2012'nin önemli ekonomi olayları

ANKARA - Ekonomide 2012 yılı Türkiye açısından ekonominin yavaşladığı ve bir anlamda "yumuşak inişin" yaşandığı yıl oldu.
 

Küresel ekonomide ise 2012 yılına derinleşen Euro Bölgesi krizi damga vurdu. Birçok Avrupa ülkesi teknik olarak resesyona girdi, gelişmiş ülkelerin borçluluk ve işsizlik oranları arttı. Euro Bölgesi'nde yaşanan ekonomik krizin yol açtığı dış talep daralması Türkiye'nin bölgeye yaptığı ihracatın azalmasına neden oldu.

 

2012'de Türkiye'nin de içinde yer aldığı gelişmekte olan ülkelerde yüksek büyüme hızları yerini düşük büyümeye bıraktı. Türkiye'nin ekonomik büyümesinde net ihracat etkili olurken, iç tüketimde ise ciddi bir düşüş görüldü.

 

Yılın ilk çeyreğinde Euro Bölgesi maliye bakanları Yunanistan için 130 milyar Euroluk ikinci kurtarma paketini onayladı, ancak bu da ülkedeki sorunları çözmedi. İtalya, İspanya, Portekiz ile ilgili endişeler devam ederken Hollanda resesyona girdi.

 

Yılın başında AB ülkeleri İran'a petrol ambargosu kararı aldı. Bunun üzerine İran bazı Avrupa ülkelerine petrol ihracatının durdurulacağını açıkladı. Mart ayında ise ABD yönetimi, İran'dan petrol alan ülkelere yaptırım uygulanacağını açıkladı. ABD yönetimi, İran'dan ham petrol alımlarını önemli ölçüde düşürdükleri gerekçesiyle 10 AB ülkesi ve Japonya'yı yaptırımlardan muaf tutacağını açıkladı. Söz konusu ülkeler arasında Türkiye yer almadı.

 

 

İlk çeyrekte, Türk Lirası'nın itibarını perçinlemek ve bilinirliğinin artırılması amacıyla açılan simge yarışmasının sonuçları açıklandı. Yarışmada birinciliği Tülay Lale'nin çalışması aldı.

Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı, paranın simgesi belirlenerek, TL'nin ve Türk ekonomisinin iki belirgin özelliğinin ön plana çıkarıldığını bildirdi. Başçı, "Bunlar güven ve istikrar içinde yükselen değerdir. Simgenin çıpaya benzemesi TL'nin kıymet saklama aracı olarak güvenli bir liman haline geldiğini vurgulamaktır. Paralel çizgilerin yukarı eğimli olması ise TL'nin ve Türkiye ekonomisinin istikrar içinde yükselen değerini simgelemektedir" dedi. Başçı, Türk Lirası'nın çıpalı yeni simgesinin rakamlardan önce kullanılması gerektiğini de vurguladı.

 

 

2011 yılı ihracat verileri yılın ilk günlerinde açıklandı. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, Türkiye'nin 2011 yılı ihracatı, bir önceki yıla kıyasla yüzde 18,17 artışla 134 milyar 571 milyon 338 bin dolar olarak gerçekleşti. 2010 yılı ihracatı 113 milyar 883 milyon 219 bin dolar düzeyinde gerçekleşmişti. 2011 ihracat rakamı Cumhuriyet tarihindeki en yüksek ihracat rakamı olarak kayıtlara geçti.

 

 

2011 yılında Kıbrıs Rum Kesimi'nin Doğu Akdeniz'de doğalgaz sondaj çalışmalarına başlaması üzerine Türkiye ile Kıbrıs Rum Yönetimi arasında başlayan gerginlik 2012 yılı başlarında da devam etti. Kıbrıs Rum yönetimi Doğu Akdeniz'de tek yanlı "münhasır ekonomik bölge" ilan ettiği bölgede ayırdığı 13 parselden, "Afrodit" olarak adlandırılan 12. parsel dışında kalan 12 parsel için doğalgaz ve petrol arama-işletme hakkı dağıtım ihalesini ilan ederken, Dışişleri Bakanlığı bu kararı protesto etti.

