan memnun değiliz ama daha da şikayetçi olacağız. Bununla da bitmiyor iş, Suriyelilerin doğurganlık oranları Türklerden çok daha yüksek. Yakınlarda Türkiye’de 160 bin çocuk doğduğuna dair bir haber okudum. Hayat durmuyor. Bunun da yaratacağı bir baskı gelecek. Türkiye orta gelir tuzağından çıkışı yakın zamanda görünmüyordu ama her ne zaman aşacak idiyse, onun üzerin 10 yıl daha ekliyorum.”