 

Teşvik açıklandı
 

Ekonomide 2012 yılına damgasını vuran önemli olaylardan biri, yeni teşvik paketinin açıklanması oldu.  Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, cari açığı, ithalatı ve bölgeler arası eşitsizliği azaltıp istihdamı arttırmayı hedefleyen teşvik paketini açıkladı. Türkiye'yi 6 bölgeye ayıran ve 1 Ocak 2012'den itibaren geçerli olacak yeni teşvik uygulamasında, bölgesel sistem yerine, il bazlı bölgesel teşvik sistemine geçilmesine karar verildi.

 

Genel, bölgesel, stratejik ve büyük yatırımlar olarak 4 ayaklı hazırlanan sistemle yatırımcılara KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, faiz desteği, yatırım yeri tahsisi gibi destekler verilecek. Cari açığa çözüm olacak stratejik yatırımlara önemli desteklerin verildiği yeni sistemde, KDV iadesi desteği ise ilk kez uygulanmaya başlandı.

Yatırımları teşvik paketinin ardından Başbakan Yardımcısı Ali Babacan da tasarrufu teşvik paketinin detaylarını açıkladı. Buna göre, bireysel emeklilik sistemine yatırılan her 100 lira için devlet de 25 liralık katkı yapacak. Devletin katkısı, yıllık brüt asgari ücretin 4'te 1'ini geçmeyecek. Yurt dışından yolcu beraberinde getirilen cep telefonlarından 100 TL'lik harç alınması uygulamasına geçilecek.

 

 

 

2011'in son çeyreğinde büyüme hızı yüzde 5,2'ye gerileyince 2011 büyümesi bir önceki yıla göre hafif bir gerileme ile yüzde 8,5 oldu. Türkiye'nin dolar cinsinden gayri safi yurt içi hasılası 772 milyar 298 milyon dolar, kişi başına milli geliri ise 10 bin 444 dolar oldu.

Kamu görevlileri sendikaları ile hükümet arasındaki toplu sözleşme görüşmelerinin ilki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nda yapıldı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, "Bugün, kamu görevlileri sendikacılığı ve çalışma hayatı açısından tarihi bir gün. Çünkü kamu görevlileri sendikacılığında ilk kez toplu sözleşme görüşmesi yapılmaktadır" dedi.

Uzun ve zorlu geçen görüşmelerin ardından Kamu Görevlileri Hakem Kurulu, memur maaşlarına 2012 yılı ve 2013 yılında yapılacak zam oranlarını belirledi. Kurul, memur maaşlarına yapılacak zammın 2012 yılı için yüzde 4 4, 2013 yılı için yüzde 3 3 olmasına karar verdi.

 

 

Yabancılara mülk satışını kolaylaştıran, Tapu Kanunu ve Kadastro Kanunu'nda değişiklik yapan tasarı Mayıs ayı başında Meclis'te kabul edilerek yasalaştı. Kanuna göre, ülke menfaatlerinin gerektirdiği hallerde, Bakanlar Kurulu'nca belirlenen ülkelerin vatandaşı olan yabancı uyruklu kişiler, Türkiye'de taşınmaz ve sınırlı ayni hak edinebilecek.

Bakanlar Kurulu'nun Dışişleri Bakanlığı'ndan görüş alma şartı kalkacak. Yabancıların edinebilecekleri taşınmazlar ve sınırlı ayni hakların toplam alanı, özel mülkiyete konu alanlar için ilçe yüzölçümünün yüzde 10'unu, ülke genelinde ise kişi başına 30 hektarı geçemeyecek. Bakanlar Kurulu, 30 hektarı 2 katına çıkarabilecek. Daha önce, yabancıların ülke genelinde alabileceği taşınmazların toplam yüzölçümü, 2,5 hektarı geçemiyordu.

Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) Projesi Hükümetlerarası anlaşması Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın şahitliğinde imzalandı. Erdoğan, TANAP ile hedeflenenin 50 milyar metreküp doğalgaz olduğunu belirterek, "Bugün 6 milyar metreküp ama daha sonra buradan 10 milyar metreküp doğalgaz alabileceğiz. Daha sonraki yıllarda ne kadar ihtiyacınız varsa, Aliyev gardaşım o kadar verebiliriz dedi. Sıkıntı yok" dedi.

 

 

Türk ticari hayatında devrim niteliği taşıyan değişiklikleri içinde barındıran yeni Türk Ticaret Kanunu yılın ikinci çeyreğinde Resmi Gazete'de yayımlandı. Yeni Türk Ticaret Kanunu, teknoloji ve iktisadi hayatta yaşanan değişim ve gelişmelere paralel olarak hazırlanan kanun ticarette yeni bir dönemin kapıları açtı.

Yeni TTK'ya göre, şirketler uluslararası standartlarda defter tutacak. Tek kişi, bir anonim şirket veya limited şirket kurabilecek. Şirket toplantıları elektronik ortamda yapılabilecek. Kanunda kredilerde "eşin rızası"nın aranmasına ilişkin düzenleme iş dünyasının tepkisini çekti.

 

 

 

Türkiye'nin büyüme hızı ilk çeyrekte yüzde 3,2, ikinci çeyrekte 2,9 olarak açıklandı. Fakat Aralık ayında ilk çeyrek büyüme rakamı yüzde 3,4, ikinci çeyrek büyüme rakamı da yüzde 3 olarak revize edildi. Büyüme hızındaki düşüş, bireysel tüketimin yüzde 0,5, yatırımların ise yüzde 7,4 daralmasından kaynaklandı.

8 aylık bütçe açığı 8,5 milyar lirayı aşınca içki, tapu, akaryakıt ile otomobil ÖTV'si artırıldı. Bu çerçevede, tapu işlemlerinde binde 16,5 olarak uygulanan tapu harçları binde 20'ye yükseltildi. Motorlu taşıtlardan 1600 cm3 motor silindir hacmini aşmayanlardan alınan ÖTV miktarı yüzde 37'den yüzde 40'a çıkarıldı. 95 oktan kurşunsuz benzin ve katkılı kurşunsuz benzinden litre başına alınan ÖTV tutarı 1,8765 liradan 2,1765 liraya, 98 oktan kurşunsuz benzin de 1,9985 liradan 2,2985 liraya, motorin ve kırsal motorinde de 1,2945 liradan 1,5945 liraya yükseldi. Şaraptan alınan ÖTV 21,58 liradan 25,25 liraya, rakıdan alınan ÖTV ise 66 liradan 77 liraya yükseltildi.

 

 

Yılın başından beri hızlı bir artış gösteren elektrik tüketimi, sıcak yaz günlerinde klima kullanımının artmasıyla Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdı. Türkiye'de günlük elektrik tüketimi 785 milyon 446 bin kilovatsaate (kWh) ulaştı.

Altın Türkiye'nin en büyük ihracat kalemlerinden biri haline geldi. Altın ve kıymetli metaller ihracatı tarihinde ilk kez 2 milyar doları aşarken, altında en büyük alıcı ülke yine İran oldu.

 

 

Ekonomi üçüncü çeyrekte sadece yüzde 1,6 büyüdü. Bu rakam ilk iki çeyrekte sırasıyla yüzde 3,4 ve yüzde 3 seviyesinde idi. Ekonomide yaşanan yavaşlamanın en önemli sebebi iç talepteki gerileme oldu. 9 aydaki ortalama büyüme oranı yüzde 2,6 olurken, ekonomi yönetimi 2012 büyümesinin yüzde 3'ün altında kalacağını bildirdi.

Son çeyrekte, 2013 yılına ilişkin resmi tahminler de sırayla gelmeye başladı. 2013-2015 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program ile Orta Vadeli Mali Plan yayımlanırken, Türkiye ekonomisinin yeni yol haritasında büyüme tahminleri düşürüldü, enflasyon tahminleri yükseltildi. Bu yıl sonuna ilişkin öngörülen yüzde 4 oranındaki büyüme tahmini yüzde 3,2 olarak, 2013 yılı için öngörülen yüzde 5'lik büyüme oranı da yüzde 4 olarak revize edildi.

2013 Yılı Programı, Resmi Gazete'de yayımlandı. Program ile yurtiçi tasarrufların artırılması için tüketimin gelirle dengeli bir şekilde büyümesini sağlayacak politikalar uygulanmasına karar verildi. 2013 yılında, eğitim, sağlık, teknolojik araştırma, ulaştırma, içme suyu, adalet hizmeti sektörleri ile bilgi ve iletişim teknolojilerinin geliştirilmesine yönelik altyapı yatırımlarına öncelik verileceği kaydedildi.

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından açıklanan 2013 yılı merkezi yönetim bütçe büyüklüklerine göre, 2013 yılı bütçe giderleri 404 milyar lira, faiz hariç giderler 351 milyar lira, faiz giderlerinin 53 milyar lira olması öngörüldü. 2013 yılında bütçe gelirlerinin 370 milyar lira olacağı tahmin edildi. Vergi gelirlerinin 318 milyar lira olacağı, bütçe dengesinin ise 34 milyar lira açık vereceği öngörüldü.

 

 

Türkiye'nin uzun süredir beklediği not artırımı yılın son çeyreğinde Fitch'ten geldi. Fitch Türkiye'nin kredi notunu "yatırım yapılabilir" seviyeye yükseltti. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, Türkiye'nin uzun dönem yabancı para cinsinden kredi notunu BB 'dan BBB-'ye yükseltti, görünümünü "durağan" olarak belirledi. Ülke tavanını ise BBB-'den BBB'ye yükseltti.

Fitch'in Türkiye'nin kredi notunu yatırım yapılabilir seviye olan "BBB-"ye yükseltmesinin ardından Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nda (VOB) 2012 Aralık vadeli endeks kontratı tarihi zirvesi olan 93 bin puanı gördü. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ve ekonomi çevreleri, Fitch tarafından alınan kararın yerinde olmakla birlikte "gecikmiş" bir karar olduğunu belirtti.

 

 

Ekim başında deprem kuşağındaki Türkiye, riskli yapılarının dönüşümü için tarihi bir gün yaşadı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla birçok ilde 6 bin 500 birim için yıkımlar başladı. Kentsel dönüşümde ilk yıkımlar İstanbul, Afyonkarahisar, Ağrı, Amasya, Ankara, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Bolu, Bursa, Çanakkale, Denizli, Düzce, Edirne, Elazığ, Erzurum, Gaziantep, Hakkari, Hatay, İzmir, Kahramanmaraş, Kırıkkale, Kırşehir, Kocaeli, Malatya, Nevşehir, Rize, Sakarya, Samsun, Sinop, Tekirdağ, Tunceli ve Van'da yapıldı.

Kentsel dönüşüm, Hak Sahiplerince Bankalardan Kullanılacak Kredilere Sağlanacak Faiz Desteğine İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı da Resmi Gazete'de yayımlandı. Karara göre, güçlendirme kredisi kullanacak vatandaşlar 50 bin lira, konut ve işyerini yeniden yapmak isteyen vatandaşlar 100 bin lira kredi çekebilecek. Güçlendirme ve konut yapım kredisinin yüzde 4'ü işyeri yapım kredisinin de yüzde 3'lük kısmı devlet tarafından karşılanacak.